Değerli Meslektaşlarım, Reçetede yazılı majistral formülasyonların düzenlenmesi ve hazırlanmasında hesaplama işlemlerinin önemi büyüktür. Farmasötik preparatın istenilen etkiyi gösterebilmesi; içerdiği etken maddenin miktarı,dozu ve konsantrasyonunun hatasız bir şekilde hesaplanması ve formülüne uygun olarak hazırlanması ile mümkündür.
Bu makalemde Farmasötik Teknolojide sık karşılaştığımız stok solüsyonlardan formaldehid, gümüş nitrat, aluminyum subasetat, hidrojen peroksit gibi solüsyonların seyreltilmesinin örneklerini göreceksiniz.
Stok solüsyon’un kelime anlamını hatırlayacak olur isek; bir etken maddenin solüsyon halinde hazırlanan seyreltilmiş şeklidir. Bu tip karışımlar, o maddenin uygun bir çözücü içerisinde çözündürülmesi ile hazırlanmaktadır.
STOK SOLÜSYONLARIN SEYRELTİLMESİ
Genel Formül:
M1XV1=M2XV2 formülünden hareketle
M1=Hazırlanılması istenen çözeltinin derişimi.(seyreltik çözelti)
V1=Hazırlanılması istenen çözeltinin hacmi.
M2=Hazırlanılması istenen çözeltiyi hazırlamak için kullanılan çözeltinin derişimi.
V2=Hesapla bulunacak olan derişik çözeltiden alınması gereken miktar.
1.Örnek : Ofisinal Formaldehid solüsyonu ile, 150 g %15(a/a) konsantrasyonda Formaldehid solüsyonu hazırlayınız.
Formaldehid solusyonu-Soluté de formaldéhyde-Solutio formaldehydi
Türk Farmakopesi (1974) e göre % 35,0 (a/a) ten az ve % 36,5 (a/a) dan çok veya % 38,0 (a/h) den az ve % 40,00 (a/h) dan çok formaldehid ihtiva etmemelidir.T.K.(1954) de Formaldehid solusyonunun konsantrasyonu "yüzde en az 35 formaldehidi (HCHO) ihtiva eder" şeklinde belirtilmiştir. Bu durumda %35 (a/a) konsantrasyon anlaşılmaktadır.
15X150/35=64.28 g formaldehid solüsyonundan alınıp distile su ile 150 grama tamamlanır.
2.Örnek: % 2(a/h) lik gümüş nitrat çözeltisi yardımı ile 75 ml % 0,25 (a/h) konsantrasyonunda bir çözelti hazırlayın.
0,25X75/2=9.37 ml alınır distile su ile 75 ml tamamlanır.
3.Örnek: 150 g (%4) konsantrasyonunda Sol.Sous-acétate d’aluminium hazırlayınız.
Aluminyum subasetat solusyonu-Soluté de sous-Solutio Aluminii Subacetatis T.K.(1954)
T.K. (1954) e göre en az %8,5 aluminyum subasetat ihtiva eder. Preparat hazırlandıktan sonra dozaj yapılmalı ve etiket üzerine preparatın ihtiva ettiği aluminyum subasetat miktarı ve kontrol tarihi kaydedilmelidir. Bu stok solüsyon yardımı ile daha seyreltik aluminyum subasetat solusyonları hazırlanabilir.
4X150/8,5=70.58 g aluminyum subasetat çözeltisinden alınır ve 150 g ma distile su ile tamamlanır.
4.örnek: Perhidrol solüsyonundan %3 (a/h) konsantrasyonda 300 ml Eau oxygénée hazırlayınız.
Kesif hidrojen peroksit solusyonu-Soluté concentré de peroxyde d’hydrogéne-PERYHDROL T.K.(1954)ve Türk Farmakopesi (1974)
Türk Farmakopesi (1974) e göre kesif hidrojen peroksit solusyonu (Perhydrol) %30(a/h) konsantrasyondadır ve 100 volümlük olarak tarif edilir.
3X300/30=30 ml Bir mezür yardımı ile 30 ml perhidrol alınır (9 g saf hidrojen perokside eşdeğerdir.) ve distile su ile 300 ml ye tamamlanır.
5.örnek: Perhydrol solusyonundan 250 ml (5 vol ) hidrojen peroksit solusyonu hazırlayınız.
Hidrojen peroksit solüsyonu-Soluté de peroxyde d’hydrogéne-EAU OXYGENEE-Solutio hydrogenii peroxidi
Türk Farmakopesi (1974) e göre %3-3.2 (a/h) hidrojen peroksit ihtiva eder ve pratikte 10 volum’lük (10 vol ) olarak tarif edilir.
Hazırlanışı: Hidrojen peroksit miktarı %3 (a/h) ten yüksek olan solüsyonlardan su ile seyreltme suretiyle elde edilir. Örneğin %30 (a/h) luk konsantre hidrojen peroksit solusyonundan (100 vol) 1 ml alınır ve 9 ml su ilavesi ile %3 (a/h) e seyreltilir.
T.K. (1974) e göre, perhidrol %30 (a/h) =100 volum’dür. 100 ml 5 volum’lük çözelti için alınması gereken miktar;
5X250/100=12.50 ml perhidrol alınır ve su ile 250 ml ye tamamlanır.
Kaynak:
Prof.Dr.Şükran GEÇGİL
İlaç Formülasyonunda Hesaplamalar
İyi haftalar dileğiyle...
Tel: (332) 3520657
Fax: (332) 3512816
http://www.majistralformul.com/
