Değerli Meslektaşlarım bu hafta Hollanda Milli Formüleri’nde (FNA) yer alan ve 1. ve 2.ci derece yanıkların tedavisinde kullanılan bir formülü beraberce inceleyeceğiz.
Formülümüze geçmeden önce kısaca yanık konusunu incelememiz faydalı olacaktır.
Yanıkların Derecelendirmesi
Yanığın derinliğine göre 3’e ayrılır.
1- Birinci Derece Yanıklar: Yalnızca yüzeyel derinin zarar gördüğü, ciltte kızarıklık ve hafif ağrıyla karakterize olan tiptir. Güneş yanığı bu tipe iyi bir örnektir. Kısa sürede kendiliğinden iyileşebilir.
2- İkinci Derece Yanıklar: Daha çok sıcak suyla haşlanma, alevle veya sıcak cisimle temasla oluşan yanıklardır. Ciltte kızarıklığa ek olarak su kesecikleri görülür. Çok ağrılı, iltihaplanmaya açık yanıklardır.
3- Üçüncü Derece Yanıklar: Tüm deri tabakalarının etkilendiği yanık türüdür. Sinir uçları da harap olduğundan ağrı azdır. İnci grisi – kahverengi gibi bir renk değişikliği vardır. Cilt kurudur ve buruşuktur. İyileşmesi çok uzun sürer ve iz kalır.
Dokuzlar Kuralı: Yanığın genişliği veya kapladığı alan dokuzlar kuralı sistemiyle kabaca tahmin edilebilir. Bu sistem vücut yüzeyini her biri toplam vücut yüzeyinin yaklaşık % 9’u olan bölümlere ayırır. Bebek ve çocuklarda baş vücudun daha büyük bir kısmını oluştururken bacaklar daha küçük kısmını oluşturacağından oranlar çocuklarda erişkine göre daha değişiktir.
Yanıkların Şiddeti
Yanıkların şiddetini 5 faktör belirler.
1- Derinlik (birinci, ikinci, üçüncü derece)
2- Yüzey miktarı (dokuzlar kuralı)
3- Kritik alanların yanması (eller, ayaklar, yüz, cinsel organlar)
4- Kazazedenin yaşı (çok genç veya çok yaşlı olması)
5- Kazazedenin genel sağlık durumu (diğer yaralanmalar ve hastalıklar )
Bu beş faktör ilkyardımcının; yanığın şiddetli, orta şiddetli veya hafif yanık olduğunu tespit etmesini sağlar.
Şiddetli Yanıklar: En ciddi yanıklardır.
1- El, ayak, cinsel organlar, yüz gibi kritik alanları içeren yanıklar
2- Beraberinde solunum güçlüğü veya kırık olan yanıklar (derecesi ne olursa olsun )
3- Vücut yüzeyinin %10’undan fazlasını kaplayan 3. derece yanıklar
4- Vücut yüzeyinin %25’inden fazlasını kaplayan 2. derece yanıklar
5- Derecesi ne olursa olsun vücut yüzeyinin %30’undan fazlasını kaplayan yanıklar
6- Yaşlı, ağır hasta ve çocuklardaki yanıklar sıvı kaybına duyarlı oldukları için şiddetli yanık olarak değerlendirilir.
7- Direk sıcak temas ve haşlanma haricindeki (asit, elektrik, kimyasal madde, radyasyon) tüm etkenlerle oluşan yanıklar yüzey alanına bakılmaksızın şiddetli yanık olarak değerlendirilir.
Orta Şiddette Yanıklar: Şiddetli yanıklardan daha az tehlikeli olmalarına rağmen yine de ciddi yaralanmalardır.
1- Vücut yüzeyinin % 2-10’unu kaplayan (el, ayak ve cinsel organlar hariç) 3. derece yanıklar
2- Vücut yüzeyinin % 15-25’ini kaplayan 2. derece yanıklar
3- Vücut yüzeyinin % 50-75’ini kaplayan 1. derece yanıklar
Hafif Yanıklar:
1- Vücut yüzeyinin % 2’sinden azını kaplayan 3. derece yanıklar
2- Vücut yüzeyinin % 15’inden azını kaplayan 2. derece yanıklar
Çocuklarda Yanık Şiddeti:
1- Vücut yüzeyinin % 20’sinden fazlasını kaplayan 2. derece yanık, şiddetlidir.
2- Herhangi bir 3. derece yanık, şiddetlidir.
3- Vücut yüzeyinin % 10-20’sini kaplayan 2. derece yanık, orta şiddetlidir.
4- Herhangi bir 1. derece yanık, orta şiddetlidir.
Formül:
Rp.
