Ecz. Ömrüm Ergüven & Ecz. Beşir Sefa Mumay
9. Bölüm: Antimikrobiyal Direnç, Eczacılık Hizmetlerine Erişim
Dünya’nın eczacılık vizyonunu anlayabilmek ve ülkemiz adına yorumlayabilmek adına başlatmış olduğumuz Eczacılıkta Global Gelişim Hedefleri serimize 9. Bölüm ile devam ediyoruz. Bu bölümde de diğer bölümlerde olduğu gibi 2 başlığı ele alacağız. Bunlardan ilki, insan neslinin devamı için önemli bir başlık olan “Antimikrobiyal Direnç” diğeri ise 2000’li yıllarda başlayan ve pandemi döneminin etkisiyle hızlanan mesleki dijitalleşme trendlerinin toplum alışkanlıklarına yansıması ile şekillenen “Eczacılık Hizmetlerine Erişim”. Başlıklarımızı bölgesel dinamiklerimizi göz önüne alarak ve FIP’nin tavsiyelerine uyarak yorumlayacağız. Yazımızın sonunda, serinin tüm bölümlerinin bağlantılarını bulabilirsiniz.
Öyleyse, hadi başlayalım!
Hedef 17: Antimikrobiyal Direnç
1930'lu yıllarda, Penisilinin keşfinden önce, bakteriler insanlık için ciddi bir hastalık tehlikesiydi. O dönemlerde, günümüzde tedavisi mümkün olan bakteri kaynaklı enfeksiyonlar sebebiyle karantinalar, ölümler, olumsuz sağlık durumları sıkça gözleniyordu. 1928 yılında Sir Alexander Fleming’in tesadüf üzerine keşfettiği penisilin ile birlikte antibiyotikler, bakterilere göre güçlü duruma geçti. 1950'lerde, 1960'larda keşfedilen her yeni antibiyotik suşu, bakterilere karşı elimizi sürekli güçlendirdi. Ancak akılcı olmayan ilaç kullanımına bağlı sebeplerle, bakteriler de her dönem direnç kazanmaya devam etti. En son keşfedilen antibiyorik suşu 1981’de keşfedildi. O günden beri, bakteriler direnç kazanmaya devam ediyor. 2019 yılında BBC’de yayınlanan “The Truth About Antibiotics” isimli belgeselde, bu durum anlatılırken, “İnsanlık için yakın tarihte bakteri kaynaklı bir pandemi olabilir ve bu yıkıcı bir ölümcül etkiye sebep olabilir.” denmişti. Toplum tabanında antimikrobiyal direnç bilincinin oluşması ve bu bilincin yönetimi, eczacıların, eczacılık fakültelerinin ve öğrencilerin en önemli sorumluluklarından biridir.
- İş Gücü & Eğitim: Antimikrobiyal direnç bilincinin yönetimi için kaliteli hizmetler sunmaya hazırlık yapılmalı, altyapı oluşturulmalı, stratejiler ve sistemler geliştirilmelidir.
- Antimikrobiyal direnç bilincinin oluşması için nitelikli eğitimler planlanmalıdır. Bu eğitimler, hem üniversitelerde erken kariyer amacıyla hem de eczacılara sürekli mesleki gelişim eğitimleri olarak planlanabilir (FIP Gelişim Hedefi 1: Akademik Kapasite & 2: Erken Kariyer Stratejileri & 9: Sürekli Mesleki Gelişim).
- Antimikrobiyal direnç bilincinin yönetimi için gerekli yetkinlikleri belirlemek ve bunları yetkinlik çerçevelerine ve uzmanlık gelişimine dahil etmek önem taşımaktadır (FIP Gelişim Hedefleri 4: Spesifik Uzmanlık Gelişimi & 5: Yetkinliklerin Gelişimi).
- Bu noktada, Antibiyotik direnci ve akılcı ilaç kullanımı konusunda toplum bilincini arttırmak amacıyla görev alacak eczacılar yetiştirilmelidir. Mevcut işlerinin yanında, eczacılar için sorumluluk alanı oluşturulabilir. Bu, önemli bir halk sağlığı projesidir.
- Pratikteki Uygulamalar: Antimikrobiyal direnç yönetimi hizmetleri sunmak için altyapılar ve çerçeveler oluşturulmalıdır.
- Temel amaç olarak, antibiyotiklerin uygun kullanımını teşvik eden, hasta uyuncunu iyileştiren ve çoklu ilaç direncine sahip organizmaların neden olduğu enfeksiyonların yayılmasını azaltan faaliyet programları geliştirilmelidir.
- Akılcı ilaç kullanımı için bölgesel veya kitlesel savunucular oluşturulmalıdır. Ana akım medya dahil, tüm basın ve yayın organlarında akılcı ilaç kullanımı konusunda bilinç ile ilgili faaliyetler tasarlanmalı, riskler anlatılmalıdır.
