.jpg)
Değerli Meslaktaşlarım,
Bir önceki bölümde Medikal Bitki Çayları ve hazırlama yöntemlerini yazmıştım.
http://www.eczacininsesi.com/index.php?yon=dosya&id=934
Bu bölümde ise; eczanemizde hazırlanabilecek formülleri, bitkilerin kullanım nedenlerini, günlük maximal dozlarını vermeye çalışacağım.
TIBBİ ÇAYLARDA BİRKAÇ UFAK NOKTA:
-
Stresli ve gergin geçen bir günün akşamında Melissa folium taşıdığı sitral den dolayı sakinleştirir. Uyku bozukluklarında iyi gelir.
-
Akut soğuk algınlığında, mürver çiçeği, ıhlamur ve nane karışımından oluşan bir tıbbi çay karışımı, hastalığın ilerlemesini engelleyebilir.
-
Papatya çayı mide ve barsak iltihaplarında ülser ve spastik kolitlerde rahatlama sağlar.
-
Lavanta çayı huzursuzluk ve uyku bozukluklarında kullanılabilir.
-
Rezene bebek ve çocuklarda gaz ve öksürük giderici ve uyku verici olarak kullanılabilir.
-
Mate çayı, içerdiği kafein, tanen ve klorojenik asitten dolayı zihinsel ve bedensel yorgunlukta önerilebilir.
-
Civan pençesi; içeriğindeki tanenler ve flavonoit bileşiklerden dolayı spazmolitik, hazım kolaylaştırıcı, dispepsi ve iştahsızlıkta kullanılabilir.
SOĞUK ALGINLIĞI- SOLUNUM YOLLARI
Kullanım alanları: Akut soğuk algınlığı, boğaz ağrıları
-
Rosae canina fructus (Kuşburnu meyve kabuk) 10k
-
Mentha piperita folium (Nane yaprağı) 10k
-
Origani herba (Kekik) 5k
-
Tilia cordata flos (ıhlamur çiçeği) 5K
-
Althaea flos (hatmi çiçeği) 5K
-
2 tatlı kaşığı çay karışımı üzerine 150-200 ml kaynar su eklenir. Fincanın ağzı kapatılır 5-10 dk bekletilir, süzülür
-
Günde 3-4 kez yudum yudum içilir.
-
Kuşburnu: Oldukça şifalı olan bir bitkidir. Genellikle çay olarak hazırlanarak tüketilir. Bitkinin içinde tüylü olan çok sayıda tohum bulunur. Meyveleri sonbaharda olgunlaşır. Sebze ve meyveler arasında en yüksek C vitamini içeren bitkidir. Ayrıca Vitamin B1,B2,K,B3; niasin ve E vitamini içermektedir. Soğuk algınlığı ve influenza da destek tedavi sağlar.
Romatizmal ağrılar ve artritte enflamasyon giderici bir ajandır.
Dozaj : 8-10g drog/gün
-
Nane: Çay olarak kullanıldığında mide bağırsak sistemi problemlerinde semptomatik rahatlama sağlar. Dispepsi, şişkinlik ve mide bulantısında etkilidir. Yapraklar taşıdığı uçucu yağdaki mentolden dolayı antibakteriyel, spazmolitik, kolagog ve karminatif etkilidir. Antispazmodik etki özellikle mide-barsak sistemi üzerinde belirgindir. Mide bulantısına karşı ve diğer mide şikayetleri, akut ve kronik gastrit ve enteritte etkilidir. İçeriğindeki uçucu yağ mide- barsak kaslarına spazmolitik etki yapar. Bronşları yumuşatıcı, sekretolitik etki de göstermektedir.
Mentol allerjisi olanlara önerilmez. 5 yaşın altındaki çocuklarda mentole hassas kişilerde kullanılmamalıdır.
Dozaj: 3-6 g drog/gün
-
Kekik: Geleneksel olarak üst solunum yolları enfeksiyonlarında kullanılır. Uçucu yağı, timol ve karvakrol içerir. Sekrolitik , bronkospazmolitik, antibakteriyel etkileri vardır. Balgamın yumuşatılmasını ve expektore olmasını sağlar.
