Ecz. Ömrüm Ergüven & Ecz. Beşir Sefa Mumay
10. Bölüm: Hasta Güvenliği, Dijital Sağlık, Sürdürülebilirlik
Dünya’nın eczacılık vizyonunu anlayabilmek ve ülkemiz adına yorumlayabilmek adına başlatmış olduğumuz Eczacılıkta Global Gelişim Hedefleri serimizde 10. Bölüme geldik. Bu bölümde diğer bölümlerden farklı olarak 3 başlığı ele alacağız ve 21 hedefimizi tamamlamış olacağız. Bu bölümde ele alacağımız konulardan ilki, eczacı olarak ilaç sunma hizmeti içerisinde düşünmemiz gereken önemli bir başlık olan “Hasta Güvenliği”, bir diğeri 21. Yüzyılın bizi mecbur bıraktığı en önemli kavram olan dijitalleşmenin eczacılık ve sağlık alanındaki yansımalarının anlatıldığı “Dijital Sağlık”, son başlığımız ise dünyamız, mesleğimiz ve devamlılık için çok önemli bir konu olan “Sürdürülebilirlik”. Başlıklarımızı bölgesel dinamiklerimizi göz önüne alarak ve FIP’nin tavsiyelerine uyarak yorumlayacağız. Yazımızın sonunda, serinin tüm bölümlerinin bağlantılarını bulabilirsiniz.
Öyleyse, bu seri için son defa, hadi başlayalım!
Hedef 19: Hasta Güvenliği
Hasta güvenliği, eczacılar için temel eczacılık hizmetlerinin gerektirdiği bir sorumluluktur. Bu hedef, ilaçla ilişkili zararların azaltılması, hasta güvenliği mekanizmalarının geliştirilmesi ve bu alanlarda eczacıların eğitimine odaklanır. Temel bir sağlık arayışında hasta için 5 adım vardır: Koruma, Teşhis, Tedavi, İyileşme, Bakım. Eczacılar olarak bizler, teşhis dışında tüm basamaklarda sorumlu sağlık çalışanlarıyız. Hasta güvenliği prensibini tüm basamaklarda düşünmeli ve uygulamalıyız.
- İş Gücü & Eğitim: Hasta güvenliğini sağlamak ve ilaçlarla ilgili zararı azaltmak amacıyla iş gücü ve eğitim stratejileri geliştirilmelidir.
- Akademik kapasite (FIP Gelişim Hedefi 1: Akademik Kapasite) hasta güvenliğini sağlayacak yapıları artırmak için gerekli eğitimi sağlamak üzere güçlendirilmelidir.
- Erken kariyer eğitim stratejisine ve sürekli mesleki gelişim stratejilerine (FIP Gelişim Hedefi 2: Erken Kariyer Stratejileri & 9: Sürekli Mesleki Gelişim) hasta güvenliği ve ilaç kaynaklı zararların azaltılması konuları dahil edilmelidir.
- Gelişmiş ve uzmanlık geliştirme sistemlerini ve çerçevelerini (FIP Gelişim Hedefi 4: Spesifik Uzmanlık Gelişimi) kullanarak hasta güvenliği, uzmanlık alanı olarak geliştirilmelidir.
- Hasta güvenliği ve hastaya karşı sorumluluk konusu liderlik gelişim programlarına (FIP Gelişim Hedefi 6: Liderlik Gelişimi) dahil edilmelidir.
- Hasta güvenliği ve ilaç kaynaklı zararların azaltılması, eczacı yetkinliği olarak kabul edilmelidir (FIP Gelişim Hedefi 5: Yetkinliklerin Gelişimi).
- Pratikteki Uygulamalar: İlaç kaynaklı zararların azaltılması ve mevzuatlarla bağlantılı hasta güvenliği mekanizmaları geliştirilmelidir.
- Hasta güvenliğinin, ilaca güvenli erişimin ve nitelikli sağlık hizmetinin yalnızca sağlık kuruluşlarında olduğu savunulmalıdır.
