.jpg)
Ecz. Fatma SAYGILI
Unutulmuş bilgilerimizi beraber biraz hatırlayalım...
"Drog" İngilizce ilaç ve uyuşturucu madde anlamına gelir.
Ancak eczacılıkta drog; bir bitki ve hayvandan toplama, kurutma gibi basit işlemlerle elde edilen kurutulmuş ürünler için kullanılan bir terimdir.
Droglar ilaç değildir. Çünkü standardize değillerdir. İlaçların bazılarının hammaddeleridir.
Örneğin şu an piyasada müstahzar olarak bulunan ginkgo yaprak extresinin ilaç sanayisi tarafından üretilen ve eczanelerde satışı yapılan tablet ve damla formları mevcuttur.
Bu etken madde ginkgo biloba isimli bitkiden elde edilir.
Bu hali artık drog değil, bir müstahzardır.
Bu ürünün prospektüs endikasyonu; vasküler demans, alzheimer tipi demans, vertigo, tinnitus….
Başka bir örnek olarak triticum vulgare sulu extresi; krem formülasyonunda ve yine ilaç sanayisi tarafından üretilerek eczanelerde satışı yapılan bir müstahzardır.
Bu ürünün prospektüs endikasyonu; kapanmayan yaralar, sünnet kesisi, postoperatif yaralar, yanıklar, ekzema gibi dermatolojik rahatsızlıklardır.
Biyolojik kaynaklı ilaçların büyük kısmı droglardan ezme, parçalama, sıkma, distile etme, extraksiyon vs gibi yöntemlerle elde edilir.
Tüm dünyada droglar sadece tedavi amacıyla değil aynı zamanda parfümeri, kozmetik, gıda, içki, tekstil gibi değişik alanlarda da kullanılırlar.
Drog olarak kullanılacak bitkinin neresinin ne zaman toplandığı, hangi kısmının (çiçek, yaprak, kök, tohum, kabuk, meyve) ne şekilde kullanılacağı (çay, dekoksiyon, kuru toz, ekstrakt…) çok önemlidir.
Bir bitkinin çiçeği farklı, yaprağı farklı, kabuğu farklı etki gösterebilir.
*Hangi iklimde, hangi topraklarda, hangi rakımda yetiştiği, gün uzunluğu, yağış, sulama, nemlilik veya havanın kuru olması çok önemlidir ve bitkinin etkili bileşiklerinin miktarını belirler.
Çok sıcak günlerde, uçucu yağ taşıyan bitkinin içeriğinde büyük miktarda kayıp yaşanmaktadır.
Gün uzunluğu/ışık hem bitki içeriğinde farklılıklar gösterir hem de çiçeklenmede etkilidir.
Toprağın cinsi yetiştirilen bitkinin etken madde içeriğini değiştirir.Toprağın kendi içerisinde sahip olduğu mikroorganizma florası çok önemlidir ve bu florayı bozmamak gereklidir.
*Toplanacak kısım:Etkin madde bitkinin her yerine eşit olarak dağılmamıştır. Bitkinin bir kısmında daha çok bulunabilir. Dolayısıyla bu kısımların toplanması tercih edilir.
*Toplama zamanı en önemli unsurlardan biridir.
Mevsim, sıcaklık, güneş doğmadan önce-sonra gibi zamanlar vardır.
Çünkü bazı bitkilerde güneş doğduktan sonra toplanırsa uçucu yağları kaybolur.
Veya çiçek şeklindeki droglar gün batınca kendini kapatır. Yaprakları içinde böcek ve artıkları kalabilir.
Kullanılacak bitki;
Çiçekli ise çiçek tamamen açılmadan yani tomurcukken,
Meyve veya tohum ise bu kısımlar olgunlaştıktan sonra,
Toprak altı kısım ise bitkinin üst kısmı tamamen kuruduktan sonra,
Drog olarak kullanılacak kısım yaprak ise bitki çiçek açmaya başladığı zaman,
Kabuk ise bitki yapraklarını döktükten sonra toplamak en uygun zaman olacaktır.
*Toplama yöntemi: Elle mi toplanmalı, özel makinalarla mı toplanmalı hususuna karar vermeli, toplama esnasında yabancı madde ile kirlenmemesine özen gösterilmeli ve mutlaka toplandıktan sonra temizlenmelidir.
Çürümüş, kemirgenlerce tırtıklanmış, rengi değişmiş, içinde böcek kalıntısı olan kısımlar ayıklanmalıdır.
*Kurutma şekli yanlış olursa drog fermente olabilir, küflenebilir, aflatoksin(kanserojen bir madde) üreyebilir
-Açık havada güneşte kurutma,
-Açık havada gölgede kurutma,
-Kuru ve sıcak hava ile kurutma olmak üzere çeşitli kurutma yöntemleri vardır.
Kurutulan bitkinin nem oranı farmakopelere uygun hale getirilmekle beraber materyal içeriğindeki suyun uzaklaştırılması ile mikroorganizmalar yüzünden çürümenin önüne geçilmiş olur.
Buradaki önemli noktalar:
Kurutmanın süresi,
Kurutmanın yöntemi,
Kurutmanın sıcaklığıdır.
*Saklama şartları da bir o kadar önemlidir.
Nem, oksijen, ısı, ışık, çevre kirlilikleri, zirai ilaçlar, böcekler, kemirgenler, hava ile temastan korumak gereklidir.
Depolanma ortamındaki temizlik ve kontroller özenle yapılmış;
Drogların birbirlerine etki etmeleri engellenmiş, mikroorganizma, böcek ve kemirgen saldırısından korunmuş olmalıdır.
Bunun için üretimden itibaren kullanıma kadar drogların ambalajlanması, saklanması, nakil edilmesi gibi aşamalarda gerekli hassasiyet gösterilmeli, kalite kontrol işlemleri yapılmalıdır.
*Ambalajlama: Drogun ambalajı drogla reaksiyona girmemeli, drog ambalajın içindeyken bozulmasını engellemeli, dışarıdan gelecek kirliliklerden korumalı, drogun taşıdığı etken maddeleri korumalıdır.
Yani ülkemizde hiçbir bilgiye dayalı olmayan, sadece ticari amaç kaygısıyla çeşitli yerlerde satılan ürünleri biraz sorgulamak gerekli!
Çuvallar içerisinde tağşiş edilmiş, içine toz, pislik dolmuş, akşam işyeri kapandıktan sonra içinde farelerin, böceklerin gezdiği drogdan ziyade ne isim vereceğimi bilemediğim ürünler ile çaresiz olduğunu düşünen insanları maddi-manevi olarak istismar etmekten başka bir şey değildir.
Huzur ve sevgiyle...
Ecz. Fatma SAYGILI