Uçucu yağların bileşimindeki fenolik maddeler timol ve izomeri karvakrolun sekretolitik, bronkospazmolitik ve antimikrobiyal etkileri nedeniyle, soğuk algınlığı öksürüklerinin tedavisinde kullanılır. Düz kaslar üzerine gevşetici etkisi vardır. Midevi, ağrı kesici ve sakinleştirici olarak kullanılabileceği de bilinmektedir.
Dozaj: 4-5g drog/gün
-
Ihlamur: İçeriğindeki müsilaj nedeniyle solunum yolları yumuşatıcısı, gıcık kesici ve ateşli soğukalgınlığı rahatsızlıklarında diyaforetiktir. Fenil etil alkol esterleri sedatif etkilidir. Uçucu yağ ve flavonitleri nedeniyle antispazmodik ve diüretik etkileri vardır. Terletici, solunum yolları üzerine olan etkileri ve rahatlatıcı etkisi için karışıma eklenmiştir.
Dozaj : 10-15g drog /gün
-
Hatmi: Özellikle kuru öksürüklerde antitusif etkilidir. Ayrıca ağız-boğaz ve mide-barsak mukozası tahrişlerinde iyileştirici etkisi bulunmaktadır.
Dozaj: 3-10 g drog/gün
SOĞUK ALGINLIĞI- SOLUNUM YOLLARI
-
Kullanım alanları: Hafif boğaz iltihapları ve ses kısıklıklarında
Sambuci flos (mürver çiçeği) 20k
Malvae flos (ebegümeci çiçeği) 20k
Rosae fructus (kuşburnu meyvesi) 15k
Eucalypti folium (ökaliptus yaprağı) 10k
-
2 tatlı kaşığı çay karışımı üzerine 150-200 ml kaynar su eklenir. Fincanın ağzı kapatılır 5-10 dk bekletilir, süzülür
-
Her 1-2 saat ara ile taze hazırlanmış şekilde bir fincan içilir.
-
Mürver: Müsilaj, rutin vb flavonitler, klorojenik asit, kafeik ve benzer bitki asitleri ile eser miktarda sambuigrin glikoziti, triterpenik maddeler içermektedir. Soğukalgınlığı rahatsızlıklarında diyaforetik (terletici), bronşiyal sekresyonu arttırıcı etkileri vardır. Ayrıca laksatif çayların bileşiminde de koku verici olarak kullanılmaktadır.
Dozaj : 10-15g/gün
-
Ebegümeci: Müsilaj, malvadin vb antosiyan bileşikler içerir. Çiçek ve yapraklar soğuk algınlığı rahatsızlıklarında, ağız-boğaz mukozası yaraları, iltihaplarında iyileştirici, öksürükte göğüs yumuşatıcı etki göstermektedirler. Ağız ve boğaz iltihaplarında ve tahriş edici öksürüklerde göğüs yumuşatıcı olarak ‘öksürük’ ve ‘bronşiyal’ çayların bileşimine girerler.
Dozaj: 5g çiçek veya yaprak/gün
-
Ökaliptus: Solunum yolları antiseptiği olup sekretolitik, sekretomotorik, ekspektoran ve spazmolitik etkilidir. Soğuk algınlığı rahatsızlıklarında boğaz ve solunum yolları şikayetlerinde ve bronşitte özellikte uçucu yağından dolayı inhalasyon yoluyla yararlanılmaktadır. Dahilen boğaz mukozasındaki iltihapları iyileştirici olarak yararlanılmaktadır.
-
Dozaj: 4-6 g drog /gün
KRAMPLI ÖKSÜRÜK
-
Thymi herba (kekik) 20k
-
Primulae radix (çuha çiçeği) 20k
-
Melissae folium (melissa) 15k
-
Matricariae flos (Mayıs papatyası) 15k
-
Çuha çiçeği kökü: Primula saponinler denen, triterpen yapıda saponinler, fenolik glikozitler taşımaktadırlar. Kökler ayrıca salisilik asit metil ester içerir.
