Kuşdili (Rosmarinus officinalis L.), ballıbabagiller (Labiatae) familyasından 50-100 cm boyunda, çalı görünümlü, kışın yapraklarını dökmeyen çok yıllık bir bitkidir. Anayurdu Akdeniz havzası olup ülkemizde Batı ve Güney Anadolu kıyı şeridinde yetişir. Bitkinin 1-3 cm uzunluğunda ve 3-4 mm genişliğinde sert yaprakları vardır. 2 m”ye kadar boylanabildiği ve kışın yapraklarını dökmediği için bahçelerde süs ve çit bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Bitkinin gövdesi karemsi kesitli ve yeşilken, ikinci yılında odunsulaşır. Baharlı kokusu, aromatik ve acı tadı olan yaprakların altyüzü açık, üst yüzü koyu yeşil ve tüysüzdür. Çiçekleri soluk mavi, fındığa benzeyen meyveleri ise esmer renklidir. Yaprakları ve ince sürgünleri çok hoş kokan biberiye, taze olarak salatalara, kurutulup baharat olarak da et yemekleri ve diğer yiyeceklere katılır. Çay olarak kullanılsa da; ciddi alerjik reaksiyonlara ve epilepsi (sara) krizlerine yol açabileceği göz önünde bulundurularak tüketiminde aşırıya kaçılmaması önerilir.
Kuşdili yaprağı (Rosmarini Folium), en az %1.5 h/a uçucu yağ içeren Rosmarinus officinalis L. bitkisin kuru yapraklarıdır. Drog bu haliyle Fransız farmakopesinde yer alır. Taze olarak da kullanılmasına rağmen, bu şekli farmakopede kayıtlı değildir. Rosmarini Folium (kuş dili yaprağı) oral yoldan hipotansiyon, dolaşım bozuklukları ve hazımsızlık endikasyonlarında kullanılır. Haricen, romatizmanın adjuvan tedavisi, periferik dolaşım bozuklukları ve hafif antiseptik etkisi nedeniyle yara iyileşmesinin hızlandırılması amacıyla da kullanılmaktadır. Halk ilacı olarak karaciğer ve safra fonksiyonlarının iyileştirilmesi ve hazımsızlığa karşı da kullanılmaktadır. Kuşdili yağı (Oleum Rosmarini) bitkinin yapraklarından su buharı distilasyonuyla elde edilir. Biberiye esansı olarak da bilinen bu uçucu yağın bileşimi türe ve diğer faktörlere bağlı farklılıklar gösterir. Ana bileşen olarak 1,8-sineol (%20-50), -pinen (%15-25), kafur (%10-25), bornil asetat (%1-5), borneol (%1-6), kamfen (%5-10) ve -terpineol (%12-24) içerir. Ayrıca, limonen, -pinen, -karyofillen ve mirsen taşır. Droğun diğer bileşikleri olarak karnosol (%4.6'ya kadar), karnos(ol)ik asit, rosmanol, isorosmanol, epirosmanol ve rosmaridifenol gibi fenolik diterpenler; rosmarikinon; rosmarinik asit; nepetin ve nepitrin gibi flavonoidler; oleanolik asit, ursolik asit ve - amirin ve rofiseron gibi triterpenler sayılabilir. Renksiz veya açık sarı renkte, karakteristik kokulu bir yağdır; hafif yakıcı kafur benzeri bir tadı vardır. %90'lık alkolde 1:1 oranında çözünür. Sitral, geranil asetat, sitrenollol, linalol ve linalil asetat için sitral olarak ifade edilen günlük tahmini kabul edilebilir alım miktarı vücut ağırlığının kilogramı başına 500 µg olarak bildirilmiştir. 30°C'nin altındaki oda sıcaklığında ve sıkıca kapalı hava geçirmeyen kaplarda saklanmalı ve ışıktan korunmalıdır. Kuşdilinin bilinen kontrendikasyonu yoktur. Diğer ilaçlarla etkileşmesi bildirilmemiştir. Hamilelik ve emzirme döneminde kullanıma ilişkin bilgi bulunmamaktadır.
