Hollanda ilaç formülerinde yer alan bu preparat göz damlaları için bir baz çözelti olarak kullanılacağı gibi aynı zamanda antimikrobik ajan olarak da kullanılmaktadır.
Formül:
Borax 25 g
Benzalkonyum klorür 100 mg
Disodyum edetat 1 g
Steril distile su ad 1000 ml
Formülde yer alan maddeler:
Boraks- Sodyumtetraborat dekahidrat- Natriumtetraborat (2) [Ph.Eur.]- Sodium borate (2) [INCI; NF]- Borax médicinale:
Avrupa Farmakopesi (Ph. Eur. 6.5)'a göre boraks, renksiz kristaller veya kristalize kitle halinde bulunan, beyaz veya beyaza yakın renkte kristalize bir tozdur. Çiçeklenme gösterir. Suda çözünür; kaynar suda çok çözünür; gliserolde serbestçe çözünür. Sudaki %4'lük çözeltisinin pH'sı 9.0-9.6 arasında değişir. İngiliz Farmakopesi (BP)'ye göre Sodyum Borat ve Sodyum tetraborat birbirinin resmi sinonimidir. Sodyum borat USNF 27 (Sodium Borate)'e göre kokusuz şeffaf renksiz kristaller veya beyaz kristalize bir toz halinde bulunur. Çözeltileri fenolftaleine karşı alkalidir. Sıcak kuru havada çiçeklenme gösterir. Suda 1:16 oranında, kaynar suda 1:1 oranında ve gliserolde 1:1 oranında çözünür; alkolde çözünmez. Hava geçirmeyen kaplarda saklanmalıdır.
Sodyum borat (boraks), borik asit ile birlikte göz damlalarında tampon ve antimikrobik ajan olarak kullanılır. Kremlerde emülsüfiyan ajan olarak da yer alır. Sodyum borat veteriner ilaç olarak mukozal ardaki antiseptik, deterjan ve astrenjan aktivitesi için de kullanılmıştır.
DİKKAT! Gerek borik asit gerekse boraks sistemik etki için (dahilen) kullanılmazlar.
Benzalkonyum klorür- Zefiran- Zefiran klorür- Benzalkonium chloride [BAN1999; BP; INCI; INN; NF]:
Aromatik kokulu, beyaz veya sarımsı-beyaz renkli, yoğun jel veya jelatinimsi parçaçıklar halinde bulunur. Higroskopik ve yağlı hissi veren bir maddedir. Isıtıldığında eriyerek berrak bir kitle oluşturur. BP %10'dan fazla, USNF ise %15'ten fazla su içermemesi gerektiğini belirtir. Alkol ve eterde çok çözünür; anhidr formunun eterdeki çözünürlüğü 1:100 dür. Sudaki çözeltisi hafif alkalidir ve çalkalandığında kuvvetle köpürür. Sabunlar ve diğer anyonik sürfaktanlar, sitratlar, iyodürler, nitratlar, permanganatlar, salisilatlar, gümüş tuzları ve tartaratlar ile geçimsizdir. Ticari nitelikli bazı kauçuk ve plastik türlerinin içeriklerinde bulunan maddelerdan başka, alüminyum, pamuklu sargılar, floressein sodyum, hidrojen peroksid, kaolin, hidrate yağ yünü ve bazı sülfonamidler ile geçimsiz olduğu bildirilmiştir.
Disodyum edetat- Disodyum EDTA- Edetate disodium [FP; USP]- Natriumedetat [ASK; Ph.Eur.]:
Disodyum edetat beyaz renkte, kokusuz, kristalize bir tozdur. Suda çözünür; alkolde az çözünür; kloroform ve eterde pratik olarak çözünmez. İngiliz Farmakopesi (BP)'ye göre sudaki %5'lik çözeltisinin pH'sı 4.0-5.5, Amerikan Farmakopesi (USP)'ye göre ise 4.0-6.0 arasındadır. USP'ye göre enjeksiyonluk çözeltisinin pH'sı 6.5-7.5 arasındadır ve değişen miktarda disodyum ve trisodyum edetat içerir.
Edetik asit ve edetatlar farmasötik preparatlar, gıdalar ve kozmetik ürünlerde şelatör olarak kullanılırlar. Toprak alkali ve ağır metal iyonlarıyla suda çözünen ve şelat olarak adlandırılan kompleksler yaparlar. Bu iyonlar kompleks haline dönüştüklerinde serbest haldeki özelliklerini yitirirler. Edetik asit ve edetatlar çoğunlukla antioksidan sinerjisti olarak kullanılırlar. Edetik asit ve edetatlar çok zayıf antibakteriyel aktivite de gösterirler. Ancak sinerjist etkilerin den dolayı diğer antibakteriyel ajanlarla kombine halde kullanılırlar. Disodyum edetat'ın başta benzalkonyum klorür olmak üzere pek çok antimikrobik koruyucunun aktivitesini artırdığı bildirilmiştir. Antimikrobik koruyucu sinerjisti olarak genel olarak %0.01-0.1 konsantrasyonda kullanılırlar. Edetik asit ve disodyum edetat suyun sertliğini gidermek için de kullanılır. Suya sertlik veren kalsiyum ve magnezyum iyonlarıyla şelat yaparlar. Aynı nedenle kozmetik ve cilt bakım ürünlerinin çoğu edetik asit içerir. Edetik asit içeren kozmetik sabunlar bu tip preparatlara örnek oluşturur.
Formülün hazırlanması:
Steril distile su kaynatılarak içerisinde boraks çözündürülür. Oda sıcaklığına geldikten sonra EDTA ve benzalkonyum klorür ilavesi ile çözelti 1000 ml ye steril distile su ile tamamlanır. Borosilikat içeren cam kaplar boraks içeren alkali çözeltiler tarafından etkileşmeye girebilir. Bu etkileşme sonucunda çözeltinin pH'ının yükselmesine neden olurken ayrıca çözeltinin saklanacağı cam, olması gereken hidrolitik sınıf I özelliğini kaybeder.
Formülün hazırlanmasında aseptik çalışma koşullarına dikkat edilmelidir.
Uzm. Ecz. Ahmet Nezihi Pekcan
Pekcan Eczanesi- Konya
pekcanecz@gmail.com
Kaynak:
