Dr. Ece Öge Enver
Son zamanlarda ismini ne çok duyar olduk değil mi? Mucize anahtar magnezyum. Aslında yıllarca hak ettiği değeri biraz da görememiş bir mineral magnezyum. Kan düzeyi normalse normal saydık bu zamana kadar. Birçok reaksiyonda görev aldığını bilsek de tam olarak etkisini bilemedik. Bakış açımızı biraz genişlettikçe, hastalarda etkilerini gözlemledikçe artık hasta olmasa da belirli şikayetlerde magnezyum replasmanının önemini biliyoruz.
Magnezyum, insan vücudunda 4. En fazla bulunan mineral. %60’ı kemikte bulunuyor. Kalan kısmı ise ekstraselüler ve intraselüler sıvılarda. Kan magnezyumunun belirli sınırlar içerisinde tutulması çok önemli.insanda rezervin yaklaşık binde 1-3’ü kanda bulunur. Atılımı temelde böbrek yoluyla olur. Günlük 100 mmol/L magnezyum ekstrete edilir.
Peki neden bu kadar önemli? Genel olarak yazılarda birçok sayıda reaksiyonun kofaktörü olduğunu okuyabilirsiniz. 300 den fazla reaksiyonda 500 den fazla gibi reaksiyon sayılarını okumak çok etkileyici. Ama ne bu reakiyonlar? Hepsini ezberlemek pek mümkün değil; ama bu reaksiyonlardan en önemlisi ATP sentezi. Heksokinaz, fosfofruktokinaz gibi glikoliz enzimlerinin kofaktörü magnezyum. Bu ne demek oluyor: nerde ATP var orada magnezyum var. Hiçbir aktivitemiz yok ki ATP harcanmasın. Şu an şu yazdıklarımı okurken de okumak ve algılamak için ATP harcamaktasınız. Uyurken bile kalbinizin atması, böbreklerinizin filtrasyonu için ATP kullanılmakta. Unutmayın saniyede milyarlarca kez fosforilasyon reaksiyonu vücudumuzda en sık gelişen reaksiyon. Ayrıca DNA/RNA oluşumu, metilasyon reaksiyonlarında da görevli. Vücudunuza sürdüğünüz kremin detoksifikasyonundan tutun, modunuz ruh halinizle ilişkili olan dopamin sentezine kadar görevli olan metilasyon reaksiyonlarının klinik elementi yine magnezyum. Kas gevşemesinde çok önemli. Bir kas olan kalp, gevşerken beslenir. Öyleyse kalp sağlığınız için de yeterli düzeyde magnezyumunuz olmalı. Sadece kas değil damar duvarının tonusu ve gevşemesinde de magnezyum çok etkin. Eksikliğinde hipertansiyona yatkınlık oluşması çok da şaşırtıcı olmasa gerek.
Normalde yiyeceklerle aldığımız bu mineral kabak çekirdeği,badem, avokado ve ıspanakta bulunmakta.Günlük ihtiyacın karşılanması açısından beslenmede bu yiyeceklere yer verilmesi uygun. Ancak eksikliğin ya da ihtiyacın arttığı durumlarda sadece yiyeceklerle bu ihtiyacın karşılanması pek mümkün olmamakta. İşte o zaman uygun formda güvenilir ve iyi emilen magnezyum formları ile replasman gerekmekte.
Yine son dönemlerde gündeme gelen magnezyum formları aslında magnezyum şelasyonları. Oksit emilimi daha az, Malat ve sitrat, mitokondriyi de destekleyen kas ağrısı, enerji metabolizması destek etkisi nedeni ile en sık kullanılan formlardan. Bisglisinat, önemli bir glisin kaynağı ve uyku destekleyicisi. Taurat ön planda insülin direncinde etkin olabilir. Ama unutmamak gerekir ki bunlar kesin kurallar değiller ve öyle ki bu alanlar daha ön plana çıktıkları alanlar da olsa , replasmanda magnezyumun kullanılması genel olarak metabolizmanın tüm alanlarında iyileşme sağlar.
Çocuklarda da önemini daha yeni anlıyoruz. Öyle ki klinik pratikte çinkonun çocuk sağlığı için önemini bilirken artık magnezyumun da çinko kadar önemli, birçok reaksiyonda görevli bir mineral olduğunu akılda tutmak gerek.
Özellikle İnsülin salınımındaki etkisi sebebi ile insülin direnci ve obezitede, kemik sağlığının korunmasında, kalp ritminin sağlanmasında magnezyumun rolü büyük. Bu nedenle esansiyel hipertansiyon, ritm bozukluğu, insülin direnci ve obezite, kaygı ve stres bozukluğu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğundan tutun da otizm spektrum bozukluğuna kadar hasta popülasyonunda, algının ve dikkatin artması, uykunun desteklenmesinnde magnezyumun klinik etkileri düşünülerek replase edilmelidir. Çocuklarda genel olarak 3-5 mg/kg/gün elementer dozlarda iki dozda ve aç karna replasman önerilmekte. Replasman süresi klinik duruma ya da kan düzeylerine göre karar verilebilir.
Daha sağlıklı bir zihin, kalp ve damar sağlığı için magnezyumu çocuklarınızın da sizin de hayatınızdan eksik etmemenizi öneririm.
Ref:
1. Hemamy et al. BMC Pediatrics (2021) 21:178 https://doi.org/10.1186/s12887-021-02631-1
2. Cao S et al Nutr Today. 2019;54(5):195-206 3. Gröber U. et al. Nutrients 2015, 7, 8199-8226; doi:10.3390/nu7095388