- • Sağlık profesyonelleri, hastalar veya hasta bakıcılar, yöneticiler, politikacılar ve eğitimciler de dahil olmak üzere tüm ilgili paydaşlar, hizmetlerin hasta güvenliğini artıracak şekilde tasarlanması ve optimize edilmesi için işbirliği yapmaya davet edilmelidir. Bu işbirliği, gerekirse küçük kurumlarda başlamalı, sonrasında geliştirilmelidir.
- İlaçların güvenli kullanımı ve bu bağlamda eczacıların rolü hakkında kamuoyunu bilgilendirmek için projeler geliştirilmelidir.
- İlaç tedarik problemi olan olağanüstü dönemlerde hastaların ilaçlara erişimi için sistemler kurulmalıdır. Bu dönemler, sahte ilaçların en yaygın kullanıldığı dönemlerdir.
- Farmasötik Bilimler: İlaç güvenliği konusunu bilimsel tabanda ele alarak ilaçların geliştirilmesi ve kullanımı sırasında güvenliği sağlamak için projeler geliştirilmelidir.
- Risk değerlendirmesi ve risk azaltma konusunda bilim temelli bir yaklaşımla ilaç güvenliğinin sağlanması teşvik edilmelidir.
- Sahte ilaçlar ile mücadele için projeler geliştirilmelidir.
Hedef 20: Dijital Sağlık
21. yüzyılın getirisi olan teknolojik trendler ile birlikte dijital sağlık, modern sağlık hizmetlerinin ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Eczacılık sektöründe dijital dönüşümü sağlamak, sağlık hizmetlerinin daha etkili, verimli ve erişilebilir olmasını desteklemektedir. Bu hedef, dijital sağlık alanında yetkin ve donanımlı eczacıların yetişmesini amaçlayarak, hasta bakımında yenilikçi çözümler sunulmasını teşvik eder. Aslında bu başlık, tüm başlıkların içinde var olması gereken, tüm başlıkları besleyen üst bir başlık gibi düşünebilir. Dijitalleşme, dijital sağlık ve dijital sağlık okuryazarlığı, günümüz için en önemli kavramlar arasındadır.
- İş Gücü & Eğitim: Eczacılık iş gücünde dijital dönüşümü sağlayacak faktörler ve dijital okuryazar bir eczacılık iş gücünün gelişimini kolaylaştıracak etkili süreçler.
- Teknoloji okuryazarlığı yüksek olan eczacılar yetiştirebilmek için ilk eğitim ve erken kariyer eğitiminde kurslar, eğitim materyalleri ve deneyimsel öğrenme fırsatları geliştirilmelidir (FIP Gelişim Hedefi 1: Akademik Kapasite & 2: Erken Kariyer Stratejileri).
- Dijital sağlık okuryazarlığı yetkinlikleri, eczacılık yetkinlikleri ve uzmanlık çerçevelerine dahil edilmelidir (FIP Gelişim Hedefi 4: Spesifik Uzmanlık Gelişimi & 5: Yetkinliklerin Gelişimi).
- Dijital sağlık okuryazarlığını arttırmak için disiplinler arası ve disiplin içi öğrenme stratejileri geliştirilmelidir (FIP Gelişim Hedefi 8: Multidisipliner Yaklaşım).
- Eczacıların dijital sağlık konusunda yenilikleri anlayabilmesi ve güncel kalmasını sağlamak için sürekli eğitim ve gelişim fırsatları sunulmalıdır (FIP Gelişim Hedefi 9: Sürekli Mesleki Gelişim). Bu noktada, ülkemizde, Pharmaino şirketi tarafından verilen “Eczanelerde Akılcı Dijitalleşme Uygulamaları Eğitimi”, bu konudaki yetkin bir eğitimdir.
