Mevzuatta Deprem Bölgesindeki Eczacıların Nakil Hakları
6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanunu değiştiren 6308 sayılı yasa ile “nüfusa göre eczane sınırlaması” getirilmiş, eczanelerin başka ilçeye nakli de bu kapsamda değerlendirilmiştir. Buna göre eczacılar, bir defaya mahsus kazanılmış haklar hariç, eczanelerini başka ilçeye nakletmek istediklerinde “nüfusa göre eczane” sınırlamasına tabi olacaklar; şayet 6197 sayılı yasanın 5. maddesindeki koşulları yerine getirebilirlerse eczanelerini nakledebileceklerdir.
Buna karşın nakil sınırlamasının “hiç eczanesi olmayan yerlere” eczaneyi nakletmek, “aynı ilçe sınırları içinde” nakletmek ve “doğal afet ve mücbir sebep nedeniyle nüfusun azalması” hâlinde nakletmek şeklinde istisnaları var.
6 Şubat tarihli depremlerde bölgedeki eczacılar sadece can kaybına uğramadılar, aynı zamanda eczanelerini kaybettiler, yıkıntıların altındaki ilaçları ve mallarını yitirdiler, hatta bazı yerlerde enkaz altındaki ilaçları ve paraları yağmaya uğradı.
Bölgedeki eczacılara kolaylık sağlamak bakımından, deprem sonucu eczane nakli ile ilişkili olarak ortaya çıkan istisnai durumu mevzuatın gelişimiyle ortaya koymak gerekiyor:
6197 sayılı yasanın 5. maddesi “…Serbest eczane sayıları, ilçe sınırları içindeki nüfusa göre en az üç bin beş yüz kişiye bir eczane olacak şekilde düzenlenir…
Doğal afet ve mücbir sebep nedeniyle nüfus azalması hâlinde o yerleşim yerinde bulunan eczanelerin naklinde nüfusa göre eczane açılması kriteri uygulanmaz. Bu hâlin tespit ve ilanı Sağlık Bakanlığınca yapılır.,.” şeklindedir.
Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Yönetmelik 12.04.2014 tarihinde çıkarıldığında 8. maddenin 7. fıkrası; “Doğal afet ve mücbir sebeplerle nüfus azalması hâlinde o yerleşim yerinde bulunan eczanelerin naklinde nüfusa göre eczane açılması kriteri uygulanmaz. Bu hâlin tespit ve ilânı Bakanlıkça yapılır.” şeklinde Yasa’yı aynen tekrar etmişti.
Devamında 28 Mart 2016 tarihinde, Yönetmelik’in halen yürürlükte olan 8. maddesinin 7 fıkrası, “Doğal afet ve mücbir sebeplerle nüfus azalması veya kentsel dönüşümle eczane yerinin tahliye edilmek zorunda kalınması hâlinde o yerleşim yerinde bulunan eczanelerin naklinde nüfusa göre eczane açılması kriteri uygulanmaz. Doğal afet ve mücbir sebeplerle nüfus azalması halinin tespit ve ilanı Bakanlıkça yapılır...Doğal afet veya mücbir sebebin ortadan kalkmasını veya kentsel dönüşümün tamamlanmasını müteakip altı ay içerisinde eczacı isterse tahliye etmek zorunda kaldığı önceki eczanenin bulunduğu ilçe sınırları içerisinde bir yere herhangi bir kısıtlamaya tabi olmaksızın dönebilir.” şeklinde değiştirilmiş ve doğal afet ve mücbir sebep nedeniyle nüfusun azalması halinde eczane nakline ilişkin hususlar ayrıntılanmıştır.
Buna göre deprem nedeniyle eczane nakli mevzuatta şu şekilde yer almaktadır:
Mevzuat böyle… Uygulama nasıl peki?
Maalesef 8 Şubat'ta Cumhurbaşkanı Kararı ile üç ay süreyle OHAL ilan edilmesine ve ortada daha bundan öte afet/yıkım/felaket nasıl olur dedirtecek türden bir deprem olmasına, bölge nüfusu ülkenin her tarafına dağılmasına ve deprem bölgesinde örneği daha önce çok az görülen ciddi nüfus azalması olmasına karşın; henüz Sağlık Bakanlığı tarafından deprem bölgesindeki illerdeki eczacılar için “nüfusa göre eczane sistemi sınırlamasının istisnası olarak nakil hakkı” yönünde herhangi bir “doğal afet ve mücbir sebeplerle nüfus azalması hâlinin tespit ve ilânı” yapılmış değildir.
Bu durum karşısında, Tüm Eczacı İşverenler Sendikası (TEİS) düzenli olarak bu hakkın koşulsuz olarak verilmesi ve gecikilmemesi yönünde gerçekçi açıklamalar yapıyor ve girişimde bulunuyor.
TİTCK’in bugüne kadar deprem bölgesindeki eczacılar için “Deprem Nedeniyle Kullanılamaz Durumda Olan Eczaneler Hakkında” Yönetmelik'in 20. maddesine göre iki yılı geçmemek üzere, asgarî 20 metrekare olan yerlerde veya geçici yapılarda da eczane faaliyeti için ruhsat verilebilir." hükmü uyarınca ruhsat verilebileceği duyurusu ile OHAL süresince eczanelerin ruhsat almaksızın mobil araçlarda ve uygun mekanlarda hizmet verebileceklerine ve belli bazı yükümlülükleri yerine getirmelerinin ertelenmesine ilişkin 13.02.2023 tarihli ve 2023/1 sayılı Genelgesi ile Reçetem Sistemi’nin uyarlanmasına ilişkin duyurusu dışında başka bir düzenleme yapmadığı görülüyor.
TEB yöneticilerinin açıklamalarına göre 44 eczacı hayatını kaybetti, 1200 eczane yıkıldı veya ağır hasar aldı. Diğerlerinin de pek çoğunun durumu iyi değil. Ayrıca eczacı yakınları, eczane çalışanları ve yakınları da deprem mağduru ve bu konuda net bilgimiz yok.
Görünen o ki; canla başla depremzedeleri ilaçsız bırakmayan eczacılar yalnız bırakılmışlardır.
