ABD’de Sağlık Sistemi
Prof. Dr. COŞKUN ÖZDEMİR
1969 yılından beri Amerika’ya birçok kez geldim ve sağlık ve diğer alanlardaki gözlemlerimi gazetede zaman zaman anlattım. Bu defa San Diego’da 1.5 ay kaldım. Eyaletler arasında bazı önemli farklar olabiliyor. Mesela Kaliforniya’da bu ülkedeki yanlış beslenmeyi tersine çevirme konusunda büyük bir çaba olduğunu görüyorum. Hiçbir memlekette yiyecek cinslerinin, vitaminlerin, antioksidanlarin, lif (fiber), omega 3, sarmısak, balık yağı, C vitamini ve kalsiyum tabletlerinin bu kadar gündemde olduğunu görmedim. Soyalı yiyecek içecekler, laktozsuz soya sütü, bol lifli (fiber) ekmek ve yiyecekler revaçta. Medyatik Türk doktoru Mehmet Öz, ünlü siyah sunucu Oprah’in programlarında sıkça yer alıyor ve tavsiyelerini sıralıyor. Ona göre sofradan aç kalkmak en iyisi. Amerikalılar ne yapsınlar ki Akdeniz yemeklerini ve sebzeleri bulma şansları yüksek değil. Şaşılası bir şey bu. Bir dolmalık biber yetiştiremiyorlar. Semizotu da hiç görünmüyor ortalıkta...
Sağlık sistemi ve sağlık hizmetleri, yoksulluğunu ispatlayan kimseler için kurulmuş olan Medicaid (Kaliforniya’da Medical) dışında özel sağlık sigortalarına dayanıyor. 50 milyon civarında sigortasız var. Sağlık harcamaları yüksek. Sağlık sigorta primleri ve katkı payları da öyle. Koşulları farklı sağlık sigortaları var. Çoğunlukla hasta önce ‘primary care provider’ (PCP) -ilk basamak hekimi- diyebileceğimiz pratisyen hekime başvuruyor. Bunu belki şimdi bizdeki aile hekimine benzetebiliriz. Hasta bu hekimi bir listeden kendisi seçiyor. Bazen bu hekim iç hastalıkları uzmanı da olabilir. Aile bireyleri farklı doktorları seçebilirler. Hastanın uzmana ya da laboratuvar incelemelerine sevkini bu PCP yapıyor. Hastanın doğrudan uzmana (kadın doğum, cildiye hariç) ya da hastaneye başvurması mümkün değil. Laboratuvar ve konsültasyon sonuçları PCP’de (pratisyen doktor) toplanıyor ve tedavi konusunda kararı o veriyor. Gerek görürse uzmanlara danışıyor. Yapılan harcamaların yaklaşık yüzde 20’sini hasta cebinden ödemek zorunda. Bir ikinci sigorta sisteminde hasta doğrudan uzmana başvurabiliyor. Burada katkı payı daha yüksek. 65 yaşını doldurup o güne kadar ödemelerini düzenli yapmış olanlar Medicare kapsamına alınıyorlar. Medicare birkaç çeşit, emekli kişi bunlar arasında seçim yapıyor ve sağlık hizmeti onun için avantajlı bir şekilde sağlanıyor. Ancak önemli bir nokta var. Acil servislere (Emergency ward) gelenler kim olursa olsun ücretsiz hizmet alabiliyorlar ve bu elbette çokça istismar ediliyor. Özellikle mesela Güney Kaliforniya’da Meksikalılar bu olanağı çok kullanıyorlar. Bu da ciddi finansman sorunları ortaya çıkarıyor.
San Diego Üniversitesi (kısaca UCSD olarak anılıyor) ünlü bir üniversite. Orada kök hücre ve gen tedavileri gibi önemli çalışma ve araştırmalar yapılıyor. Buradaki ve daha sonra ziyaret ettiğim ve uzun yıllar önce çalışmış olduğum Harvard’ın Boston’daki ünlü hastanesi Massachussetts General Hospital izlenimlerimi bundan sonraki yazımda anlatacağım.