- Çalışma alanlarına dijital sağlık ile ilgili alanlar da eklenmelidir. Dijital sağlık, eczacılar için bir kariyer hedefi olabilmelidir (FIP Gelişim Hedefi 13: Politikaların Gelişimi).
- Pratikteki Uygulamalar: Teknoloji okuryazarlığı, teknoloji ve dijital kolaylaştırıcıların kullanımı ile kaliteli dijital sağlık ve farmasötik bakım hizmetleri geliştirmek ve sunmak için gerekli sistemler desteklenmelidir.
- Yenilikçi hizmetlerin sunumunu ve karar verme süreçlerini desteklemek için paylaşılan elektronik sağlık kayıtları, mobil uygulamalar ve yapay zeka gibi dijital kolaylaştırıcıların ve yeni teknolojilerin kullanımı teşvik edilmelidir.
- Veri gizliliği, etik, ihlal, kaliteli bilgi yönetimi gibi yönetim konularında dikkatli olunmalı; sağlık verilerinin yöneticileri olarak iş gücünün gelişimini destekleyen politikalar oluşturulmalıdır.
- Dijital sağlık, dijital farmasötik bakıma erişim dahil olmak üzere, erişim ve eşitliği genişleten bir mekanizma olarak konumlandırılmadır.
- Farmasötik Bilimler: Sağlık hizmetlerinin sunumunda dijital teknolojinin uygulanması ve yenilikçi tıbbi ürünlerin geliştirilmesi teşvik edilmelidir.
- Eczacıların ve eczacı akademisyenlerin eğitimleri sırasında dijital teknoloji ve bilgilerin kullanımını ve yorumlanmasını teşvik edilmelidir.
- Bu konuyla ilgili seçmeli dersler müfredata eklenmelidir.
- Hasta bakımını iyileştirmek için "veri bilimi" çözümlerinin entegrasyonu konusunda bilimsel altyapı oluşturulmalıdır.
Hedef 21: Sürdürülebilirlik
Eczacılıkta sürdürülebilirlik, sadece çevresel etkileri en aza indirme prensibi ile kalmaz, aynı zamanda sağlık hizmetlerinin kalitesini ve erişilebilirliğini de artırmayı da hedefler. Bu hedef, sürdürülebilir eczacılık uygulamaları ve hizmetleri için stratejiler ve sistemler geliştirmeyi konu alır. Eczacılık uygulamalarının sürdürülebilirliğini sağlarken aynı zamanda ilaçların çevresel etkilerini de azaltmayı amaçlamaktadır.
- İş Gücü & Eğitim: Sürdürülebilir eczacılık hizmetlerinin geliştirilmesi ve uygulanması için sistemler geliştirilmeli ve bu sistemlerin kullanımı teşvik edilmelidir.
- Eczacılık uygulamaları ile ilgili araştırmalarını yürütmek, sonuçları değerlendirmek ve sürdürülebilirlik için değerlendirme süreçlerini yönetmek için akademik bir sistematik geliştirilmelidir (FIP Gelişim Hedefi 1: Akademik Kapasite).
- Farmasötik bakım sunumunu sağlamak için yeterli iş gücünü eğitmek için gereken kapasite hesaplanmalıdır. Geçmiş verilerden beslenen, gelecek verileri besleyen bir sistem kurulmalıdır (FIP Gelişim Hedefi 12: Eczacılık Zekası).
- Tüm sektörlerden meslek profesyonelleri sürdürülebilirlik tartışmalarına dahil edilmelidir. Çeşitli kurum veya mesleklerle işbirliği yapılacak sürdürülebilirliğe katkı sağlanabilir (FIP Gelişim Hedefi 13: Multidisipliner Yaklaşım).
- Pratikteki Uygulamalar: Sürdürülebilirliği sağlamak ve farmasötik uygulamaların çevresel etkilerini en aza indirmek için politikalar, düzenlemeler ve stratejiler geliştirilmelidir.