Iecoris aselli oleum 20 g
Zinci oxidum 30 g
Kaolinum ponderosum 15 g
Adeps lanae 25 g
Solutio caclii hydroxidi 10 g
Formülde yer alan maddeler:
Cod liver oil [BAN1999; INCI; P.Cx.79; USP]- Morina balığı karaciğer yağı- Morrhuae oleum;
Morina balığı karaciğer yağı (Cod liver oil), morina balığı (Gadus morhua) ve diğer Gadidae türlerinin karaciğerlerinden elde edilir. Besin takviyesi olarak kullanılır. Balık yağlarının çoğunda olduğu gibi, yüksek oranda omega-3 yağ asitleri (eikozapentaenoik asit, EPA) ve dokozahegzaenoik asit, DHA) içerir. Morina balığı karaciğer yağı A vitamini ve D vitamin de içerir. Morina balığı karaciğer yağından geçmişte sıklıkla zengin bir A ve D vitamini kaynağı olarak yararlanılmıştır. Özellikle çocuklarda raşitizm ve D vitamini eksikliğine bağlı semptomların tedavisi için kullanılmıştır. Yağ yaygın olarak artrite bağlı eklem ağrı ve semptomlarının hafifletilmesi için de kullanılmıştır. Morina balığı karaciğer yağı, zedelenmiş cilt, saç, tırnaklar ve dişlerin onarımına yardımcı olabilir, kalp ve kemikler üzerinde yararlı etkiler yapabilir. Morina balığı karaciğer yağı (Cod liver oil) ve balık yağı (fish oil) birbirine çok benzeyen iki ürün olmasına rağmen, Morina balığı karaciğer yağı(Cod liver oil) A ve D vitaminleri bakımından daha zengindir.
Avrupa Farmakopesi'ne (Ph. Eur. 7) göre Morina Balığı Karaciğer Yağı (Tip A ve Tip B), yabanıl Gadus morhua ve diğer Gadidae türlerinin taze karaciğerlerinden elde edilir. Morina balığı Karaciğer yağı berrak, sarımsı bir sıvıdır. Suda çözünmez, alkolde çok az çözünür; petrol eter ile karışabilir. İyi doldurulmuş hava geçirmez kaplarda saklanmalıdır. Antoksidan katılmadığı zaman inert bir gaz altında saklanmalıdır. Işıktan korunmalıdır.
Zinkoksid- Zinci oxide- Oxyde de zinc- Zinkoxid [ASK; Ph. Eur.]- Blanc de zinc;
Çinko oksit beyaz veya sarımsı-beyaz renkte, kokusuz, amorf, yumuşak, partikülsüz bir tozdur. Havadan yavaş bir şekilde karbondioksit absorbe eder. Pratik olarak suda çözünmez; seyreltik mineral asitlerde çözünür. Çinko oksit zayıf antiseptik özellikleri olan hafif bir astrenjandır. Güneş ışınlarına karşı koruma sağlamak üzere topikal olarak kullanılır. Fotoproteksiyon için kullanılan bu tür preparatlarında çoğu zaman titanyum dioksit ile kombine halde bulunur. Ayrıca ekzema, abrazyon, yanıklar, sürtmeye bağlı cilt hasarı, çocuk bezine bağlı pişik olguları ve ciltte görülen hafif iritasyon hallerinde topikal olarak uygulanır. Suda erimediği için pudra, pomad veya pasta şeklinde uygulanır. Çinko oksit pomadı %20 ve çinko oksit pastası ise %25 oranında çinko oksit içerir. Kalamin %98 oranında çinko oksitiçeren bir cilt antiseptiğidir. Çinko oksit ekzema tedavisinde kömür katranı veya ihtamol ile kombine olarak da kullanılmaktadır. Çinko oksit deriden absorbe olmaz.
Alüminyum silikat dihidrat- Caolín- Bolus alba- Kaolinite;
Kaolin hidrate (sulu) alüminyum silikattır. Hafif kaolin ve doğal hafif kaolin diyarenin kontrol altına alınmasında uygulanan rehidrasyon tedavisine yardımcı olmak üzere adsorban olarak kullanılır. Kaolen diyareye karşı çoğu zaman pektin gibi diğer bir antidiyareik ile kombine edilir. Kaolen'in demülsent etkisi de vardır. Topikal olarak serpme tozu olarak kullanılır. Bakteriler tarafından kontaminasyona son derece açık olduğundan, serpme tozu olarak kullanılacak kaolin'in mutlaka sterilize edilmesi gerekir. Hafif kaolin gıdalarda katkı maddesi olarak da kullanılır. Ağır kaolen'den topikal olarrak enflamasyon ve ağrıya karşı kullanılmak üzere hazırlanan kaolen lapasının hazırlanmasında yararlanılır.
