İştah Açıcı, Gaz giderici Kakule Tentürü- Compound Cardamom Tincture
Değerli Meslektaşlarım bu hafta Amerikan Farmakopesi ve Ulusal Formüler’de yer alan kakule tentürünü inceleyeceğiz. İştah açıcı, midevî ve gaz söktürücü etkisinden dolayı kullanılan Kakule, son günlerin en çok konuşulan ve aranan ürünü haline gelmeye başladı. Birçok yararı bulunan bu bitki dünya üzerinde çok az miktarda ve çok az ülkede yetiştirildiği için aslında birçok kişi tarafından tanınmamakta ve bilinmemektedir. Özellikle Hindistan'dan ithal edilmesi sebebiyle Ülkemizde oldukça pahalıdır. Çay ve kahvesi ile meşhur şifalı bir bitki türüdür.
Yıllardan beri Hindistan'da, Orta Doğu'da ve çeşitli Arap ülkelerinde kullanılan bu leziz bitkinin sağlık açısından birçok faydası vardır. Çağımızın hastalığı kanserde faydalı olan bu şifalı bitki, kanser hücreleriyle savaşarak sağlıklı hücrelerin sayısının artmasını sağlayarak bir nevi kanseri önlüyor. Özellikle karaciğerimizde kanser yapıcı maddelerin birikmesini önleyerek, karaciğerimizi de korur. Bu şekilde kan kanserini yani diğer bir adı ile lösemiyi de yavaşlatmak mümkündür.
Sindirim sistemimizin rahatlamasını sağlamasının yanında hazmı kolaylaştırır. İdrar ve gaz söktürücü etkisinin yanında aynı zamanda bağırsak parazitlerini de azaltarak yok eder. Bu şifalı bitki, mide için de çok faydalıdır. Reflü, mide ağrıları ve bulantılarını önlemede kullanılmaktadır.
İştah açıcı özelliği de bulunan bu bitki, solunum yolları hastalıkları için de bire birdir. Öksürük, nezle, astım, bronşit gibi hastalıklar için bu bitkinin etkili olduğu bilinmektedir.
Baş ağrılarının geçmesinde etkili olan kakule aynı zamanda hafızayı güçlendirici etkisi nedeniyle de kullanılmaktadır.
Kahve içinde kullanıldığında önemli bir afrodizyak olmaktadır. Cinsel isteği ve cinsel gücü arttırıcı özellikleri vardır. Yurt dışındaki birçok ülkede insanlar bu bitkiyi kahvesi ve çayı ile tanır ve bu şekilde kullanır. Bitkinin kullanılan kısımları güneşte kurutulmuş tohumlarıdır.
Formül:
Rp.
Kakule tohumu (orta derecede kaba toz halinde) 20 g
Tarçın (ince toz halinde) 25 g
Kimyon (orta derecede kaba toz halinde) 12 g
Gliserin 50 mL
Seyreltik alkol ad 1000 Ml
Formülde yer alan maddeler:
Kakule- Amomum cardamomum L. non Roxb. nec anct. mult.- Elettaria cardamomum (L.) Maton- Malabarkardamome:
Kakule (Elettaria cardamomum L.), zencefilgiller (Zingiberaceae) familyasından Batı ve Güney Hindistan, Güneydoğu Asya'nın sıcak bölgelerinde yetişen, büyük, otsu, rizomlu bir bitkidir. Özellikle Güney Hindistan'ın bataklık ormanlarında yabânî olarak yetişir. Çiçek durumunda 5-6 tane zigomorf çiçek taşır. Fructus Cardomomi (kakule meyvası) tümüyle olgunlaşmadan toplanan meyvalarından hazırlanan bir drogdur. Sarımsı yeşil ve kirli beyazımsı renkteki meyveleri 1-2 cm boyunda, boyuna çizgili, üç köşeli bir kapsüldür. Tohumları mercimek şeklinde ve büyüklüğünde, kırmızımsı esmer renkte olup, keskin kokuludur.
