Ecz. Ömrüm Ergüven & Ecz. Beşir Sefa Mumay
8. Bölüm: İnsan Merkezli Bakım, Bulaşıcı İlaçlar
Dünya’nın eczacılık vizyonunu anlayabilmek ve ülkemiz adına yorumlayabilmek adına başlatmış olduğumuz Eczacılıkta Global Gelişim Hedefleri serimize 8. Bölüm ile devam ediyoruz. Bu bölümde de diğer bölümlerde olduğu gibi 2 başlığı ele alacağız. Bunlardan ilki, halk sağlığı odaklı eczacılık hizmetinin temelini oluşturan “İnsan Merkezli Bakım” diğeri ise pandemi döneminin hepimize fazlasıyla öğrettiği bir başlık olan, eczacıların ‘toplum eczacısı’ olabilme yolunda aktif rol alabilecekleri bir alan olan “Bulaşıcı Hastalıklar”. Başlıklarımızı bölgesel dinamiklerimizi göz önüne alarak ve FIP’nin tavsiyelerine uyarak yorumlayacağız. Yazımızın sonunda, serinin tüm bölümlerinin bağlantılarını bulabilirsiniz.
Öyleyse, hadi başlayalım!
Hedef 15: İnsan Merkezli Bakım
- İş Gücü & Eğitim: Eczacılık eğitimi, eczacı eğitimleri ve eczane personeli eğitimleri, tüm yönleriyle insan odaklı bakımın sunulmasını destekleyecek şekilde geliştirilmelidir.
- Eczacılık eğitimi ve stajlarında (FIP Gelişim Hedefi 1: Akademik Kapasite başlığında anlatılmıştır.) meslek içi iş birliği eğitimi gelişimi (FIP Gelişim Hedefi 8: Multidisipliner Yaklaşım başlığında anlatılmıştır) dahil olmak üzere, kişiye odaklı bakım bilgisini ve becerilerini geliştirmek için akademik destekler oluşturulmalı ve sağlanmalıdır.
- Kişiye odaklı bakımı, kariyerin erken dönemlerindeki eğitimlerde (FIP Gelişim Hedefi 2: Erken Gelişim Stratejileri) ve ileri düzey uzmanlık dallarındaki gelişme programlarında (FIP Gelişim Hedefi 4: Spesifik Uzmanlık Gelişimi) stratejik bir çıktı olarak benimsenmelidir.
- Eğitimde kalite güvencesini değerlendirmek ve geliştirmek için (FIP Gelişim Hedefi 3: Kalite Güvence) ve personel üzerindeki etkiyi izlemek için (FIP Gelişim Hedefi 11: Etkiler ve Çıktılar) kişiye odaklı bakımı bir gösterge olarak kullanılmalıdır.
- Personel gelişiminin tüm aşamaları için, merkezinde kişiye odaklı bakım bulunan yeterlilik çerçeveleri geliştirilmelidir (FIP Gelişim Hedefi 5: Yetkinliklerin Gelişimi).
- Pratikteki Uygulamalar: Kronik hastalıkların, kalp ve damar hastalıkları, diyabet, kanser, akıl sağlığı, dermatolojik hastalıklar ve diğerleri dahil olmak üzere bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesi, taranması, klinik yönetimi ve tedavi optimizasyonunu desteklemek için meslek içi iş birliğine dayalı stratejiler ve kişiye odaklı profesyonel hizmetler geliştirilmelidir.
- Yapılandırılmış ve kanıta dayalı profilaksi stratejileri ve bu stratejileri içeren profesyonel hizmetler geliştirilmelidir.
- Basit ve eczacılar tarafından uygulanabilir sözlü/yazılı ön testler geliştirilmelidir. Bu sayede daha ileri tanı ve/veya bakıma ihtiyaç duyabilecek bireyler daha hızlı tespit edilebilir. Bu durum bir tür tarama çalışması olarak planlanabilir.
- Yapılan hasta taramalarından elde edilen klinik bulguları, gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri ile paylaşmak için, özellikle hasta kayıtlarına (elektronik) ortak erişim yoluyla yapılandırılmış sistemler ve protokoller geliştirilmelidir. Eczacı, sağlık sistemlerine dahil edilmelidir.
- Yaşlı yetişkinler, işlevsel çeşitliliği olan kişiler, nadir hastalık hastaları, yoksul ve dezavantajlı hastalar, okuma yazma bilmeyen hastalar, göçmen nüfuslar, mülteciler ve diğer gruplar gibi uzun süreli hastalıkları ve özel ihtiyaçları olan özel hasta popülasyonları için yapılandırılmış ve kanıta dayalı stratejiler ve profesyonel hizmetler geliştirilmelidir.
- Farmasötik Bilimler: Kişiselleştirilmiş yaklaşımların geliştirilmesi için sağlık ile ilgili verilerin izlenmesi, değerlendirilmesi ve standardize edilmesi önemlidir.
- Bilimsel temellere dayalı ilaç bilgisinin sağlanması teşvik edilmelidir. Bu hedef, eczacıların hastalara ve diğer sağlık çalışanlarına güvenilir ve güncel bilimsel kaynaklardan elde edilen bilgilerle hizmet vermesini teşvik etmektedir.
- Paydaşlarla iş birliği yaparak en son bilimsel bilgilerin kullanılabilir olması sağlanmalıdır. Eczacıların üniversiteler, araştırma kurumları, tıp meslektaşları ve hasta dernekleri gibi paydaşlarla iş birliği yaparak en son bilimsel gelişmelerden haberdar olmalarını ve bu bilgileri hastalara aktarmalarını öngörmektedir.
- Sağlık ihtiyaçlarını karşılamak için yeni tıbbi ürünlerin geliştirilmesi desteklenmelidir. Bu hedef, eczacıların klinik araştırmalara katılım veya araştırmacılarla iş birliği yoluyla yeni ilaçların geliştirilmesini destekleyici bir rol oynamalarını vurgulamaktadır.
- Küresel (Dünya Sağlık Örgütü) ve bölgesel paydaşlarla iş birliği yaparak ruhsatlandırılmış ilaçların başka hastalıklar için yeniden kullanımına yönelik stratejiler geliştirilmelidir. Bu hedef, eczacıların var olan ilaçların farklı hastalıkların tedavisinde kullanılmasına yönelik yeni kullanım alanlarının keşfedilmesi sürecine katkıda bulunmalarını teşvik etmektedir.
- Türkiye'de de hastalara ve sağlık profesyonellerine güvenilir ve güncel tıp bilgisi sağlanması büyük önem taşımaktadır. Eczacılar, bu hedefler doğrultusunda hastalara doğru bilgi aktararak ilaç kullanımının etkinliğini ve güvenliğini artırabilirler. Ayrıca, eczacılık fakültelerinin müfredatlarının güncel bilimsel gelişmeleri yansıtması ve eczacıların sürekli mesleki gelişiminin teşvik edilmesi gerekmektedir.
Hedef 16: Bulaşıcı Hastalıklar
Bulaşıcı hastalıklar, dünya genelinde önemli bir sağlık sorunu olmaya devam etmektedir. Eczacılar, toplum sağlığının korunmasına önemli katkılarda bulunabilirler. Bu hedef, eczacıların bulaşıcı hastalıklarla mücadelede daha etkin bir rol oynamalarını sağlayacaktır.
- İş Gücü & Eğitim: Eczacıların ve eczane çalışanlarının bulaşıcı hastalıklarla mücadele için gereken bilgi ve becerileri kazanması istenmektedir. Bu hedef, eğitim ve öğretim altyapılarının güçlendirilmesi yoluyla sağlanabilir.
- Temel eczacılık eğitiminin (FIP Gelişim Hedefi 2: Erken Gelişim Stratejileri) bir parçası olarak ve yüksek lisans ve sürekli mesleki gelişim programlarında (FIP Gelişim Hedefi 4: Spesifik Uzmanlık Gelişimi & 9: Sürekli Mesleki Gelişim) yukarıda belirtilen rollerin etkili bir şekilde yerine getirilmesi için yeterli eğitim ve öğretimin sağlanması önemsenmelidir. Bu eğitim ve öğretim; bulaşıcı hastalıkların önlenmesi, tanı yöntemleri, tedavi seçenekleri, aşılama hizmetleri ve halk sağlığı ile ilgili bilgileri kapsamalıdır.