- Farmasötik Bilimler: Yeni antibiyotik suşlarının, yeni kombine antibiyotik tedavilerin veya yeni tedavi tekniklerin (doğru doz, doğru zaman, doğru uygulama yolu vs.) araştırma ve geliştirilmesini teşvik etmek ve antimikrobiyal direnç bilincinin oluşması için yapılacak olan eğitim programlarının kapsamı oluşturmak farmasötik bilim araştırmacılarının ve eczacılık fakültelerinin sorumluluğu olmalıdır.
- Toplum ve hastane kaynaklı enfeksiyonlarda, tarım ve hayvancılıkta antibiyotik kullanımı ve antimikrobiyal direnç konusunda optimizasyon sağlayan eğitim stratejileri geliştirilmelidir.
- Antibiyotik yönetim programlarının önemini ve etkisini vurgulayan araştırma verileri toparlanmalı, değerlendirilmeli, eczacı meslek örgütleri ve dernekleri ile paylaşılmalıdır.
- Biyoinformatik ve kantitatif sistem farmakolojisi gibi güçlü ve kanıta dayalı farmasötik bilim araştırmalarının yeni kombinatoryal tedavileri belirlemedeki önemi artırılmalı, yapılan bilimsel araştırmalarda teknolojik gelişmelerden ve çağın getirilerinden faydanılmalıdır.
Hedef 18: Eczacılık Hizmetlerine Erişim
Eczacılık hizmetlerinin kalitesini artırmak ve bu hizmetlere erişimi genişletmek, modern sağlık sistemlerinin temel hedeflerinden biridir. Bu hedef, tepkisel, yetkin, erişilebilir ve homojen dağılımlı bir eczacılık iş gücünün oluşturulmasından, kaliteli bakım sunan ilaç uzmanlarının yetiştirilmesine ve toplumun ihtiyaçlarına cevap veren hizmetlerin dijitalleşmesine kadar geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Bu noktada şu bilinmelidir ki, tüm sağlık hizmetleri toplum için vardır ve bu hizmetler toplumun karakteristiğine göre özelleşmelidir. Günümüzde dijitalleşme, tüm toplumlar için ortak bir karakteristik özelliktir. Erişim başlığı altında dijitalleşme kavramı özenle incelenmelidir.
- İş Gücü & Eğitim: Tepkisel, yetkin, erişilebilir ve homojen dağılımlı eczacılık hizmeti aracılığıyla ilaçlara ve diğer eczacılık hizmetlerine erişimi genişletmeye yönelik stratejiler geliştirilmelidir.
- Eczacılık hizmetlerine erişecek kesim toplumdur. Bu noktada, toplumun eğilimleri iyi belirlenmelidir. Dünya genelinde dijitalleşme trendi, eczacılık hizmetlerine ulaşım konusunda da hissedilmektedir. Eğer toplum, dijitalde ise, eczacılık hizmetleri de dijitalleşebiliyor olmalıdır.
- İşgücü geliştirme stratejilerinin ihtiyaç duyulan hizmetlerle uyumlu olmasını sağlanmalıdır (FIP Gelişim Hedefi 7: Entegre Hizmetler). Bu noktada, toplumun ilaç ve eczacılık hizmeti konusunda yönelimleri belirlenmeli ve bu yönelimler mevcut çalışma alanlarına dahil edilmelidir.
- Kaliteli bakım sunmak için işgücünde ilaç uzmanlığı ile ilgili yetkinlikler geliştirilmelidir (FIP Gelişim Hedefi 14: İlaç ve Eczacılık Bilgisi). Bir eczacının, en bilgili olması gereken konu ilaçlar ve ilaçlarla bağlantılı konulardır. Bilgi güçtür, kalite yaratır.
- İşgücünde cinsiyet ve çeşitlilik dengesini hizmet sunumunun optimizasyonu ile ilişkilendirerek azınlık grupları ve özel hasta popülasyonlarının erişimi iyileştirilmelidir. (FIP Gelişim Hedefi 10: Eşitlik ve Adalet) Eczaneler, herkes için sağlık merkezi olmalıdır.
- İşgücü üretimi, dağıtımı ve kapasite iyileştirme stratejilerini geliştirmek için mevcut işgücünün verileri kullanılmalıdır. Bu durum, geçmişten ders almak, aldığımız dersleri geliştirmek, kurum ve meslek hafızasını geliştirmek adına önem taşımaktadır (FIP Gelişim Hedefi 12: Eczacılık Zekası).
- Pratikteki Uygulamalar: İlaçlara ve farmasötik bakım hizmetlerine erişimi optimize etmek için uygun tedarik zincirleri, kalite standartları, kişisel bakım ve önleme hizmetleri ile uygun fiyatlandırma politikaları aracılığıyla sistemlerin oluşturulması önem taşımaktadır.