Kakule yetiştiği yere göre Seyhan kakulesi, Malabar kakulesi, Siyam kakulesi gibi isimler alır. Tohumları meyvelerinin kurutulup, ayrılmasıyla elde edilir ve içerdikleri uçucu yağ nedeniyle midevi ve baharat olarak kullanılır. Yemeklere özellikle de baklagillere ve balığa katılır.
Tarçın- Cinnamon (Cinnamomum zeylanicum)- Cannelle de Ceylan- Cinnamomum:
Tarçın defnegiller (Lauraceae) familyasından, kabukları baharat olarak kullanılan bazı Cinnamomum türlerinin genel adıdır. Seylan tarçını (Cinnamomum zeylanicum) Sri Lanka, Hindistan'ın Malabar kıyıları ve Mynamar'da, Çin tarçını (Cinnamomum cassia) ise Çin ve Doğu Hint Adalarında kendiliğinden yetişir. Çin tarçınının doğrudan kabukları seylan tarçının ise temizlenmiş iç kabukları kullanılır.
Seylan tarçını (Cinnamomum zeylanicum) kışın yapraklarını dökmeyen bodur bir ağaçtır. Genç dalları soyulur ve elde edilen kabuklar mantar katmanı sıyrıldıktan sonra iç içe konarak kurutulur. Kurudukça kıvrılıp borumsu bir görünüm alan bu iç kabuklar parçalar halinde veya toz edilerek kullanılır. Toz tarçın açık kahverengi, tatlımsı lezzeti olan bir baharattır. Seylan tarçını en sık gıda sanayisinde kullanılır. Gaz söktürücü (karminatif), astrenjan ve antiseptik etkilidir. Kabuklarında başlıca bileşeni sinnamik aldehit olan %0.5-1 oranında bir uçucu yağ içerir. Uçucu yağın %55-76'sı sinnamik aldehit, %4-10'u öjenol, benzaldehit, furfurol, karyofilin, kuminaldehit, hidrozimtaldehit, 4-simol, sinalilisobütirat, metil-n-amilketon, nonilaldehit, L-fellandren ve DL-pinenden oluşur. Kabuklarından su buharı distilasyonuyla çıkarılan bu yağ gıda sanayisinde değişik yiyecek ve içeceklere, kozmetik sanayisinde parfümlere ve ilaç endüstrisinde farmasötik preparatlara koku verici olarak katılır.
Tarçının uçucu yağı ve içerdiği sinnamik aldehite bağlı aşırı duyarlık reaksiyonları bildirilmiştir. Sinnamik aldehitin vücut ağırlığının kilogramı başına günlük tahmini kabul edilebilir alım miktarı 700 mikrogramdır.
Kimyon- Cuminum cyminum L.- Kreuzkümmel:
Kimyon (Cuminum cyminum), Maydanozgiller (Apiaceae) familyasından Anayurdu Akdeniz bölgesi olan tek yıllık otsu bir bitkidir. Yaklaşık 50 cm yüksekliğindedir. Yaprakları pembe-beyaz renkte ve ince parçalıdır. Beş çıkıntısı bulunan yaklaşık 6 mm boyutundaki iğ şekilli meyveleri keskin kokuludur. Bileşimindeki başlıca bileşik %2.5-4.5 oranında bulunan bir uçucu yağ olan kumaldehittir. Kimyon baharat olarak tek başına kullanıldığı gibi, köri gibi baharat karışımlarının bileşimine de girer. Kimyon halk ilacı olarak gaz söktürücü, uyarıcı ve diüretik olarak kullanılır.