- Ekolojik sürdürülebilirlik açısından, ilaçların ve ilaçla ilgili uygulamaların çevresel etkilerini tanıyan, en aza indiren ve hafifleten politikaların ve stratejilerin geliştirilmesini ve uygulanması desteklenmelidir.
- İlaçların araştırılması, geliştirilmesi, üretimi, pazarlanması, dağıtımı, reçete edilmesi, kullanımı ve imhası; ilaçları düzenleyen idari ve yasal süreçler; eczacılık uygulamalarının tüm yönleri; ve bu roller için farmasötik iş gücünün eğitim ve öğretimini kapsayan geniş bir süreçte sürdürülebilirlik önemsenmelidir.
- Farmasötik Bilimler: Tıbbi ürünlerin yaşam döngüsü boyunca sürekli tedarik edilmesi sağlanırken çevre için olumsuz sonuçları sınırlayacak bilimsel stratejiler ve politikalar geliştirilmelidir
- İlaçların çevresel etkilerinin izlenmesi stratejileri konusunda paydaşlarla işbirliği yapılmalıdır.
- Tıbbi ürünlerin yaşam döngüsü boyunca ekolojik, sosyal, toplumsal ve ekonomik sürdürülebilirlik desteklenmelidir.
Saygılarımızla;
Ecz. Ömrüm Ergüven & Ecz. Beşir Sefa Mumay
Eczacılıkta Global Gelişim Hedefleri Yazı Dizisi
-> 1. Bölüm: Giriş, Akademik Kapasite, Erken Kariyer Stratejileri (05.09.2023) https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16121
-> 2. Bölüm: Kalite Güvence, Spesifik Uzmanlık Gelişimi (03.10.2023)
https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16204
-> 3. Bölüm: Yetkinliklerin Gelişimi, Lider Geliştirmek (07.11.2023)
https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16283
-> 4. Bölüm: Entegre Hizmetler, Multidisipliner Yaklaşım (01.12.2023)
https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16361
-> 5. Bölüm: Sürekli Mesleki Gelişim, Eşitlik & Adalet (03.01.2024)
https://www.eczacininsesi.com/haber/eczacilikta-global-gelisim-hedefleri-20240103-114824.html
-> 6. Bölüm: Etkiler ve Çıktılar, Eczacılık Zekası (05.02.2024)
https://eczacininsesi.com/ozgur-kose/eczacilikta-global-gelisim-hedefleri.html
-> 7. Bölüm: Politikaların Gelişimi, İlaç ve Eczacılık Bilgisi (06.03.2024)
https://www.eczacininsesi.com/haber/eczacilikta-global-gelisim-hedefleri-20240306-141648.html
-> 8. Bölüm: İnsan Merkezli Bakım, Bulaşıcı Hastalıklar (08.04.2024)
https://eczacininsesi.com/ozgur-kose/eczacilikta-global-gelisim-hedefleri-20240408-011941.html
-> 9. Bölüm: Antimikrobiyal Direnç, Eczacılık Hizmetlerine Erişim (10.06.2024)
https://www.eczacininsesi.com/ozgur-kose/eczacilikta-global-gelisim-hedefleri-9.html
Kaynakça:
FIP. (2020). FIP Global Development Goals. Erişim Adresi: https://developmentgoals.fip.org/ (Erişim Tarihi: 23.06.2024)
Mumay, B. S., Ergüven, O. (2021). Artificial Intelligence Applications Used in Pharmacy and Pharmacy Related Fields: Pharmacy and Artificial Intelligence. Journal of Artificial Intelligence in Health Sciences, 1(2):34-42. DOI: 10.52309/jai.2021.12
Mumay, B. S., Ergüven, O., Bulut, M. (2024). Afet Durumlarında Uzaktan Sağlık, (In Book) Afet ve Acil Durumlarda İlaç ve Sağlık Hizmetleri Kılavuzu. EMA Tıp Kitabevi, İstanbul, Türkiye.
