SGK ve TEB arasında geçen yıl imzalanan İlaç Temin Protokolü, yürürlük maddesi uyarınca 01.02.2012-01.07.2015 tarihleri arası geçerli kabul edilmiştir. Bilindiği üzere 2009 yılından itibaren protokoller, üçer yıllık çerçeve dönemi kapsamakta ve her yılın Nisan ayında gözden geçirilmektedir.
Bu arada gerektiğinde ek protokollerle düzenleme yapılması halinde, sözleşmeli eczacı bu düzenlemelere de uymakla yükümlü kılınmıştır.
Dolayısıyla sadece süresi dolan protokolün yenilenmesini değil, aynı zamanda 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren Ek Protokol’de olduğu gibi, var olan protokolün değiştirilmesi veya eklemeler yapılmasını da görmekteyiz.
Yenileme, değişiklik, ekleme… bütün bunlar serbest eczanelerden SGK sigortalı ve haksahiplerine ilaç temininde en önemli belge olan Protokol’ün değişken yapısını göstermektedir. Bu hızlı değişim, çeşitli nedenlerle, başlayan ilaç temin sürecinin veya sonuçlarının; iki, bazen daha çok protokole ya da protokolün değiştirilmiş maddelerine yayılmasına yol açmaktadır.
Bu nedenle, işlemleri birkaç sözleşmeye yayılmış bir fiil ortaya çıktığında hangi maddenin ya da hangi protokolün uygulanacağı konusunda genellikle duraksama yaşanmaktadır. Bazen de bir protokol döneminde işlemler sonuçlanmakta, sonraki protokol aynı konuda lehe düzenleme yapmaktadır.
Bu konu, kabaca sözleşmelerin geriye yürütülebilmesi ya da eczacı bakımından lehe sözleşme hükmünün uygulanma sürecinin irdelenmesi olarak adlandırılabilir. Yine kabaca “bunda ne var, hemen kolaylıkla söyleyebilirim; sözleşmeye lehe hüküm uygulansın maddesi koyarsınız olur biter” diye de düşünebilirsiniz. Aslında ilk bakışta doğru ve geçerli bir yaklaşımdır bu.
Ancak konu sanıldığından da girifttir. Hatta biraz da bu karmaşıklığa sözleşmenin düzenlenme biçimi ve dili katkıda bulunmaktadır.
Çünkü uygulamada lehe hüküm kavramı her zaman, herkes için aynı değildir. Kimi eczacı cezai şarta razı olurken, kimi feshe razı olmaktadır. Örneğin eczanesini kapatmış birisi için feshi kabul etmek parasal yaptırıma tercih edilmektedir. Bazen de aynı maddenin bir bölümü avantajlı olurken(örneğin cezai şart), diğer bölümü dezavantajlı (örneğin fesih) olmaktadır.
Buna karşın dağınık ve zor anlaşılır bir anlatıma sahip olsa da aslında “sözleşmenin geriye yürütülmesi” konusu tüm sözleşmelerde vardır.
2012 Protokol’ü dikkate alındığında “sözleşmenin geriye yürütülmesi” uygulamasının üç maddede düzenlendiğini görüyoruz.
Bunlardan birisi ve belki de en önemlisi, eczane tarafından eski sözleşme döneminde reçeteler fatura edilmesine karşın işlemlerinin yeni protokol (ya da değişen madde) dönemine taşması halidir. Bu durumdaki fiiller için Protokol’ün 6.10. maddesinde düzenleme yapılmıştır. Eczacı bu maddeye göre talepte bulunarak istediği sözleşmeye göre işlem yapılmasını sağlayabilmektedir. Çok tartışmalı ve hakların savunulması bakımından önemli olan bu madde “Sonuçlanmamış İşlemlerde SGK Sözleşmesinin Geriye Yürütülmesi” başlığı altında ayrı bir yazı konusu yapılacaktır.
Protokol’ün 6.12. maddesi ise eski sözleşme döneminde tamamlanan ancak yeni sözleşme döneminde farklı düzenlemeye konu olan fiillere ilişkin yapılacakları belirtmektedir. Ayrıca yine Protokol’ün 6.12. maddesi kapsamında olan ve 2012 Ek Protokol’le eklenen, önceki sözleşme döneminde olup, sonraki sözleşme döneminde kaldırılan hükümlerle ilgili düzenleme de sözleşme hükümlerinin geriye yürütülmesi ile ilgilidir.
Son olarak yukarıda anılan iki madde gibi tam olarak fiillerin önceki sözleşme hükümlerine göre değerlendirilmesi çerçevesine oturmamakla birlikte, genel hatlarıyla bu kapsamda değerlendirilebilen Protokol’ün 6.5. maddesini belirtebiliriz. Bu maddede, yazılı uyarıların uygulanmasında önceki dönemlere ait reçetelerde tekerrür sözkonusu ise cezai şart ve feshin nasıl yürütüleceği düzenlenmektedir.
Sözleşme hükümlerinin geriye yürütülmesi ya da lehe hükmün uygulanması, eczacıların hak ve menfaatleri bakımından önemli bir konudur. Üstelik bu durumun bir iki ayrık durum hariç “eczacının yazılı talebi” koşuluna bağlanması, konunun önemini ve bilinçlenme zorunluluğunu bir kat artırmaktadır.
