Sarmaşık yaprağı
İyi bir öksürük ilacı
Soğuk algınlığı ve gripte de kullanılabilir
Bahçelerimizde hâttâ evlerimizde duvarların süsü sarmaşık, son yıllarda yapılan çalışmalarla iyi bir öksürük ilacı oldu. Sarmaşık (Hedera helix) yaprakları Avrupa’da halk ilacı olarak soğuk algınlığı ve öksürüğe karşı kullanılan sarmaşığın, daha sonra değişik preparatları üretilmiş ve aynı amaçlar için kullanılmaktadır. Son 20 yılda yapılan bilimsel araştırmalar sonucu bitkisel ilaç olarak piyasadaki yerini aldı.
Kimyasal yapı
% 2.5-6 oranında triterpenik saponinler: En çok hederageninin bisdesmozidik saponoziti olan hederasaponin C (hederakozit C), az miktarda α - hederin (monodesmozidik saponin) ve az miktarlarda hederasaponin B,D,F,G,E,… Fitosteroller, falkarinol ve didehidrofalkarinol, flavonoitler, kafeoilkinik asit gibi polifenoller, uçucu yağ …
Farmakope
Avrupa Farmakopesi (AF) ve Türk Farmakopesi Avrupa Farmakopesi Uygulaması (TFAFU) H.helix’in baharda toplanıp kurutulmuş yapraklarının en az % 3.0 hederakozit C taşımasını ister.
Avrupa İlaç Kurumu (AİK) Monografı
AİK monografında hem “Bitkisel İlaç “(Bİ) hem de “Geleneksel Bitkisel Tıbbi Ürün “(GBTÜ) olarak kabul edilmektedir. Bİ olması, ilaçtan istenen klinik ve diğer bilgilerin de tamamlanmış olduğunu göstermesi bakımından önemlidir.
¡ Bİ olarak %24-30, 40, 60 ve 70 lik etanollerle hazırlanmış kuru ekstrelerin,
¡ GBTÜ olarak ise % 50 etanol ve propilen glikolle (98:2) hazırlanmış yumuşak ekstrelerin
kullanımı kabul edilmiştir.
Bİ olarak öksürükte ekspektoran ve GBTÜ olarak ise soğuk algınlığı ile seyreden öksürükte ekspektoran olarak kullanılabileceği kabul edilmekte. Kısacası AİK H.helix ‘in iyi bir ekspektoran olduğunu kabul etmekte.
Piyasada Bİ ve GBTÜ niteliğindeki preparatlar hazırlanırken, üretimde değişik yüzdelerdeki etanolle hazırlanmış ekstreler kullanıldığı için, kullanılan ekstre tiplerine göre değişik dozlar verilmiş.
Bİ olarak kullanılan ekstreler için çocuklarda 2 yaşından, GBTÜ için ise 4 yaşından sonra kullanım dozu verilmiş. 2-4 yaş arası ve 2 yaşın altında kullanılması, solunum sistemi reaksiyonlarını fazla artırma riski olduğu için, tavsiye edilmemiş. 2-4 yaş arası çocuklar için “hekime danışmadan vermeyiniz” uyarısı da var.
Takviye edici gıda(TEG) kullanımı var mı?
Evet. AB ülkelerinde TEG olarak da bulunduğu için,Tarım Bakanlığı’nın bitki listesinde (P) olarak yer almakta. Yani Tarım Bakanlığı’ndan izin alarak çayı, tableti ve şurubu piyasaya çıkarılabilir.
Biyolojik aktive çalışmaları
Çok sayıda çalışma var. Bu çalışmalar sonucu, spazmolitik, antimikrobiyal, antifungal, antienflamatuvar, hepatoprotektif.vd etkilerinin olduğu gösterilmiş.
Yapısında bulunan hederakozit C nin spazmolitik, antiviral (influenza virus A2/Japan-305);
α- hederinin spazmolitik, antifungal, antioksidan vd etkileri olduğu tespit edilmiş.
Kısacası sarmaşık değişik etkilere sahip bir drog.
Hastalarınıza gönül rahatlığı ile tavsiye etmenizi sağlayacak birkaç klinik çalışmayı da sizlere nakledeyim.
Klinik çalışmalar
¡ Randomize, çift körlü, karşılaştırmalı bir çalışmada, hafif – orta enfeksiyonlu 99 hastada 4 hafta kuru etanol ekstresinden hazırlanmış çözelti kullanılmış ve ambroksol ile karşılaştırılmış. Belirtilerin azalmasında 2 grup arasında fark bulunmamış. H.helix ekstresi kullananlarda öksürük vb belirtilerde daha çok azalma eğilimi var.