Sedatif, antispazmodik, hipnotik, diüretik, sekretolitik ve ekspektoran etkileri vardır. Öksürük, bronşit ve soğuk algınlıklarında ekspektoran etkilidir.
Ayrıca uykusuzluk, sinirsel rahatsızlıklarda özellikle anksiyete hallerinde kullanılır.
Dozaj: Çiçek için 2-4g/gün Kök için: 1-10g/gün
-
Melissa: Flavonoitler, triterpenler (ursolik, oleanolik asit) tanen, fenolik asitler (rosmarinik asit) ve uçucu yağlar içerir. Uçucu yağın %60’ı monoterpen (%40 sitronellol, sitral, geraniol, nerol) ve %35 seskiterpen (karyofillen) yapısındadır.
Sedatif, spazmolitik, antibakteriyel, antifungal, antiviral, midevi, karminatif ve koleretik etklidir. Uçuk tedavisinde, sinirsel kaynaklı gastrointestinal rahatsızlıklarda, uyku problemleri ve migrende kullanılır.
Psikosomatik kardiyak rahatsızlıklarda tonik olarak yararlanılır.
Dozaj: 1.5-4.5 g/gün
-
Mayıs Papatyası: Eterik yağ (kamazulen, bisabolol türevleri ve asetilenik bileşiklerce zengin), seskiterpen laktonlar (matrisin, matrikarin) flavonlar, kumarinler içerir.
Kamazulen doğal bir bileşik değildir, bitkideki seskiterpen laktonların bozunmasıyla oluşup uçucu yağa geçer ve ona mürekkepsi mavi rengini verir. Türkiye’de yetişen örneklerde kimyasal ırktan dolayı genellikle seskiterpen laktonlar bulunmaz. Bu nedenden dolayı uçucu yağları mavi renkte değildir.
Uçucu yağı kamazulen dolayısıyla antiflojistik, biabolol ve asetilenik bileşikler dolayısıyla spazmolitik etkileri ayrıca antibakteriyel etkileri bulunmaktadır.
Eterik yağa geçemeyen ancak bitkisel çaylara geçen flavonlar da spazmolitik etkiyi arttırmaktadır.
Dahilen; mide –barsak sistemi iltihaplı hastalıkları.
Haricen: Deri ve mukoza iltihapları, pulpitis, gingivitis, solunum yolları hastalıkları, anal ve genital sistem hastalıklarında kullanılır.
Antiflojistik, spazmolitik, hafif sedatif, antibakteriyel etkilidir. Gargara olarak ağız mukozası yaralarında aft, farangit vb rahatlamayı sağlar.
Dozaj: 10-12g drog /gün
ATEŞ BASMASI VE TERLEMELER
-
Salviae trilobae folium (adaçayı yaprağı) 18k
-
Menthae folium (nane yaprağı) 12k
-
Matricaria flos (mayıs papatyası çiçeği) 12k
-
Lippiae folium (limonotu yaprağı) 12k
-
Adaçayı: Uçucu yağ ökaliptol, kafur vb monoterpen türevleri, flavon bileşikleri içerir. Ülkemizde yetişen adaçayı salvia trilobae’da tüyon miktarı çok düşüktür. Bu nedenle çok tercih edilir, Avrupa’ya ihraç edilir.
Ağız ve boğaz mukozasında antiflojistik, astrenjan ve sekresyon düzenleyici, antibakteriyel, antifungal ve antiviraldir. Östrojenenik flavonoidler özellikle luteolin içermektedir. Bu nedenle sıcak basmalarında etkilidir.
Dozaj: 4-6 g/gün
-
Nane: Burada nanenin kullanılma nedeni hafif gerginliğin azaltılmasıdır.
-
Mayıs papatyası: Anksiyolitik ve sakinleştirici etkisi için karışıma eklenmiştir.
