Türkiye 2018 yılını “Çocuk işçiliği ile mücadele yılı” ilan etti. Ancak, ne yazık ki çocuk işçi sayısında önceki 3 yılda kaydedilen ilerleme, 2018 yılında tersine döndü. Çocuk işçiliği ile mücadele yılı olan 2018’de 15-17 yaş arasındaki çocuk işçi sayısında artış kaydedildi.
İş Kanunu’na göre, 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasak. Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve okullarına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler.
14 yaşını doldurmamış çocuklar ise bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve okullarına engel olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalıştırılabilirler. Çocuğun gördüğü iş onun okula gitmesine, mesleki eğitiminin devamına engel olamaz, onun derslerini düzenli bir şekilde izlemesine zarar veremez.
ÇALIŞMA SAATLERİ HAFTADA 35 SAATİ AŞAMAZ
Zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış ve örgün eğitime devam etmeyen çocukların çalışma saatleri günde 7 ve haftada 35 beş saatten fazla olamaz. Sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde ise günde 5 ve haftada 30 saatten fazla çalıştırılamaz. Ancak, bu süre, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için günde 8 ve haftada 40 saate kadar artırılabilir.
Okul öncesi çocuklar ile okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir.
ÇOCUK İŞÇİ ÇALIŞTIRANA 2 BİN 292 LİRA CEZA
Yasa ve yönetmelikteki düzenlemelere aykırı olarak 18 yaşından küçük çocukları maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altındaki işlerde çalıştırmak yasak. Çocukları çalıştırma yaşına ve çalıştırma yasağına uymayan işverene 2019 yılı için 2 bin 292 lira para cezası uygulanıyor. 15-17 yaş grubundaki çocukların gece çalıştırılması yasağına uymayanlara da ayrıca 2 bin 292 lira para cezası veriliyor. Cezalar çocuk başına değil işletme başına olduğu için caydırıcı olmaktan uzak bulunuyor.
ÇOCUK İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEĞİ İŞLER
14 yaşını bitirmiş ve ilköğretimini tamamlamış çocuk işçilerin çalıştırılabileceği işler şöyle:
- Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar hariç meyve, sebze, çiçek toplama işleri,
- Kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipekböcekçiliği işleri,
- Esnaf ve sanatkârların yanında satış işleri,
- Büro hizmetlerine yardımcı işler,
- Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve istifleme hariç),
- Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak yapılan işler,
- Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri,
- Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler,
- Spor tesislerinde yardımcı işler,
- Çiçek satışı, düzenlenmesi işleri.
ÇOCUK İŞÇİYE YILDA EN AZ 20 GÜN İZİN
Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Genç ve çocuk işçilerin yıllık izinleri kesintisiz olarak kullandırılır. Ancak işçi kendisi isterse en fazla ikiye bölünebilir. Çocuk ve genç işçilerin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılması yasak.
Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen, yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olan işveren veya işveren vekilleri, çocuk ve genç işçi çalıştıramaz.
Ahmet Kıvanç