¡ Solunum yolu enfeksiyonu bulunan, 372 çocukta (2 aylıktan 10 yaş üstüne – ortalama yaş 5.7) yapılan açık çalışmada: 7 gün, alkol taşımayan bir H.helix sıvı preparatı , yaşa göre 2.8-6.7 ml günlük dozlarda verilmiş. Hekim gözlemleri, akciğer fonksiyonu ve öksürük belirtilerinin, hastaların % 94.4 ü için, iyiden çok iyiye kadar olduğu şeklinde sonuçlanmış.
¡ 2012 yılında H.helix şurup ve damlası kullanılarak, 0-12 yaş arası 200 ve 68 çocukta yapılan çalışma -14 gün süre ile ilaç verilmiş. Süre sonunda rinit, öksürük ve koyu balgam vd öksürük veya bronşit belirtilerinin tamamen yok olduğu veya çok azaldığı tespit edilmiş. % 1.9 gibi düşük bir oranda çok hafif yan etkiler görülmüş. Dolayısıyla çocuklarda öksürükte etkili ve emin bir ilaç olduğu belirtilmekte.
¡ Akut veya kronik bronşitli hastalara (5181 i çocuk) H.helix kuru ekstresi taşıyan bir şurup verilmiş. Hastaların % 95 inde bronşit belirtilerinde iyileşme görülmüş. Yan etki % 2.1 gibi düşük bir oranda.
¡ 2011 yılında H.helix kuru ekstresinden hazırlanmış tablet kullanılarak yapılan bir çalışma - soğuk algınlığı geçiren veya akut bronşitli 330 hastaya, uygun dozda 7 gün süre ile ilaç verilmiş . Tablet formunun da bitki ekstresinden istenen etkileri sağladığı tespit edilmiş (düzelme % 98 civarında).
Örnekler daha çok artırılabilir.
Hemoliz yapar mı?
Triterpenik saponinler hemolizan maddeler olarak bilinir. H.helix saponinleri de hemolizandır. Acaba bağırsaklardan kana geçip hemoliz yapar mı? Hayır, geçmez.
Kullanımda dikkat edilecek hususlar
¡ Saponin taşıyan drogların kullanımında bazen ve yüksek dozda bulantı, kusma, ishal gibi yan etkiler görülebilir.
¡ Ülser ve gastritli hastalara tavsiye ederken dikkatli olunmalıdır.
¡ Yeterli veri olmadığı için hamile ve emziklilere verilmemeli.
¡ Bir yaşından küçük çocuklara verilmemeli. Yeterli veri yok.
¡ Bazı yayınlarda alerjik olduğu belirtilmekte. Bu alerji kontakt dermatittir. Yani bitkinin yapraklarına temas ile meydana gelmektedir. Peros kullanımla ilgisi yoktur.
Piyasadaki ürünler
İlaç Kurumundan GBTÜ olarak izin almış preparatlardan biri patentli ekstreye sahip olan firmanındır. Araştırmaların çoğu bu patentli ekstre ile yapılmıştır. Maalesef TEG olarak izin almış bazı sarmaşık şurupları piyasada ve bilhassa internetten, yasak olmasına rağmen endikasyon belirterek, satılmaktadır. Bu ürünlerden birini eczanelerde de gördüm. Tavsiyem TEG olanı değil GBTÜ olanı eczanelerinizde halkın sağlığına sunmanız.
Sonuç
H. helix ekstrelerinden hazırlanan Bİ veya GBTÜ ‘ler, akut solunum yolu ve enflamasyonlu kronik bronşiyal hastalıklarda semptomatik tedavide iyi bir ekspektoran olarak kullanılabilir. Çocuklarda kullanımı ile ilgili pek çok pozitif sonuç veren yayın bulunmakta. Dolayısıyla çocuklar için en iyi ekspektoran olarak düşünmek gerekir. Kısacası, soğuk algınlığı, grip gibi hastalıklar için iyi bir ilaç.
Pratikten çıkan bir sonucu da sizlere aktarmak isterim: Büyüklerde 1 şişe yani 100 ml kullanma yeterli olmamakta ancak 2. şişenin kullanılması sonucu öksürükte gerileme olmaktadır.
Sentetik ekspektoranların yerine H. helix ekstrelerinden hazırlanan ürünleri hastalarınıza tavsiye etmenizde yarar görürüm.
Sağlıklı, mutlu ve koronavirüssüz günler dileklerimle...