-
Limonotu yaprağı: Uçucu yağı sitral, sitronellol içermektedir. Sakinleştirici etkisinden ve hoş kokusundan dolayı karışıma eklenmiştir.
KABIZLIK ŞİKAYETLERİ
-
Sambuci flos (mürver çiçeği) 20k
-
Matricariae flos (mayıs papatyası çiçeği) 10 k
-
Foeniculi fructus (rezene meyvesi) 10k
-
Sennae folium (sinameki yaprağı) 8k
-
Mürver çiçeği: Musilaj, rutin vb flavonoitler fenolik asitler ve uçucu yağ içerir. Diyaforetik, bronşiyal, sekresyonu arttırıcı etkilidir. Müsilajından dolayı kabızlık giderici formüllerde destekleyicidir.
-
Mayıs papatyası: Bu karışıma spazm giderici etkisi nedeni ile eklenmiştir.
-
Rezene: Meyveler %2-6 oranında uçucu yağ içerir. Anethol ve fenkon açısından zengin uçucu yağlardır. Foeniculum vulgare uçucu yağı düz kaslar üzerine spazmolitik etkilidir, bronş mukozası üzerine sekretomotorik olarak etki eder. İltihap giderici etkisi mevcuttur. Solunum yolları rahatsızlıkları, dispeptik rahatsızlıklarda kullanılır. İyi bir karminatiftir, gastro-intestinal motiliteyi artttırır ve spazmolitik etkilidir. Özellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda gaz ve kolik tarzında gastro-intestinal ağrılarda çay olarak kullanılır. Anetol ve fenkon uçucu yağlarının sekretolik etkisinden dolayı soğuk algınlığı ve öksürük şikayetlerinde sekretolitik ve ekspektoran olarak kulanılır. Anetole duyarlı kişilerde kullanılmamalıdır. Anason siprofloksasin absorbsiyounu, dağılımını ve eliminasyonu değiştirebilir.
Dozaj: 7.5g drog/gün
-
Sinameki: Antrakinonlar özellikle Sennozit B ve ayrıca aloe-emodin, az miktarda flavonoit ve %10 kadar müsilaj içerir. Kalın barsağa etkili müshildir. Kabızlığa karşı kullanılır. Kullanım süresi en fazla 4 haftadır. Barsak tembelliği ve tıkanıklıklarında, nedeni belli olmayan karın ağrılarında kullanılmaz. Kronik kullanımı Pseudomelonosis coli’ye ve aşırı kullanımı kanamalara yol açabilir.
Dozaj: 20-60mg /gün
BEBEK GAZ PROBLEMLERİ
-
Foeniculi fructus (Rezene) 1 k
-
Cumini cymini fructus (Kimyon) 1k
-
Anisi frucus (Anason) 1 k
-
Rezene: Spazmolitik etkilidir. Özellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda gaz ve kolik tarzındaki gastrointestinal ağrılarda çay olarak kullanılır.
-
Kimyon: %1.5-4 uçucu yağ (%25-35 kuminaldehit) flavonoitler içerir. Karminatif, stimulan, analjezik, galktagog, koku vericidir. Dijestif şikayetlerde, kolik ve kramp benzeri ağrılarda kullanılır.
Dozaj: 5-6g drog/gün
-
Anason: Meyveler %1.5-5 oranında uçucu yağ taşırlar. Uçucu yağın bileşiminde %80-95 oranında anetol, % 2-3 estragol, %1.5 anisaldehit bulunmaktadır. Meyvalar ayrıca sabit yağ, fenolik asitler, flavonlar, karbonhidrat ve protein taşırlar.
Sekrotolitik, sekretomotorik, ekspektoran, spazmolitik, karminatif ve antiseptik etkilidir. Solunum yolları enfeksiyonları ve öksürüklerde ekspektoran, mide barsak şikayetlerinde hazımsızlık ve gaz hallerinde karminatif olarak kullanılır.
