Ecz. Şeyma ŞAHİN
1. Bölüm
“Lât ve Uzza’yı ve diğer üçüncüsü Menat’ı gördünüz mü?” (Necm; 5319-20. Kuran-ı Kerim)
“Lât” “ilah” kelimesinin bozulmuş hali ve mutlak otoriteyi ifade eder.
“Uzza” “Aziz” isminin daha değişik söylenişi. “Güç” “kuvvet” anlamına gelir.
“Menat” ise Menna/Mamon/Money/Many/Menat/Manat… “para” demektir.
(İhsan Eliaçık)
Mitolojide;
Lat: Kader, kısmet, bereket tanrıçası. Athena ile aynı kişi olduğu düşünülür.
Uzza:Sevgi ,aşk, muhabbet tanrıçası. Venüs(Afrodit) ile aynı kişi olduğu düşünülmektedir.
Menat: Güç, intikam alma, haddini bildirme tanrıçası. Nemesis ile aynı kişi olduğu düşünülür.
Hepimiz bu güçlerin ya da duyguların peşinde koşuyorken bedenimizi hoyratça kullandığımızı unuturuz. Gün gelir yaş ilerler ve yaşlanan kişinin en sık şikayet ettiği konu olur eklem ağrıları. Eklem ağrıları elbette sadece yaşlanmaya bağlı değildir. İnsanın yaptığı iş, yaşama koşulları, genetik rahatsızlıkları, spor, egzersiz v.b. birçok parametre eklem ağrılarınızın daha erken yaşlarda başlamasına neden olabilir.
Osteoartrit (OA), eskiden yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak gelişen dejeneratif eklem hastalığı olarak düşünülürdü. Ama artık eklem bütünlüğü, genetik yatkınlık, lokalinflamasyon, mekanik güçler ile hücresel ve biokimyasal süreçler gibi birçok faktöre bağlı olarak gelişen bir hastalık olduğu düşünülmektedir.
Osteoartrit; genetik, metabolik, ve biokimyasal faktörlerin etkileşimiyle ortaya çıkan eklem kıkırdağındaki yetmezliktir ve sekonder bir inflamasyonla birliktedir.
Kondrositler, osteoartritik sürecin en önemli hücreleridir.
Eklem yapısını bozan etmenler:
a. Proteazlar (metalloproteazlar):
• Kollajenaz
• Stromelysin
• Jelatinaz
b. Sitokinler:
• KatabolikSitokinler
• AnabolikSitokinler
c. Nitrik oksit(fazla salınım sonucu)
d. Kalsiyum kristalleri
e. Seks hormonları(çalışmalar çelişkilidir.)
f. Yaşlanma
Osteoartrit’in epidemiyolojisinde multipl risk faktörleri:
1. Yaş
2. Cinsiyet (kadınlarda daha sık görülme)
3. Obezite
4. Meslek
5. Spor aktiviteleri
6. Travma hikayesi
7. Kas güçsüzlüğü
8. Proprioseptif bozukluklar
9. Genetik Akromegali Kalsiyum kristal depolanma hastalığı
OSTEOARTRİT TEDAVİSİ
a. Non farmakolojik tedavi:
Kilo kaybı
İstirahat
Egzersiz
Diyet
Sıcak-soğuk uygulama
Tens
Psikososyal destek
Diğer (gıda takviyeleri)
b. Farmakolojik tedavi
NSAI
İntraartikülerenjeksiyon
Korikosteroid
c. Cerrahi müdahale
KULLANILABİLECEK GIDA TAKVİYELERİ
GAG’s (Glukozamin, Kondroitin, Hyaluronik asit)
v Hyaluronik asit, glukozamin ve kondroitin sülfat en iyi bilinen glukozaminoglikanlardır.
v GAG’ larkondrosit ve sinovisitlerde sentezlenen amino şekerlerdir.
v GAG’ lar ekstra selülermatriks vesinoviyal sıvının ana komponentidir.