- Eczacılık mevzuatı, eczacıların bu hizmetleri sunmasına izin verdiğinde lisans eğitiminin ve/veya sürekli mesleki gelişim programlarının bir parçası olarak aşılama uygulaması için yeterlilik sağlanmalıdır (FIP Gelişim Hedefi 5: Yetkinliklerin Gelişimi & 7: Entegre Hizmetler). Bu yetkinlik geliştirme programları, eczacılara güvenli ve etkili aşılama uygulamaları konusunda gerekli bilgi ve becerileri kazandırmalıdır.
- Türkiye'de de eczacıların bulaşıcı hastalıklarla mücadele konusundaki bilgi ve becerilerini geliştirmek önemlidir. Eczacılık fakültelerinin müfredatlarının, bulaşıcı hastalıklar konusundaki güncel bilgileri içermesi ve eczacılara aşılama hizmetleri konusunda eğitim verilmesi faydalı olacaktır. Bu sayede, Türkiye'de aşılama oranlarının artırılması ve bulaşıcı hastalıkların önlenmesine katkı sağlanabilecektir.
- Pratikteki Uygulamalar: Eczacılık hizmetlerinin bulaşıcı hastalıklarla mücadelede etkin bir şekilde kullanılmasını amaçlamaktadır. Bu hedef, aşağıdaki stratejiler aracılığıyla gerçekleştirilebilir.
- Bu hedef, eczacıların toplum sağlığı alanındaki rolünü güçlendirmektedir. Eczacılar, hastaların doğru bilgiye ulaşmalarını sağlayarak, aşılama hizmetleri sunarak ve salgın hastalıklarla mücadelede yetkililerle iş birliği yaparak bulaşıcı hastalıkların önlenmesine önemli katkılarda bulunabilirler.
- Virüsler, bakteriler, mantarlar ve parazitler gibi her türlü etken maddeye bağlı vektör kaynaklı ve bulaşıcı hastalıkların önlenmesi için yapılandırılmış ve kanıta dayalı hastalık önleme stratejileri ve profesyonel hizmetler geliştirmek ve uygulamak gereklidir. Bu hizmetler; hastalıkların bulaşma yolları, korunma yöntemleri, risk faktörleri ve erken tanı yöntemleri hakkında halkın bilinçlendirilmesini içermelidir.
- Hastalıkların ve vektörlerin önlenmesi veya ilerlemesinin ve yayılmasının yavaşlatılmasını amaçlayan bütünsel entegre önleme sağlık stratejilerine katkıda bulunmak için yaklaşımlar geliştirilmelidir. Bu kapsamda, sivrisinek kaynaklı hastalıklar, kene kaynaklı hastalıklar ve diğer vektör kaynaklı hastalıklarla mücadele için ilgili kurumlarla iş birliği yapılması önemlidir.
- Eczacılık personelinin aşılama hizmetleri sunmasına yönelik strateji ve politikaların uygulanmasını desteklemek için paydaşlar ve politika yapıcılarla iş birliği yapılmalıdır. Bu iş birliği, aşılama programlarının etkinliğinin artırılması ve toplum sağlığının korunmasına katkı sağlayacaktır.
- Pandemiler, salgınlar ve hastalık salgınları sırasında acil ve olağanüstü eczacılık bakımı ve hizmetlerinin sunulmasına yönelik hazırlık konusunda net ve kapsamlı stratejiler geliştirilmelidir. Bu stratejiler, acil durumlarda ilaçların temini, doğru ilaç kullanımının sağlanması ve halkın bilgilendirilmesi gibi konuları kapsamalıdır.
- Bulaşıcı ve vektör kaynaklı hastalıklar hakkında hastaları ve bakıcıları uygun ve zamanında bilgilendirmek için araçlar, kaynaklar ve uzmanlık alanları oluşturulmalıdır. Bu kapsamda, cinsel yolla bulaşan hastalıkların önlenmesi bağlamında cinsel sağlık eğitiminin verilmesi de önemlidir.