Kimyon meyvası (fructus cumini) maydanozgiller (Apiaceae) familyasından kimyon (Cuminum cyminum) bitkisinden hazırlanan bir drogdur. Üzerinde beş çıkıntısı bulunan meyveler yaklaşık 6 mm boyutunda iğ şekilli ve keskin kokuludur. Bileşimindeki başlıca bileşik %2.5-4.5 oranında bulunan bir uçucu yağ olan kumaldehittir. Kimyon baharat olarak tek başına kullanıldığı gibi, köri gibi baharat kar baharat karışımlarının bileşimine de girer. Kimyon halk ilacı olarak gaz söktürücü, uyarıcı ve diüretik olarak kullanılır. Kimyon yağı, kimyon meyvesi (fructus cumini)'den elde edilen bir uçucu yağdır. Keskin kokulu olan bu yağın bileşimindeki başlıca bileşik %2.5-4.5 oranında bulunan kumaldehittir. Kimyon yağı antiseptik, antispazmodik, antitoksik, bakterisit, karminatif, dijestif, diüretik, stimülan ve tonik etkilidir. Kas ağrıları ve osteoartritte rubefiyan olarak ağrıyı dindirmek üzere yararlıdır. Sindirim sistemin de kolik, dispepsi, gaz ve sindirim bozukluğuna karşı kullanılır. Sinir siteminde tonik etki gösterir; baş ağrısı ve migrene karşı yararlıdır.
Gliserin %98- Gliserol [ASK; BP; DCF; FP; INN; P.Cx.79; Ph.Eur.]- Glycerolum anhydricum- Glycerol [ASK; BP; DCF; FP; INN; P.Cx.79; Ph.Eur.]- Wasserfreies Glycerol:
Gliserin farmasötik formülasyonlarda ve kozmetik ürünlerde değişik amaçlar için geniş ölçüde kullanılan bir yardımcı maddedir. Oral, otik, oftalmik, topikal ve parenteral farmasötik formülasyonlarda kullanılır. Topikal farmasötik formülasyonlarda nemlendirici ve yumuşatıcı etkisi için kullanılırken, parenteral formülasyonlarda çoğunlukla çözücü olarak yararlı olur. Oral formülasyonlarda antimikrobik koruyucu, tatlandırıcı ve viskozite arttırıcı olarak kullanılır. Yumuşak jelatin kapsüllerde jelatin'in plastizeridir. Ayrıca, jelatin supozituvarların bileşiminde de yer alır. Gliserin berrak, renksiz, tatlı, higroskopik özellikte viskoz bir sıvıdır. Su ve alkolle karışır; asetonda güç çözünür; kloroform, eter, sabit ve uçucu yağlarda pratik olarak çözünmez. Sudaki çözeltileri turnusol'e karşı nötr reaksiyon verir. Amerikan Farmakopesi (USP)'ye göre Oral Gliserin Çözeltisi (Glycerin Oral Solution, USP)'nin pH'sı 5.5-7.5 arasındadır. Gliserin, potasyum permanganat gibi güçlü oksidanlarla bir araya geldiğinde patlayıcı özellik kazanır. Bu gibi karışımlardan kesinlikle sakınılmalıdır. Işık varlığında çinko oksit ya da bazik bizmut nitrat ile temas ettiği zaman siyah bir renk alır. Demir ile kontamine olmuş gliserin kullanıldığında fenol, salisilat ve tanen içeren karışımların rengi kararır. Borik asit ile kompleks yapar ve gliseroborik asit oluşturur. Bu bileşiğin asitliği borik asitten daha yüksektir.
Alcohol [INCI; NF; USP]- Alcool [FP; FU9]- Spiritus vini- Ethanolum- Ethyl alcohol:
Etanol veya günlük yaşamda sık kullanılan diğer adıyla alkol yaygın olarak tüketilen bir SSS depresanıdır. Eski çağlarda "yaşam suyu" olarak adlandırılmış ve pratik olarak hemen her hastalığa deva olduğuna inanılmıştır. Günümüzde terapötik önemi çok kısıtlıdır. Tüm alkollü içkilerin bileşiminde bulunu bulunur ve birçok tıbbi ve sosyal sorunun kaynağı durumundadır.