- İlaçlar ve diğer sağlık ürünlerinin uygun tedarikini ve erişimini sağlamak için sistemler geliştirilmelidir
- Olası bir erişim kısıtlılığında (afetler, olağanüstü durumlar vs.) acil durum planları geliştirilmelidir. Geliştirilen planlar mutlaka denenmelidir.
- İlaçlara ve tıbbi cihazlara güvenli erişimi sağlamak, tedarik zincirine standart altı veya sahte ilaçların girmesini önlemek ve ilaçların farklı çevresel koşullarda stabilitesini sağlamak için kalite standartları ve yönergeler geliştirilmeli ve uygulanmalıdır.
- İlaçların, tıbbi ürünlerin ve cihazların uygun fiyatlı ve adil fiyatlandırılmasını ele alan politikaların ve girişimlerin geliştirilmesi ve uygulanması teşvik edilmelidir. Bu, özellikle kırılgan ve alternatifsiz topluluklar için önemli bir konudur.
- Birincil sağlık hizmeti sunulan ortamlarda, farmasötik uzmanlığa erişimi artırmak için kapasiteyi ve yetkinliği artıracak farmasötik işgücü ve eğitim politikaları geliştirilmelidir ve uygulanmalıdır. Bu, daha geniş sağlık hizmetleri için multidisipliner bir ekip ve birlikte çalışma sistemi içeren bir işbirliği içinde gerçekleştirilmelidir.
- Farmasötik Bilimler: Yenilikçi bilim ve bilgilere, yenilikçi tedavilere, yeni teslimat/üretim süreçlerine erişim için nitelikli taramalar yapılmalıdır.
- Dünyanın dört bir yanındaki düzenleyici süreçlerin uyumunu sağlamak için paydaşlarla işbirliği yapılmalıdır.
- Yenilikçi tıbbi ürünler hakkında doğru bilimsel bilgilerin ve uygun fiyatlandırma politikalarının yayılması teşvik edilmelidir.
- Etkili ve uygun maliyetli tıbbi ürünler geliştirmek için üreticiler eğitilmelidir. Gerekli durumlarda, akademinin mentorluk ettiği üretim projeleri hazırlanmalıdır.
Saygılarımızla;
Ecz. Ömrüm Ergüven & Ecz. Beşir Sefa Mumay
Eczacılıkta Global Gelişim Hedefleri Yazı Dizisi
-> 1. Bölüm: Giriş, Akademik Kapasite, Erken Kariyer Stratejileri (05.09.2023) https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16121
-> 2. Bölüm: Kalite Güvence, Spesifik Uzmanlık Gelişimi (03.10.2023)
https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16204
-> 3. Bölüm: Yetkinliklerin Gelişimi, Lider Geliştirmek (07.11.2023)
https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16283
-> 4. Bölüm: Entegre Hizmetler, Multidisipliner Yaklaşım (01.12.2023)
https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16361
-> 5. Bölüm: Sürekli Mesleki Gelişim, Eşitlik & Adalet (03.01.2024)
https://www.eczacininsesi.com/haber/eczacilikta-global-gelisim-hedefleri-20240103-114824.html
-> 6. Bölüm: Etkiler ve Çıktılar, Eczacılık Zekası (05.02.2024)
https://eczacininsesi.com/ozgur-kose/eczacilikta-global-gelisim-hedefleri.html
-> 7. Bölüm: Politikaların Gelişimi, İlaç ve Eczacılık Bilgisi (06.03.2024)
https://www.eczacininsesi.com/haber/eczacilikta-global-gelisim-hedefleri-20240306-141648.html
-> 8. Bölüm: İnsan Merkezli Bakım, Bulaşıcı Hastalıklar (08.04.2024)
https://eczacininsesi.com/ozgur-kose/eczacilikta-global-gelisim-hedefleri-20240408-011941.html
Kaynakça:
FIP. (2020). FIP Global Development Goals. Erişim Adresi: https://developmentgoals.fip.org/ (Erişim Tarihi: 23.05.2024)
BBC. (2019). The Truth About Antibiotics. Erişim Adresi: https://www.bbc.co.uk/programmes/b0c1nl68 (Erişim Tarihi: 25.05.2024)
Mumay, B. S., Ergüven, O. (2021). Artificial Intelligence Applications Used in Pharmacy and Pharmacy Related Fields: Pharmacy and Artificial Intelligence. Journal of Artificial Intelligence in Health Sciences, 1(2):34-42. DOI: 10.52309/jai.2021.12
World Health Organization (WHO). (2020). Global strategy on digital health 2020-2025. Geneva, Switzerland. Erişim Adresi: https://apps.who.int/iris/handle/10665/344249 (Erişim Tarihi: 23.05.2024)
