Ecz. Ömrüm Ergüven & Ecz. Beşir Sefa Mumay
Eczacılıkta Global Gelişim Hedefleri
4. Bölüm: Entegre Hizmetler, Multidisipliner Yaklaşım
Dünya’nın eczacılık vizyonunu anlayabilmek ve ülkemiz adına yorumlayabilmek adına başlatmış olduğumuz Eczacılıkta Global Gelişim Hedefleri serimize kaldığımız yerden devam ediyoruz. Bu yazımızda, ‘‘Entegre Hizmetler, Multidisipliner Yaklasim’’ başlıklarını ele alıp bölgesel şartlarımıza göre FIP’in tavsiyelerine uyarak yorumlayacağız. Yazımızın sonunda, serinin tüm yazılarının bağlantılarını bulabilirsiniz.
Bu bölümde her iki konu da çok önemli. Çünkü 21. yüzyıl etkileşimin, erişimin ve iletişimin kolaylaştığı bir dönem olarak diğer yüzyıllardan farklılaşıyor. Etkileşim çağındayız ve bu sayede büyüme fırsatları yaratabiliyoruz. Diğer meslek gruplarıyla, farklı uzmanlıklara sahip bilim insanlarıyla, farklı sektörlerle, farklı fakültelerden akademisyenlerde geçmişte hiç olmadığı kadar kolay iletişime geçebiliyoruz. Bu sebeple, gelişim hedeflerimiz içinde multidisipliner iş birliklerini ihmal etmemeli, temel eczacılık hizmetlerine entegre edilebilecek yeni hizmetleri araştırmalıyız.
Konuya ısındıysak, hadi başlayalım!
Hedef 7: Entegre Hizmetler
Entegre hizmetler, eczacılık hizmetlerinin diğer sağlık hizmetleri ile entegre olabilmesi konusunu ele almaktadır. Nitelikli bir eczacılık için kolaylaştırıcı entegre hizmetler önemlidir. Türkiye’de Medula sistemi, hekimler ve eczacılar için sağlıklı bir entegrasyon ortamı sağlamaktadır. Ama yine de, entegre hizmetlerde kalite gelişimi önemli bir başlıktır.
- İş Gücü & Eğitim: Hasta odaklı ve hastaların faydası için birbiri ile entegre hizmetlerin geliştirilmesi konusunu kapsamaktadır.
- Yerel sağlık sistemlerine, kapasitelerine ve finansmanlarına dayalı olarak eğitim ve eğitim faaliyetlerinin sistemli olarak geliştirilmesi gerekmektedir. Belediyeler, üniversiteler, dernekler ile eğitim iş birlikleri yapılmalıdır.
- Eğitimci eczacı sayısının arttırılması için eğitimci eğitimleri planlanmalıdır.
- Sağlık eşitsizliği ve sağlık okuryazarlığını konu alan faaliyetler geliştirilmelidir. Toplum için sağlık teması benimsenmelidir.
- Pratikteki Uygulamalar: Entegre çalışmaların eczacılar tarafından sunulması ve yönetilmesi temeline dayanır.
- Eczacılık hizmeti sunulan tüm ortamlarda entegre, ihtiyaç odaklı hizmetlerin geliştirilmesi ve sunulması için açık süreç ve prosedürlerin tanımlanması gerekmektedir.
- Bu hizmetlerin tasarımı, sunumu ve değerlendirmesi için birincil, ikincil, üçüncü ve acil sağlık hizmetleri dahil olmak üzere sistemler geliştirilmelidir.
- Hasta-odaklı entegre kaliteli sağlık hizmetleri insancıl, ekonomik ve sürdürülebilir sağlık hizmeti sonuçlarının temelini oluşturur.
- Hasta profilleri, halk sağlığı profilleri ve nüfus kriterleri net bir şekilde tanımlanmalıdır.
- Afetler ve acil durumlar sırasında mesleki işgücünün ve mesleki ihtiyaçların entegre hizmeti sağlanmalıdır.
- Eczane ekibi içinde ve özellikle bakım geçişleri ve yaşam boyu bakım süreçlerinde diğer sağlık hizmeti sağlayıcılarıyla iş birliği yapılmalıdır. Örneğin, diyetisyen hizmeti verebilen bir eczane modeli
- Tüm sağlık hizmeti sonuçlarının bütünsel bir perspektiften, “Bireyin Yolculuğu” dikkate alınarak entegre kalite ölçütleri uygulanmalıdır.
- Dijital entegrasyon önemsenmelidir. Eczanelerde dijitalleşme, sağlık personeli-eczacı ve hasta-eczacı iletişimini arttıracak, eczane hizmetlerinde kalitenin artmasını sağlayacaktır.
- Farmasötik Bilimler: Genişletilmiş profesyonel eczane hizmetleri ve programları, translasyonel (Laboratuvarda elde edilen verilerin klinikte kullanımı) veya ters translasyonel (klinikte gözlenen verilerin laboratuvarda araştırılması) araştırmaları içeren için bilimsel stratejiler geliştirilmelidir.
- Ekip tabanlı, disiplinler arası çalışma ortamları oluşturulmalıdır.
- Translasyonel ve ters translasyonel araştırmaları kolaylaştırmak amacıyla farmasötik hizmetleri genişletmek ve yenilikçi araştırmaları yönlendirmek için bir ekip kurulmalıdır. Bu ekip, eczanelerde verilen hizmetleri değerlendirebiliyor olmalıdır.