Biberiye bitkisi sağlığa çok yararlı olduğu gibi, mükemmel bir güzelleştiricidir. Bitkinin tıbbi etkilerinden söz edecek olursak;
Kas ağrısı ve romatizmal rahatsızlıklara karşı banyo olarak kullanılır. Burkulma ve eziklerde iyileştiricidir.
Parfümeride saç losyonları, inhalasyon preparatları ve linimentlerin bileşimine girer.
Saç diplerindeki bezleri uyarır. Erken saç dökülmelerini önler.
Tıbbi amaçla hipotansiyon ve dolaşım bozukluklarına karşı haricen kullanılır.
Kan dolaşımını hızlandırır.
Sinirleri uyarır ve güçlendirir.
Mide ve bağırsakları uyarır. Böylece sindirime (özellikle yağlı yiyecek yendiğinde) yardımcı olur.
Hazımsızlıktan oluşan gazları söktürür.
Safra salgısını artırır.
İdrar söktürücüdür.
Kadınlarda aybaşını düzene sokar. Gecikmeleri önler, iyi bir adet söktürücüdür.
Etkili bir toniktir.
Biberiye, deri yüzeyinde antibakteriyel etkiye sahiptir.
Su ve alkol içindeki çözeltileri kullanılmakta olup; Rosmarinus officinalisin 96 C’ lik etanol çözeltileri kullanılırken 80 C’ lik etanol içerisinde hafif bulanık görünüm verir.
Sıvı ektresi;
Karakteristik kafur kokusu ile tanınır. Aromatik karekterize lezzette olup tadı acıdır. Sarı renklidir. Sıkıca kapalı kaplarda, ışıktan ve nemden korunarak serin bir yerde saklanmalıdır. Terpen türevleri içeren özü, ağız içerisinde antiseptik ve yara iyileştirici özelliği yanında kafa derisinde saç köklerine uygulandığında heyecan verici bir büyüme gözlenir. Kalp ve dolaşım hastalıklarında uyarıcı etkileri vardır. Safra salgısını artırırken antispazmodik ve diüretik etkileri nedeniyle tedavide kullanılmaktadır. Romatizma ve nevralji tedavisinde etkilidir.
İspanya Milli Formülerinde Biberiye içeren nezle ve ses kısıklığında kullanılan bir preparatı incelersek;
Rp.
Eucaliptol 1 g
Gomenol 1 g
Menthol 0,5 g
Alcohol de romer 100 g
Formül içerisinde yer alan maddeler;
Aetheroleum eucalypti- Oleum Eucalypti- Okaliptus esansı;
Ökaliptus yağı suda çok az çözünür; alkolde (%70) 1:5 oranında çözünür; alkol (%90), dehidrate alkol, yağlar ve parafinle karışır. Okaliptus yağı (Oleum Eucalypti), mersingiller (Myrtaceae) familyasından Eucalyptus globulus, Eucalyptus fruticetorum ve Eucalyptus smithii gibi değişik okaliptus türlerinin taze yapraklarından ve dal uçlarından su buharı distilasyonuyla elde edilen yağın saflaştırılmasıyla elde edilen renksiz veya açık sarı renkli uçucu bir yağdır. Soğuk algınlığı, grip, öksürük ve rinore tedavisinde kullanılan preparatların bileşimine girer. Ayrıca haricen rubefiyan etki için hazırlanan preparatlarda yer alır. Bileşiminde bulunan ökaliptol nedeniyle koku verici (aromatizan) olarak da kullanılmaktadır. Okaliptus yağı karakteristik kafur kokuludur; ağızda serinlik veren kafur benzeri bir tad bırakır. %70 a/a'ten daha az sineol (ökaliptol) içermemelidir. Alkolde (%70) 1:5 oranında çözünür. 25°C'nin altındaki oda sıcaklığında ve hava geçirmeyen kaplarda saklanmalıdır. Işıktan korunmalıdır.