Tohumları uçucu yağ içerir.
Anasona özel kokusunu veren yağın %90 nı anetol oluşturur. Geleneksel olarak midede gaz, hazımsızlık, şişkinlik ve bebeklerde kolik tedavisinde kullanılır. Anasonun spazm çözücü etkisi anetole bağlıdır.
SÜT ARTTIRICI
-
Foeniculi fructus (Rezene ) 1 k
-
Anisi frucus (Anason) 1 k
-
2 tatlı kaşığı çay karışımı üzerine 150-200 ml kaynar su eklenir. Fincanın ağzı kapatılır 5-10 dk bekletilir, süzülür.
-
Günde 3-4 kez yudum yudum içilir.
-
Rezene: Rezenenin östrojen hormonunu taklit ettiği düşünülmektedir bu nedenle karışıma eklenmiştir.
-
Anason: Hafif östrojen etkisinden dolayı emziren annelerde sütü çoğaltmak için kullanılabilir.
UYKU ÇAYI
-
Lavandula flos (Lavanta) 2k
-
Melissae folium (melissa veya oğul otu) 2k
-
Matricaria flos (mayıs papatyası çiçeği) 1k
-
Lavanta: Çiçekleri uçucu yağ taşımaktadırlar. Uçucu yağın büyük bir kısmını linalol ile linalilasetat oluşturmaktadır. Orta etkide bir sedatiftir. Ayrıca safra söktürücü, spazmolitik, karminatif, stomaşik ve diüretik etkilidir. Huzursuzluk, sinirsel kökenli barsak bozuklukları, aşırı duyarlılıkta ve sinirsel yorgunlukta kullanılır. Yatıştırıcı ve uyku düzensizliklerinde kullanılır.
Dozaj: 4g drog/gün
-
Melissa: Yapraklar uçucu yağ sitronellal ve sitral (geranial ve neral) içermektedir. Uçucu yağ ve yaprak ekstreleri antiviral , hafif sedatif ve karminatif etkilere sahiptir. Sinirsel huzursuzluklarda, uyku bozukluklarında kullanılır.
-
Mayıs Papatyası: Hafif sedatif etkisinden dolayı karışıma katılır.
Uzm. Ecz.Sevil Ağalar Altınel
www.naturenurture.com.tr
.jpg)
KAYNAKLAR
-
Baytop T. Türkiye’de bitkiler ile tedavi 1999
-
Practical Guide to Natural Medicines
-
ZHAO, J., DENG, J. W., CHEN, Y. W. & LI, S. P., “Advanced Phytochemical Analysis of Herbal Tea in China,” Journal of Chromatography A, 1313, 2–23, 2013.
-
SCHULZ, V., H NSEL, R. & TYLER, V. E., Rational Phytotherapy: A Physicians’ Guide to Herbal 873
-
CAPASSO, F., GAGINELLA, T. S., GRANDOLINI, G. & IZZO, A. A., Phytotherapy: A Quick Reference to Herbal Medicine. Germany: Springer Berlin Heidelberg, 2003.
-
JAMROZ, P., “The Determination of Elements in Herbal Teas and Medicinal Plant Formulations and Their Tisanes,” Journal of Pharmaceutical and Biomedical Analysis, 130, 326–335, 2016.
-
LOZANO-PANIAGUA, D., GIL, F., “Determination of Metalloid, Metallic and Mineral Elements in Herbal Teas. Risk Assessment for the Consumers,” Journal of Food Composition and Analysis, 60, 81–89, 2017.
-
OLIVIER, J., SYMINGTON, E. A., JONKER, C. Z., RAMPEDI, I. T. & VAN EEDEN, T. S., “Comparison of the Mineral Composition of Leaves and Infusions of Traditional and Herbal Teas,”
-
UW Intregrative Medicine Dpartment of Family Medicine, University of Wisconsin
-
Fitoterapi Yardımcı Ders Kitabı, İ.Ü Eczacılık Fakültesi Farmakognozi ABD, Istanbul 2002
