Melisa
Hafif stres belirtilerini azaltıcı ve uykusuzluğu gidermede yardımcı
Dikkat! Aktarlarda satılanlar melisa yaprağı değil!
Melissa officinalis (Lamiaceae) otsu bir bitkidir. Türkçe adı “oğul otu”, şehirlerde bu isim pek kullanılmıyor daha çok “melisa” deniyor. Melisa kız çocuklarımıza da isim oldu.
Kimyasal yapı
Hidroksi sinnamik asit türevleri (% 6-11): Rozmarinik asit (% 2-5), kafeik asit (% 2), klorojenik asit… Flavonoitler, sitral izomerleri (geranial,neral) yoğun bir uçucu yağ ve diğer maddeler.
.jpg)
Avrupa Farmakopesi
Yaprak ve kuru ekstresi kayıtlı. Yaprağın en az %1 rozmarinik asit taşıması ve limonu andıran kokuda olması isteniyor. “Melisa kuru ekstresi”, yaprağın 70º C civarında sıcak su veya sulu etanol ile ekstre edilmesiyle elde ediliyor.
Avrupa İlaç Kurumu (AİK) bilgileri
AİK M. officinalis‘ in 2 kullanılışını geleneksel kullanım olarak kabul etmekte:
¡ Hafif stres belirtilerini azaltıcı ve uykusuzluğu gidermede yardımcı
¡ Gaz ve şişkinlik ile kendini gösteren hafif sindirim sistemi rahatsızlıklarında belirtileri giderici
Kullanım şekli
Çay, tentür, diğer ekstraktları ve kuru ekstresi halinde kullanılmakta.
12 yaş üstü dozları: Çayı günde 1-3 defa, tentürü (günde 2-6 ml) 1-3 defa. Ekstre dozu ise kullanılan ekstrenin kimyasal yapısına göre tayin edilmekte.
AİK monografında 12 yaş altı kullanımı yeterli çalışma olmadığı için tavsiye edilmemekte. Ama, diğer kaynaklarda bu kısıtlama yok. Ayrıca Avrupa’da çocuklar için hazırlanmış uykusuzluğa karşı olan karışım preparatların formülünde bulunmakta.
Diğer kullanılışlar
Diğer kaynaklarda, dahilen uykusuzluk, ruhsal gerginlikler, hafif depresyon, anksiyete ve dispepside, haricen uçukta; son yayınlarda ise Alzheimer ve bunama‘da ajitasyon belirtilerini azaltıcı olarak kullanılabileceği belirtilmekte.
Melisa ekstresi ve uçucu yağı, lokal olarak değişik uçuk virüslerine karşı (bilhassa H.simplex labialis ) ve uçucu yağı aromaterapide kullanılmaktadır.
Uçukta, kuru ekstreden hazırlanmış (%1 lik) merhemin günde 2-4 defa lezyon üzerine sürülmesi, lezyonlar iyileştikten sonra 14 gün daha devam edilmesi tavsiye edilmekte. Almanya’da eczanelerde merhemi uçuğa karşı kullanılmak üzere satılmakta.
Melisanın bilhassa valeriyanla olan preparatları uyku düzeni bozukluklarında ve sedatif olarak kullanılmaktadır.
Bilimsel yayınlar
Yaprak ekstresi ve uçucu yağ kullanılarak yapılan biyolojik aktivite deneylerinde sedatif, spazmolitik, antiviral, antifungal, antimikrobiyal, antienflamatuvar, antioksidan etkilere sahip olduğu gösterilmiştir. Klinik çalışmalar için biraz ayrıntı vermek istiyorum.
Anksiyete‘de:
Randomize, çift körlü, plasebo kontrollü yaş ortalaması 19 olan 20 sağlıklı gönüllü üzerinde bir çalışma yapılmış. Gönüllülere 4 gün süre ile tek doz olmak üzere 300, 600, 900 mg standart melisa ekstresi verilmiş. Deney sonucunda değişik ölçme yöntemleri kullanılmış ve kişilerin genel ruhsal durumlarında (600 mg ın üstü dozlarda) belirgin düzelme olduğu tespit edilmiş.
Demans‘ta:
Aromaterapi uygulaması yapılmış. Çok merkezli, çift körlü, plasebo kontrollü yaş ortalaması 79 olan bariz demans belirtileri gösteren 72 hastada 4 hafta süren bir klinik çalışma yapılmış. Hastaların yüz ve her 2 koluna %10 melisa uçucu yağı taşıyan bir losyon muayyen aralarla sürülmüş. Bu uygulamaya 4 hafta devam edilmiş. Hastaların ajitasyonlarındaki azalma standart bir yönteme göre ölçülmüş, uçucu yağ tatbik edilen grupta ajitasyon belirtilerinde bariz azalma görülmüş. Hayat kalitesi indisinin ölçüm değerleri de benzer sonuç vermiş.
Uçuk’ta:
66 hasta üzerinde randomize, çift körlü, plasebo kontrollü bir çalışmada ise melisa ekstresinin (%1 lik) tekrarlayan H. simplex labialis lezyonlarına 2. günde plaseboya göre daha üstün etki sağladığı tespit edilmiş. Uçuk da en şiddetli rahatsızlık 2. günde duyulduğu için önemli.
Kullanım emniyeti
Yüksek dozda kullanımı ile ilgili herhangi bir vaka bildirilmemiş. Bitki GRAS (Genellikle emniyetli) olarak değerlendirilmekte.
Dikkat! Aktarlarda satılanlar melisa yaprağı değil!
Aktarlarda melisa veya oğul otu yaprağı olarak “Aloysia citriodora (Verbenaceae) (limon otu) bitkisinin yaprakları satılmakta. Değişik zamanlarda yaptığımız çalışmalarda hep aynı sonuca ulaştık. Melisa yaprağı yok! A.citriodora yaprağının kimyasal yapısının dolayısıyla etkisinin farklı olduğunu hatırlatalım.
.jpg)
Son Söz
Üzerinde araştırma yapıldıkça, melisanın yeni etki ve kullanılışları ortaya çıkmaktadır. GRAS kategorisinde olduğu için, uyku düzeni bozuk hastalarınıza rahatlıkla tavsiye edebilirsiniz. Ama aktardan yaprak almamaları konusunda da uyarmayı unutmayın. Çayını tavsiye ediyorsanız bilinen firmaların poşet çaylarını kullanmalarını hatırlatınız. Diğer ilaç formları ise zaten sadece eczanelerde bulunuyor.
Sağlık ve mutluluk dileklerimle.
Prof.Dr.Ekrem SEZİK