- Hizmetleri değerlendirmek ve oluşturulan katma değeri raporlayabilmek amacıyla akademisyenler ile eczacılar arasında iş birlikleri organize edilmelidir.
Hedef 8: Multidisipliner Yaklaşım
21. yüzyıl yetkinliklerinden biri olan “Multidisiplinerlik” başlığı, yeni nesil araştırmacılar ve yeni nesil eczacılar için önemli bir başlıktır. Geçmişte, tek bir konuyu ele alan dikey eksenli çalışmalar sayıca fazlayken, günümüzde birden fazla bilim dalını ve uzmanlığı aynı anda içeren yatay eksenli çalışmalar kalite olarak daha öne çıkmaktadır. FIP’nin Eczacılıkta Global Gelişim Hedefleri’nden 7.’si olan “Entegre Hizmetler” başlığı da yine multidisipliner yaklaşım ile paralel ilerleyen bir başlıktır.
- İş Gücü & Eğitim: Multidisipliner yaklaşım tüm işgücü geliştirme programlarının ve politikalarının bir yaklaşımı olmalıdır.
- Sağlık profesyonellerinin, multidisipliner yaklaşımlarla hastalar için daha iyi sağlık sonuçları elde edebileceklerini gösteren yenilikçi yaklaşımlar geliştirilmelidir.
- İlaç sektörü çalışanlarının eczacılar ve diğer sağlık çalışanları ile multidisipliner çalışması teşvik edilmelidir. Böylece, ilaç sektörü sahanın ihtiyaçlarına yönelik çalışabilir.
- Kamu kurumları ve karar vericiler de multidisipliner çalışmalara dahil edilmelidir.
- Üniversiteler, eczaneler, eczacı birlikleri, dernekler, hastaneler, ilaç sektörü gibi mesleğin kalitesini yükseltebilecek tüm alanlar, multidisipliner çalışmaların bir tarafı olmalıdır.
- Pratikteki Uygulamalar:
- Tüm sağlık personellerinin, hasta odaklı sağlık hizmeti verilmesi için multidisipliner çalışmaya yatkın olması beklenmektedir.
- Sağlık sisteminin erişim araçlarında (dijital araçlar da dahil) hasta bakımının devamlılığını sağlamak için, uygun iletişim ve sağlık verilerinin paylaşımı, ortak karar alma, tedavi sonuçları için ortak sorumluluk, akılcı ilaç kullanımında işbirlikçi yönetim gibi konularda multidisipliner çalışma ortamları mümkün olmalıdır.
- Eczacıların multidisipliner çalışmalarda yönetici veya yürütücü olduğu projeler desteklenmelidir.
- Multidisipliner sağlık kararlarında hastaların ve toplum sağlığı adına çalışanların katılımını, güçlendirilmelerini, geliştirilmiş sağlık okuryazarlığını ve yönlendirmelerini hem bireysel hem de toplumsal sağlık elçisi olarak eczacılar yönetmelidir.
- Farmasötik Bilimler: İlaçları veya ilaç dışı ürünleri geliştiren eğitim, araştırma, geliştirme, üretim ve düzenlemelerde interdisipliner, multidisipliner ve transdisipliner iş birliği modelleri geliştirilmelidir. Transdisipliner iş modelinde, birlikte çalışan disiplinlerden farklı olarak yeni bir sentez disiplin oluşturma eğilimi vardır. Bu durum, farmasötik bilimlerde yeni disiplinler kurulmasını, istihdamın ve kalitenin artmasını sağlar.
- Sadece farmasötik bilimlerden değil, ilaç ile ilgili tüm bilim dallarından multidisipliner çalışmalar için teşvikler sağlanmalıdır.
- Eczacılık eğitimi, ilaç geliştirilme aşamalarına direkt katkı sağlayacak eğitim konuları ile genişleterek, yenilik, geliştirme, üretim ve tıbbi ürünlerin düzenlenmesine katkıda bulunan diğer disiplinler eğitime entegre edilmelidir.
- Transdisipliner iş birliğini teşvik ederek, stajyerlere ve erken kariyer araştırmacılara farklı alanlardan mentorlarla çalışma olanağı sağlanmalıdır.
Saygılarımızla;
Eczacılıkta Global Gelişim Hedefleri
-> 1. Bölüm: Giriş, Akademik Kapasite, Erken Kariyer Stratejileri (05.09.2023) https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16121
-> 2. Bölüm: Kalite Güvence, Spesifik Uzmanlık Gelişimi (03.10.2023)
https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16204
-> 3. Bölüm: Yetkinliklerin Gelişimi, Lider Geliştirmek (07.11.2023)
https://www.eczacininsesi.com/haber-detay.php?id=16283
Kaynakça:
FIP. (2020). FIP Global Development Goals. Erişim Adresi: https://developmentgoals.fip.org/ (Erişim Tarihi: 24.11.2023)
Türk Eczacıları Deontoloji Tüzüğü. Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=610314&MevzuatTur=2&MevzuatTertip=5
Mumay, B.S., Ergüven, Ö. (2021). Artificial ıntelligence applications used in pharmacy and pharmacy related fields: pharmacy and artificial ıntelligence. Journal of Artificial Intelligence in Health Sciences. 1(2):34-42. doı: 10.52309/jai.2021.12
