Eczacının İnternetle İmtihanı 1: İlacın ve İlaç Dışı Ürünlerin İnternetten Satışı
İnternet, coronavirüs yardım ve yataklığıyla son dönemde yaşamımızın her yanına kaçınılmaz biçimde girdi. Pandeminin hukuk, ticaret ve insan ilişkilerini yeniden düzenleyeceği varsayılmıyor değildi. Ancak sınırlarının bu denli genişleyeceği ve her yanımızı sarıp sarmalayacağı sezilse bile, belki tutmaz düşüncesi de yok değildi. Bütün bunlar boşa çıktı; online ya da dijital veya sanal diyebileceğimiz çerçevenin içine akla gelen hemen her şey sığmaya başladı.
Kuşkusuz en çarpıcı gelişme; online ticaretin sadece mal alışverişiyle sınırlı kalmayıp hizmet sektörüne de el atmış olması. Sağlık alanı ise önce mal, daha sonra da hizmet piyasasında, bütün girift yapısına ve tartışmalara karşın hızla dönüşerek ilginç bir dönemden geçiyor.
İlaç ve eczacılık alanı, online alışverişi, açılan web sitelerini, sosyal medya hesaplarını, fiili durum yaratılarak ilerleyen internet satışlarını tartışadursun; devlet, yani alanın hakimi Sağlık Bakanlığı 10.02.2022 tarihinde, hekimler ve sağlık kuruluşlarına şoke edici bir meşruiyet hizmet çerçevesi sundu: Uzaktan Sağlık Hizmetlerinin Sunumu Hakkında Yönetmelik… Bu Yönetmelik’le özellikle pandemide telefon ve internet üzerinden hızlanan yaygın adıyla teletıp uygulamaları artık belli bazı alanlarda ve belli bazı koşulların yerine getirilmesiyle resmen uygulanabilecek hale geldi.
Bu arada, ilaç eczacılık alanında ise özellikle klasik tipteki serbest eczaneleri kara kara düşündüren gelişmeler oluyor ve bazen eczacılar yani meslek mensupları, bazen eczacılık dışı yapılar veya ikisinin işbirliği ile ilacın satışı ve tanıtımında sınırlar zorlanmaya devam ediliyor.
Eczacılar açısından, online satışlar ve tanıtımlar bakımından ortalık toz duman.
Kimin neyi ve nasıl yaptığı, yapılabilir ya da yapılamaz olduğu, yapanların izlendiği ya da imrenildiğinden başlayarak, de facto gelişmelerin formel ve yasal düzlemde formüle edilerek herkes tarafından kullanılabilir kılınması gerektiğini düşünenler olduğu gibi, tamamen yasaklanmasını düşünenlerinin de olduğu geniş bir tartışma skalası vardır.
Bununla ilgili en kesin ve ortak kanaat, teknolojik ve sosyolojik dönüşüme, ilaç-eczacılık hukuksal yapısının ayak uyduramadığı ve mevzuattaki boşluğun hızlıca giderilmesi ihtiyacıdır.
Bu tartışmaların ana akarlardan birisi hiç kuşkusuz, her kafadan bir sesin çıktığı ve odaların hukuk birimleri dahil tatmin edici açıklama ve tavırların olmadığı “Eczacıların internet sitesi açıp açamayacakları, buradan faaliyette bulunup bulunamayacakları, yine eczacıların sosyal medya hesaplarından tanıtım, satış ve danışmanlık yapıp yapamayacakları” konusudur.
Peki eczacılar internet sitesi açabilirler mi, buradan ya da sosyal medya hesaplarından faaliyette bulunabilir mi, ilaç satışı yapabilir mi? Bu soruyu yanıtlayabilmek için, öncelikle bu yazıda ilacın ve ilaç dışı ürünlerin internetten satışı yapılabilir mi sorusuna yanıt arayacağız…
Bunun için de eczacı ve eczane tanımının yapıldığı, yapabilecekleri işlerin ve nasıl yapacaklarının belirlendiği 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanuna bakmamız gerekiyor.
Yasanın 24. maddesi şu şekildedir: “…İlaçların internet veya başkaca herhangi bir elektronik ortamda satışı yapılamaz. Eczane eczacıları ve eczaneler adına internet sitesi açılamaz…”
24. maddenin 1. fıkrasının son iki cümlesi ilk bakışta çok net ve açıklayıcı görünse de aslında ilaç eczacılık dünyası, ilaç, ilaç dışı ürünler ve ilacın tanıtımı ve satışını asla kavrayabilen bir düzenleme değildir.
Açalım…
Eczanede satılabilen ürünlerin satış ve tanıtımında dikkat edilirse sınırlama hükmü, “…ilaçların…” demekle sadece ilaçlar için getirilmektedir. Şu halde ilaçlar internet ve başkaca herhangi bir elektronik ortamda satılmaz. Bu doğru ve net… Peki zaten harıl harıl eczane dışında da satışı yapılan ve aynı zamanda yasaya göre eczanede de satılabilen (6197/m. 28) ilaç dışı ürünlere, örneğin gıda takviyeleri, dermokozmetik ve basit sarf medikal malzemelerinin internetten satışına ne diyeceğiz?...
İlacın ne olduğu ise 6197 sayılı yasanın “Ecza ve Kimyevi Maddeler” başlıklı üçüncü bölümünde (21-29.maddeler arası) ve 43. maddesinde, ayrıca salt bu konuya özgü 1262 sayılı İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanunu’nda (özellikle 1, 12, 13, 18.maddeleleri) belirtilmiş ve ayrıca hangi sağlık ürünlerinin münhasıran ve sadece eczanede satılabileceği(6197/m.28) açıkça belirlenmiştir. Öte yandan ilaç tanımı dışında olan sağlık beyanlı ürünlerde de nasıl hareket edileceği ise 5996 sayılı 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu ve yönetmeliğinde saptanmıştır.
Bu durumda yasanın “internetten satış yasağı” sadece ilaçlar içindir.
İlaç dışı kabul edilen ve eczanede veya dışarıda satılabilen ürünlerin internetten satılmasında ise herhangi bir engel yoktur. Eczacılar ve eczaneler dışında kalan herkes ilaç dışı ürünleri yasal bir engelle karşılaşmadan dev alışveriş sitelerinde çatır çatır satmaktadır. Şu halde yasanın “…Eczane eczacıları ve eczaneler adına internet sitesi açılamaz…” hükmü ayrık tutularak eczacılar için de ilaç dışı ürünler bakımından bir engelinin olmadığını söyleyebilirz.
Böylece 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun’un 24. maddesinin 1. fıkrasının ilk cümlesi olan “…İlaçların internet veya başkaca herhangi bir elektronik ortamda satışı yapılamaz.” kısmına, eczanede satılabilecek diğer ürünler için bir kısıtlama olmadığı şerhiyle birlikte açıklık kazandırmış oluyoruz.
Ancak eczacılar için ne olabileceği tartışması; bir sonraki yazımızda ele alacağımız aynı maddenin 'Eczane eczacıları ve eczaneler adına internet sitesi açılamaz...' cümlesinden hareketle bütünlük kazanacak ve sonraki yazıda “Eczacılar internetten satış yapabilir mi?”sorusunun yanıtı ve hukuksal bağlamı ortaya konulacak şekilde konu açımlanmaya devam edilecektir.
