Vergi incelemesi, ödenmesi gereken vergilerinin doğru olup olmadığını araştırmak amacıyla yapılıyor. Vergi incelemesine tabi tutulan mükellefler, çoğunlukla yeterli bilgiye sahip olmadıklarından bu durumdan tedirgin oluyorlar.
Giderek azalsa da, mevzuata aykırı olmasına rağmen mükelleflerden telefonla defter isteniyor. Mükellefler de, hem yeterince bilgili olmadıklarından hem de "aman ters düşmeyelim" yaklaşımından hareketle bu "ricaları" yerine getiriyorlar.
Vergi incelemesi konusunun mükelleflerin önemli bir bölümü tarafından yeterince bilinmemesini dikkate alarak, bu yazımızda incelemeyle ilgili genel kuralları aktarmak istedik.
DEFTER VE BELGELERİN ALINMASI
Nezdinde inceleme yapılacak mükelleflerin defter ve belgeleri ’yazılı olarak istenir’. Yazının mükellefe tebliğinden itibaren en az 15 gün süre tanınması gerekiyor. Yani, ’defter ve belgeleri yarın filanca adrese getir’ türünden telefonla defter ve belge isteme şeklinde bir usul yok.
Defter ve belge isteme yazısında; ibraz edilecek defter ve belgeler ile ibraz süresi ve yeri, ibraz edilmemesi halinde uygulanacak müeyyidelere yer verilir. İbraz edilen defter ve belgeler tutanakla teslim alınır. Tutanakta, teslim alınan defter ve belgelerin mahiyeti ile teslim eden ve alan kişilerin kimlik bilgileri ve imzalarına yer verilir.
Doğru yöntem yazı ile isteme olmasına rağmen telefonla veya yazı dışında başka bir şekilde istenilen defterler ve belgelerin mükellefçe ibrazı üzerine defter ve belgeler, tutanak düzenlenmek suretiyle alınır.
İNCELEMENİN YAPILACAĞI YER
Kural olarak, vergi incelemeleri incelemeye tabi olan mükelleflerin ’işyerinde’ yapılır. İşyerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmesi gibi zorunlu sebeplerle incelemenin işyerinde yapılması olanaksız ise inceleme dairede yapılabilir.
İşyeri vergi incelemesine müsait olsa bile mükellef ve vergi sorumluları isterlerse de inceleme dairede yapılabilir. Bu takdirde incelemeye tabi olanın defter ve belgelerini daireye getirmesi kendisinden yazılı olarak istenir.
İncelemenin dairede yapılması halinde istenilen defter veya belgeleri belli edilen zamanda mazeretsiz olarak getirmeyenler, bunları ibraz etmemiş sayılırlar. Haklı bir mazeret gösterenlere, defter ve belgelerini daireye getirmeleri için uygun bir süre verilir.
ÇALIŞMA SAATLERİ
Vergi incelemesinin mükellefin işyerinde yapılması halinde, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, nezdinde inceleme yapılanın ’izni olmaksızın’ resmi çalışma saatleri dışında inceleme yapamazlar. Tutanak düzenlenmesi ve inceleme ile ilgili güvenlik önlemlerinin alınmasının gerektiği hallerde, bu işlemler resmi çalışma saatleri dışında da yapılabilir. Bu hallerde, işyerindeki faaliyetlerin sekteye uğratılmaması için gerekli tedbirler alınır.
MAHREMİYETİN KORUNMASI
İnceleme elemanları vergi incelemesi sırasında mükellefle ilgili bazı bilgiler edinebilirler. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar; görevleri dolayısıyla, mükellefin ve mükellefle ilgili kimselerin şahıslarına, muamele ve hesap durumlarına, işlerine, işletmelerine, servetlerine veya mesleklerine ilişkin olarak öğrendikleri sırları veya gizli kalması gerekli diğer hususları ifşa edemezler ve kendilerinin veya üçüncü şahısların yararına kullanamazlar. Uyulmaması halinde cezalandırılan bu yasak, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar görevlerinden ayrıldıklarında da devam ediyor.
Metin Taş - Sezgin Özcan
