Hatır çeki veren şirketlerce son günlerde yoğun olarak sorulan bazı sorularda;
“1-Hatır çeki veren şirket sahipleri, kaç yıl hapis yatar?
2-Hatır çeki alan şirket sahipleri kaç yıl hapis yatar?
3-Çek veya senet kırdırmak suç mu? "
Şeklindedir. Sözü edilen sorulara ilişkin açıklamalar 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 241 ve 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 359/2-b Maddelerinde düzenlenmiştir.
Türk Ticaret Kanununa göre çeklerin ticari bir işlemden dolayı düzenlenmesi şarttır. Zira çekler, ticari işlemler karşılığında bir ödeme aracıdır. Hatır çekleri ise, hiçbir ticari bir işlem olmadığı halde düzenlenmiş çeklerdir. Hatır çekleri genellikle vadeli olarak düzenlenir. Bu tür çeklerde keşideci durumunda olan kişi, gerçekte borçlu değildir fakat borçlu görünmeyi kabul etmektedir. Hatır çeklerinde genel olarak hiçbir alış olmadığı halde çek verilen firmadan fatura da alınarak kullanılmaktadır.
Serbest piyasa ile çalışan ekonomilerde firmalar ve kişiler ihtiyaç duydukları malî kaynağı, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ile 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu kapsamında faaliyet gösteren kurumlardan sağlamak zorundadır. Bunun dışında başka hiçbir kurum ya da kişiden fon sağlanması ve kredi kullanılması yasaktır. Bu sistemin oluşturduğu gözetim ve denetim sayesinde bir taraftan ekonominin fon kaynaklarının kuruması engellenirken, diğer taraftan, iktisadî faaliyetler kayıt altına alınmak suretiyle vergi, harç gibi kamu kaynaklarının azalması önlenmektedir
Buna göre;
1- Hiçbir ticari bir işlem olmadığı halde düzenlenmiş olan hatır çekleri, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 241. Maddesi uyarınca tefecilik suçu kapsamına girmektedir. Zira, çeki veren firma kazanç elde etmek amacı ile bir başkasına ödünç para vermiş sayılmaktadır. Bu suçta, kazanç elde etme amacının varlığı şarttır. Ancak serbest piyasa ekonomisinde kazanç elde etme amacı olmadan başka bir firmaya hatır çek verilmesi mümkün bulunmamaktadır. Kazanç elde etme amacı ile bir başkasına Hatır çeki vermenin, diğer bir ifade ile tefecilik suçunun cezası 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para(En az 100.000.-TL) cezasıdır.
Yine, hatır çeki karşılığında hiçbir alış ve satış işlemi olmadığı halde fatura düzenlenmiş ise bu faturayı düzenleyen çek alıcı firma kanuni temsilcileri ile çeki düzenleyen ve faturayı kullanan firma kanuni temsilcileri, 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 359/2-b Maddesi uyarınca 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
2-5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 241.Maddesi uyarınca kazanç elde etme amacı ile ödünç para (hatır çeki) veren kişi cezalandırıldığından, ödünç para (hatır çeki) alan kişiye herhangi bir hapis cezası öngörülmemektedir. Ancak bu işlemde sahte fatura düzenlenmişse 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 359/2-b Maddesi uyarınca 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası uygulanır.
3- Vadesi gelmemiş bir çekin veya senedin vadesinden önce bir başkasına vererek bu senet karşılığında senedin üzerinde yazan tutardan daha düşük bir paranın alınması (Çek/Senet Kırdırma) tefecilik suçudur. Bu suçun cezası da 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para(En az 100.000.-TL) cezasıdır.
Zekeriya Aslan
Yeminli Mali Müşavir