Gomenol esansı- Ess. de niaouli- Gomenolöl- Oleum niaouli;
Gomenol Myrtaceae familyasından Melaleuca viridiflora veya Melaleuca quinquenervia'nın taze yapraklarından su buharı distilasyonla elde edilen bir uçucu yağdır. Gomenol %60 oranında okaliptol içerir ve bir miktar terpineol içerir. Soğuk algınlığı, grip, öksürük ve rinore tedavisinde kullanılan inhalasyon preparatlarının bileşimine girer. Ayrıca, rubefiyan etkisi nedeniyle deriye topikal olarak uygulanmak üzere hazırlanan bazı preparatların bileşiminde yer alır. Gomenol 25°C'nin altındaki oda sıcaklığında ve sıkıca kapalı hava geçirmeyen kaplarda saklanmalıdır. Işıktan korunmalıdır.
Menthol- Levomentol- Levomentholum- Pfefferminzcampher;
Karakteristik koku ve tadı olan, kolay akan ya da bir araya gelerek kümelenmiş kristaller halinde bulunan bir tozdur. Renksiz prizmatik veya iğne şeklinde parlak kristaller halinde de bulunabilir. Erime derecesi yaklaşık 34°C'dir. Mentol İngiliz Farmakopesi (BP)'ye göre suda pratik olarak çözünmez; alkol, eter ve petrol eterinde çok çözünür; sabit yağlar ve sıvı parafinde kolayca çözünür; gliserinde çok güç çözünür. Mentolün günlük kabul edilebilir tahmini alım miktarı 200 µg/kg vücut ağırlığı olarak bildirilmiştir. Topikal olarak %0,1-2 arası konsantrasyonlarda kullanılır. Antiseptik, cilde uygulandığında soğukluk hissi uyandıran ve hafif analjezik etki gösteren, bu özelliğinden dolayı ürtikere karşı kullanılan bir maddedir. Deri üzerinde kan damarlarını genişleterek serinlik oluşturur ve analjezik etki gösterir.
Alcohol de romero- Biberiye ekstresi;
50 g biberiye esansı 950 ml 95 C lik etanol içerisinde çözündürülerek hazırlanır. Yurt dışında Romatizma tedavisinde sorunlu bölgelere sürülerek uygulanmaktadır.
Formülün hazırlanması;
Biberiye ekstresi içerisinde tüm maddeler çözülür.
Soğuk algınlığı ve gripten ileri gelen nezle ve burun tıkanıklığı gibi durumlarda üst solunum yollarının rahatlatılması amacıyla kullanılır. Süt çocukları ve küçük çocuklarda mentole aşırı hassasiyet, glottis spazmı, asfiksi ve kollapsa sebep olabileceğinden kullanılmamalıdır. Sadece su buharı ile inhalasyon içindir; ağızdan alınmaz. Yarım litre su, devrilmesi güç bir kapta kaynatılarak bir masa üzerine alınır ve içine 1-2 kahve kaşığı preparat konulduktan sonra buharı, ağız ve burundan 5 dakika kadar süreyle teneffüs edilir. Bu sırada başın bir örtü ile örtülmesi, buharın etrafa dağılmasını önleyeceğinden yararlı olur. Bu işlem, 2-3 saatte bir tekrarlanmalıdır. Şayet burun delikleri tıkalı ise inhalasyondan önce temizlenmesi gereklidir. Tahrişi önlemek için gözler, inhalasyondan önce kapatılmalıdır.
Devam edecek…
İyi bir hafta dileğiyle…
Kaynak; La Formulacion Magistral en la Oficina de Farmacia valencia, 1981
Tel: (332) 3520657
Fax: (332) 3512816
a.pekcan@eczacininsesi.com
http://www.majistralformul.com/