Kaolin hidrate (sulu) alüminyum silikattır. Ağır kaolin (Heavy Kaolin BP 1993, Ph. Eur.) değişik bileşimde saf doğal bir formunu oluşturur. İnce beyaz veya grimsi-beyaz, kaygan bir tozdur. Pratik olarak su ve organik çözenlerde çözünmez. İngiliz Farmakopesi (BP)'ye göre Hafif Kaolin (Light Kaolin BP 1993) safsızlıklarından yıkanarak arındırılmış doğal kaolindir. Uygun bir dağıtıcı ajan içerebilir. Hafif, beyaz, kokusuz ya da hemen hemen kokusuz kaygan ve taneciksiz bir tozdur. Pratik olarak su ve mineral asitlerde çözünmez. BP'ye göre Doğal Hafif Kaolin (Light Kaolin, Natural, BP 1993) dağıtıcı ajan içermeyen hafif kaolin'dir. Amerikan Farmakopesi (USP)'ye göre Kaolin (Kaolin USP 23) doğal, safsızlıklarından yıkanarak arındırılmış tanecik içermeyen kaolindir. Toprak veya kil kokulu, yumuşak, beyaz veya sarımsı-beyaz renkte toz ve kümecikler halinde bulunur; su ile ıslatıldığında rengi koyulaşır ve kil benzeri kokusu belirginleşir. Pratik olarak su, soğuk seyreltik alkaliler veya alkali hidroksit çözeltilerinde çözünmez.
Lanoline- Graisse de laine- Adeps lanae- Rafine yün yağı- Lanae cera- Lanoleine T.K.;
Koyun yününden elde edilir. Açık sarı renkte ve merhem kıvamındadır. Eter, petrol eteri, kloroform ve kaynar mutlak alkolde çözünür. Emulgatördür. Su/yağ emülsiyonu yapar. Susuz halde kıvamı oldukça serttir. Su ilavesi ile hamurumsu bir yapı oluşur. Cilt tarafından kolayca emilir ve kokusuzdur. Sıvağ olarak kullanılır. T.K. nin lanolinum adı ile aldığı sıvağ ise 13 k. Lanolin 3 k. Mayi parafin ve 4 k. Su ihtiva eder. Topikal farmasötik formülasyonlarda ve kozmetik ürünlerde yaygın olarak kullanılır. Uygun bitkisel yağlarla ya da vazelin ile karıştırıldığında deriden penetre olan yumuşatıcı özellikte kremler elde edilir. Bu özelliğinden dolayı ilaçların absorpsiyonunu kolaylaştırır. Lanolin ağırlığının yaklaşık iki katı su ile faz ayrımı olmaksızın karışır ve stabil emülsiyonlar elde edilir.
Solutio caclii hydroxidi;
Geleneksel olarak sönmüş kireç olarak adlandırılan kalsiyum hidroksit, Ca ( OH ) 2 kimyasal formülü olan inorganik bir bileşiktir. Renksiz bir kristal veya beyaz tozdur ve kalsiyum oksit ( kireç veya sönmemiş kireç olarak adlandırılır ). Hidratlı kireç, kostik kireç, inşaatçılar kireci, gevşek kireç, kalsine veya asitleme kireci gibi pek çok isme sahiptir. Kalsiyum hidroksit, gıda hazırlama da dahil olmak üzere pek çok uygulamada kullanılır. Limewater, doymuş bir kalsiyum hidroksit çözeltisinin ortak adıdır.
Kireç suyu, yanıkların tedavisinde harici olarak kullanılır. Özellikleri: Kireç suyu, kokusuz berrak, alkali özellikte renksiz bir sıvıdır ve acı bir tada sahiptir. Kireç suyu havadaki karbondioksidi absorp eder, kolaylıkla çözünmeyen kalsiyum karbonat oluşturur.
Geçimsizlikler: Kireç suyu, asitlerle, karbonatlı veya normal sertlikte su ile uyumlu değildir.
Etkisi ve Kullanım Alanları: Kireç suyu, antasit ve astrenjandır. Bulantı ve kusmayı gidermek için küçük dozlar halinde uygulanır. Ayrıca ishal tedavisinde de kullanılır. Kireç suyu, yanıkların tedavisinde harici olarak kullanılır.
(USP) Kireç suyu;
KALSİYUM HİDROKSİT 3 G
ARITILMIŞ SU 1000 ML
KİREÇ SUYU-EAU DE CHAUX-AQUA CALCARİAE T.K.(1954)
Yüzde 0,15-0,17 kalsiyum hidroksit (Ca (OH2) ) ihtiva eder.
HAZIRLANIŞI:1kısım sönmemiş kireç 4 k su ile söndürülür. Elde edilen yoğurt kıvamındaki kütle iyi kapalı bir kapta 50 k su ile karıştırılır ve çalkalanır. Karışım durulduktan sonra üzerindeki sulu kısım dökülür ve kabın dibinde kalan kütle tekrar 50 k su ile beş dakika kuvvetle çalkalanır ve beklemeye bırakılır. Kullanılacağı zaman süzülerek alınır.
Formülün Hazırlanışı:
Hesaplı miktarda çinko oksit ve kaolin bir havan içerisinde ezilerek karıştırılır. Sıcak su banyosunda yumuşatılan lanolin ilavesi ile harç haline getirilir ve kireç suyu ilavesinden sonra balıkyağı azar azar karıştırılarak preparat sonlandırılır.
İyi bir hafta dileğiyle…
Kaynak:
1-Formularium der Nederlandse Apothekers 2009
2-RxMediaPharma®2016 İnteraktif İlaç Bilgi Kaynağı.
Tel: (332) 3520657
Fax: (332) 3512816
a.pekcan@eczacininsesi.com
http://www.majistralformul.com/