- Türkiye'de de eczacıların bulaşıcı hastalıklarla mücadeledeki rolünün güçlendirilmesi gerekmektedir. Eczacılara bulaşıcı hastalıklar hakkında eğitim verilmesi, aşılama hizmetlerinin eczanelerde sunulmasına yönelik mevzuat düzenlemeleri yapılması ve halkın bilinçlendirilmesi çalışmaları yürütülmesi faydalı olacaktır. Bu sayede, Türkiye'de bulaşıcı hastalıkların önlenmesi ve toplum sağlığının iyileştirilmesi hedeflerine ulaşılmasında önemli adımlar atılabilecektir.
- Farmasötik Bilimler: bulaşıcı hastalıklarla mücadelede izleme, bilgi paylaşımı ve yenilikçi yaklaşımların önemini vurgulamaktadır. Bu hedef, aşağıdaki stratejilerle sağlanabilir:
- Bu hedef, eczacıların sürekli öğrenen bir yaklaşım benimsemeleri ve yenilikleri takip etmeleri için bir teşvik oluşturmaktadır. Eczacılar, bu sayede hastalara en güncel bilgi ve tedavi seçeneklerini sunabilirler.
- Hastalık prevalansı ve yenilikçi tedavi stratejileri hakkında bilgi paylaşımı kolaylaştırılmalıdır. Bu bağlamda, eczacılar farklı ülkelerdeki meslektaşlarıyla iş birliği yaparak bulaşıcı hastalıkların yaygınlığı ve tedavisi ile ilgili güncel bilgileri paylaşabilirler.
- Yenilikçi önleyici ve tedavi edici stratejilerin geliştirilmesini hızlandırmak için gerekli eğitim programları kurgulanmalıdır. Eczacılar, araştırmalar ve klinik çalışmalarla ilgili bilgileri takip ederek yenilikçi yaklaşımlar hakkında meslektaşlarını ve hastaları bilgilendirebilirler.
- Yenilikçi tanısal, koruyucu ve tedavi edici ilaç ürünlerinin geliştirilmesi teşvik edilmelidir. Eczacılar, yeni ilaçların ruhsatlandırılması sürecini takip ederek hastalara en son tedavi seçenekleri hakkında bilgi verebilirler.
- Türkiye'de de eczacıların bulaşıcı hastalıklarla mücadelede yenilikçi yaklaşımları takip etmeleri önemlidir. Eczacılık fakültelerinin müfredatları, bulaşıcı hastalıklarla ilgili yeni tanı ve tedavi yöntemlerini içerecek şekilde güncellenebilir. Ayrıca, eczacılar için bulaşıcı hastalıklar alanındaki yeniliklerle ilgili sürekli mesleki gelişim programları düzenlenebilir. Bu adımlar, Türkiye'de bulaşıcı hastalıklarla mücadelede daha etkin bir rol oynayan eczacılar yetiştirilmesine katkı sağlayacaktır.
Saygılarımızla;
Ecz. Ömrüm Ergüven & Ecz. Beşir Sefa Mumay
Eczacılıkta Global Gelişim Hedefleri Yazı Dizisi
-> 1. Bölüm: Giriş, Akademik Kapasite, Erken Kariyer Stratejileri (05.09.2023) https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16121
-> 2. Bölüm: Kalite Güvence, Spesifik Uzmanlık Gelişimi (03.10.2023)
https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16204
-> 3. Bölüm: Yetkinliklerin Gelişimi, Lider Geliştirmek (07.11.2023)
https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16283
-> 4. Bölüm: Entegre Hizmetler, Multidisipliner Yaklaşım (01.12.2023)
https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16361
-> 5. Bölüm: Sürekli Mesleki Gelişim, Eşitlik & Adalet (03.01.2024)
https://www.eczacininsesi.com/haber/eczacilikta-global-gelisim-hedefleri-20240103-114824.html
-> 6. Bölüm: Etkiler ve Çıktılar, Eczacılık Zekası (05.02.2024)
https://eczacininsesi.com/ozgur-kose/eczacilikta-global-gelisim-hedefleri.html
-> 7. Bölüm: Politikaların Gelişimi, İlaç ve Eczacılık Bilgisi (06.03.2024)
https://www.eczacininsesi.com/haber/eczacilikta-global-gelisim-hedefleri-20240306-141648.html
Kaynakça:
FIP. (2020). FIP Global Development Goals. Erişim Adresi: https://developmentgoals.fip.org/ (Erişim Tarihi: 04.03.2024)