Alkolün önemli bir özelliği de çoğu farmasötik formülasyonlarda sıklıkla kullanılan mükemmel bir çözgen olmasıdır. Alkolün metabolizması sıfır derece kinetiğine uyar. Kandaki konsantrasyonuna bağlı olmaksızın nisbet eten sabit bir hızda metabolize edilir. Erişkinde metabolizma hızı yaklaşık 10-20 ml/saat veya 120 m g/kg/saat civarındadır. Yaş, bağımlılık ve karaciğer fonksiyonu alkolün metabolizmasını etkiler. %90 0-98'i karaciğerde asetaldehit'e metabolize olur ve ardından asetil koenzim A'ya dönüştürülür. Takiben Krebs siklüsü ile enerji vermek üzere oksidasyona uğrar veya kolesterol ve yağları oluşturmak üzere anabolik reaksiyonlara katılır. Bu nedenle Amerikan Farmakopesi (USP) çok hızlı enerji sağlayan bir enerji kaynağı olarak %5 alkol ve %5 dekstroz içeren parenteral bir çözeltiyi (%5 Alcohol and 5 % Dextrose Injection USP) tanımlar. Açlık alkolün metabolizma hızını azaltır, insülin ise metabolizma hızının artmasına neden olur. Az miktarda değişmemiş alkol idrarla atılır; az bir kısmı da solunum havası ve cilt yüzeyinden atılıma uğrar.
Etanol (alkol) plasenta bariyerini kolayca aşar ve gebelik sırasında kontrendikedir; Alkol, etil alkol ve suyun bir karışımıdır. İngiliz Farmakopesi (BP)'de alkol "Ethanol (96 per cent) " olarak geçer ve %96'lıktan az ve %96.6 v/v'den fazla olmayacak şekilde tanımlanır. Kendine özgü bir kokusu ve yakıcı tadı olan berrak, renksiz ve akıcı bir sıvıdır; uçucudur ve kolayca alev alarak dumansız mavi bir alevle yanar. Suyla karışır; karışma sırasında karışımın sıcaklığı artar ve hacmi azalır. Kloroform, eter, gliserol ve diğer organik çözgenlerin çoğu ile karışır. BP'ye göre susuz etanol (Ethanol, BP 1993; absolute alcohol; dehydrated alcohol) %99.4 v/v veya %99 9 a/a'dan az C2H5OH içermemelidir (yoğunluk 788.16 ila 791.2 kg/m3). Amerikan Farmakopesi (USP)'ye g 'ye göre susuz alkol (Dehydrated Alcohol, USP 23) %99.5 v/v veya %99.2 a/a'dan az C2H5OH içermez (öz ağırlık olarak 15.56°C'de 0.7964'den fazla olmamalı). BP'ye göre seyreltik alkol (Dilute Ethanols, BP 1993) farklı birkaç konsantrasyonda bulunur. Bunlardan biri "Rectified Spirit " olarak da arak da bilinen %90'lık etanol'dür.
Formülün Hazırlanışı;
Tozlar karıştırılıp 50 mL gliserin ve 950 mL seyreltik alkol karışımının 750 mL’si ile kapatılabilen bir kapta ılık bir yerde masere edilir. 3 gün boyunca sık sık veya çözünebilecek maddeler çözününceye kadar karıştırılır. Karışım bir filtreye aktarılır ve sıvının büyük bir kısmı boşaltıldığında, filtredeki artık madde önce yukarıda tarif edildiği gibi hazırlanan gliserin ve seyreltik alkol karışımının geri kalanı kullanarak yıkanır, devamında birleştirilmiş süzüntüler seyreltik alkolle 1000 mL’ye tamamlanır ve karıştırılır.
[NOT—Majistral kakule tentürü bir veya daha fazla boya ile renklendirilebilir.]
AMBALAJLAMA VE SAKLAMA: Sıkı kapalı ve ışığa dayanıklı kaplarda ambalajlanır. Aşırı sıcaklıktan korunmalıdır.
İyi bir hafta dileğiyle…
Kaynak:
1-USP, (United States Pharmacopeia)
2- RxMediaPharma®2018 İnteraktif İlaç Bilgi Kaynağı