v 2 randomize kontrollü çalışamadaglukozamin ve kondroitin sülfatın katabolizmayı azaltıcı ve dejeneratif işlemleri azaltıcı etkisinin antiinflamatuvar ve antioksidan etkinliğine bağlı olduğu görülmüştür. 3,4
v Birçok çift kör, plasebo kontrollü ve randomize çalışmalarda glukozamin ve kondroitinin etkinliği hafif ve orta derecedeki osteoartrit ve romatoidartriti olan kişilerde eklemlerde haraketliğin artmasına ve ağrılarının azaltılmasında yardımcı olmuştur.
a. GLUKOZAMİN:
v Genel olarak glukozamin deniz kabuklu kayvanlarından elde edilmektedir.
v Eklemlerde glikoprotein ve GAG sentezi için gereklidir.
v Kondrositlerdeİnterlökin 1 beta aracılı proinflamatuvarmediyatör sentezini inhibe eder.
v Bazı diyabet hastalarında ya da bazı kişilerde insülin metabolizmasına (glıkozamin 6 pirofosfat ile hekzoamin sentezi siklusundaglukoz ile yarışarak) etki edebilir. Fakat bu her kişi için kesin kanıtlanmış değildir. Metaboliksendrom üzerine olan yorumlar ise intraselüler biriken yıkım ürünleri üzerindendir ki bu kanıtlanmamış bir durumdur.
v Kesin olan tek bir kontrendikasyonu bulunmaktadır. Deniz kabuklu hayvanlarından elde edildiği için deniz kabuklu hayvanlarına karşı alerjisi olanlarda kesinlikle kullanılmamalıdır.
v Günlük kullanım önerisi 1500 mg – 2000 mg arasındadır.
v Sülfat tuzları HCl tuzlarına göre daha çok tercih edilmektedir, sülfür girişinden dolayı ekstra antinflamatuvar etki yaratmaktadır.
v İstenen tam etki için en az 3 ay kullanılması gerekmektedir.
b. KONDROİTİN:
v Bozulmamış ya da kısmen hidrolize edilmiş GAG karışımları içermektedir.
v Kondroitin büyük baş hayvanların boyun kıkırdağından elde edilmektedir.
v Kondrositleri uyarır.
v Kıkırdak yapımını destekler.
v Günlük kullanım önerisi 1200 mg civarındadır.
v İstenen tam etki için en az 3 ay kullanılması gerekmektedir.
c. HYALURONİK ASİT SODYUM HYALURONAT
v D-glukuronik asit ve N- asetilglukozamin birleşimi bir polisakkarittir.
v Matrix ve sinoviyal sıvıda bulunur.
v İntraartikülerenjeksiyonu ile kıkırdak fonksiyonlarını regüle ederve kıkırdak onarımını sağlar.
v Eklem haraketliliğinin arttırır, PGE2 ve NO gibi inflamatuvarmediyatörlerinkonsantrasyonunu azaltarak eklem ağrısını azaltır.
v Kondrosit büyümesini ve metabolizmasını stimule eder.
v Hücre ölümlerini (apoptozis) azaltır.
v Ekstra selülermatrikstekolajen ve proteoglikan sentezini stimule eder.
v Metalloproteinazların etkilerini inhibe eder.
SAM e ve L- METİYONİN
v Vücutta esansiyel aminoasit olan metiyonin ile ATP birleştirilerek s-adenosilmetiyonin (SAM) oluşur.
v Günde 800-1600 mg civarı SAM e alımı ile sülfür girişi sağlanarak ağrının azaltılmasında ve aynı zamanda GAG sentezinin desteklenmesine yardımcı olur.
v SAMeglutatyonprekürsörüdür. Antioksidan özelliği (metilleme ajanı) ile eklemleri serbest radikal hasarına karşı korur.
v SAMe kıkırdağı yıkan enzimlere karşı koruyarak kıkırdağın protein ve proteoglikanlarına zarar gelmesini engeller.
v Kıkırdak dokuda anabolik süreci başlatır.
v SAMe alınırken kişilerin B vitamini de kullanması daha iyi sonuçların alınmasına yardımcı olur.
MSM
v Günde 1500 mg- 9 g arasında alımı önerilmektedir.
v Sülfür girişi sağlayarak ağrının azaltılmasında yardımcı olur.
Haftaya Kolajen, Yumurta Kabuğu Zarı, Omega 3,... ve daha nicesi ile devam edeceğiz.
Devam edecek...
