GIDA TAKVİYELERİ
Randomize kontrollü ve açık etiketli çalışmaların yer aldığı toplam 213 makale, çalışmalar sistematik bir şekilde gözden geçirildiğinde alternatif tedavilerin majör depresyon başta olmak üzere diğer duygudurum bozukluklarında da yardımcı olabileceğini göstermiştir.
VİTAMİNLER ve MİNERALLER
v Depresyon hastalarının %35 inde folik asit eksikliği tespit edilmiştir. Folik asit vücuttaki metilleyiciajan olan SAM e içeriğini arttırır.
v Genel olarak B vitamini ve ilişkilendirildiği psikiyatrik sıkıntılara bakacak olursak aşağıdaki gibidir:
Tiaminkorsakoff psikozu, zihinsel depresyon, duyarsızlık, anksiyete, iritabilite
Riboflavindeprsyon, iritabilite
Biotinduyarsızlı, ansiyete, depresyon, hiperiritabilite, mani, hafıza bozuklukları, hezeyan, organik bunama, duygusal kararsızlık
Pantotenik asit acelecilik, iritabilite, sese karşı hassasiyet
B6 depresyon, iritabiilite, sese karşı hassasiyet
Folik asit unutkanlık, uykusuzluk, duyarsızlık, iritabilite, depresyon, psikoz, hezeyan, bunama
B12 psikotik durumlar, depresyon, iritabilite, konfüzyon, hafıza kaybı, halüsinasyon, kuruntu, paronoyaya sebep olmuştur.
v C vitamini halsizlik, hipokondri, depresyon, histeri ile ilgilidir.
v İnositol panik bozukluklar ve obsesifkompulsifbozukluklarda daha yardımcıdır.İntraselüler ikinci mesajcıdır. Yapılan çalışmalarda OKB üzerine etkisi tam görülmese de anksiyete ve panik bozukluklarda etkinliği görülmüştür. (fluvoksamine benzer etkinlik)İnositol ile yapılan bipolar 1 ve 2 görülen hastalarda (lamortijilin ve risperidon kullanılıyor) tedavinin etkinliğinin arttırığı görülmüştür.
v Kolin beynin %30 unu kaplayan gri maddenin içeriğinde olup fosfalipid yapıdaki hücre membranına, mitekondriyal metabolizmaya ve fosfolipid sentezine katılır. Ayrıca noradrenalin, dopamin ve serotonin seviyelerini artırmaya yardımcı olur. Bu yüzden beyin toniği olarak bilinir.
v Kolin ATP üretimine katılır.
v Kolin ile lityum kullanan bipolarbozkluğu olan hastalar üzerinde yapılan çalışmalarda beyindeki pürin seviyelerini azaltmış bu sayede anti manik etki ortaya çıkarmıştır.
v Ayrıca metilleşmeye bağlı beyin bileşenlerinden biri BH4 ‘ tür. ( tetrahidrobiopterin.)Beslenme tarzında folik asit, C vitamini ve B 12 vitamini takviyesi yapmak BH4 düzeyini arttırır.
v B complex ve D vitamini ve metilfolatduygudurum bozukluğu tedavisinde yardımcıdır.
v Krom atipik depresyonda sıklıkla görülen iştah artışı ve karbonhidrat tüketim isteğinin giderilmesi üzerinden dolaylı yoldan yardımcı olur.
OMEGA YAĞ ASİTLERİ
v Zar akışkanlığına bağlı hasarsızlığı gidererek vücudun normal fonksiyonlarını yerine getirmesinde yardımcı olur.
v İnflamatuvareikozanoidleri ve proinflamatuvar ajan olan sitokinlerinsalımını azaltır.
v Beyin hücresi akışkanlığı gibi fiziksel özellikleri direk olarak sinir ileticileri sentezini, sinyal iletimini, sinir ileticileri alımını ve monoaminoksidazı etkiler. Monoaminoksidaz yıkar.
v Duygudurum düzenlenmesinde 1-2 g aralığındaki omega 3 fayda ederken, rahatsızlık durumunda yapılan çalışamlarda 9.6 g’ a kadar omega 3 kullanılmıştır.
v Omega 3 ‘ ün antidepresan etkinliğindeki çalışmalarda ağırlıklı etil ester form EPA kullanılmıştır.
v Omega 3 etkinliğinin 2 teorisi vardır. İlk teori araşidonik asit metabolizması sırasında prostaglandin, lökotrien üretimine; ikinci teori beyin hücrelerindeki perioksisimalproliferatör aktive reseptöri (PPARs), G proteinleri ve protein kinaz C inhibisyonu üzerinedir.
v Sodyum, potasyum ve kalsiyum kanalları üzerinden de etkinliği vardır.
v Dopaminerjik ve serotonerjik yolaklarda etkinlik görülmüştür.
v Omega 3 yapılan çalışmalarda ağırlıklı olarak duygudurum bozukluğu, bipolar bozukluk, şizofreni ve depresyon ikendürtüsellik, saldırganlık ve borderline kişilik bozukluklarının tedavisinde de kullanıldığında etkinliği görülmüştür. Bu çalışamalar ya EPA üzerine ya da omega3omega 6 kombinasyonları üzerinedir. (omega 6 fazlalığı da membran akışkanlığını olumsuz yönde etkiler)
v Yapılan çalışmalarda HUFA’ larında (highlyunaturatedfattyacid) etkinliği görülmüştür ki HUFA’ lardendritik ve sinaptikmembrandan hücre zarlarının fosfolipid bileşikleri ve kolesterol esterleridir.
v Sinaptikmembranda modifikasyona sebep olur. Beyin hücre sinyaline katılarak modüle eder, monoamin regülasyonu sağlar, reseptör özelliklerini modifiye eder ve reseptörlerin birbirine sinyal vermesini aktive eder.
v Şizofrenide sinir hücresi membranının düzgün işlemesine yardımcı olur.
v Şizofrenide Omega3 ve omega 6 seviyeleri düşüktür.
v Peet ve arkadaşları ayrıca Mischoulon ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmada EPA ve DHA etkinlikleri karşılaştırılmıştır. EPA’ nındepresyodaki etkinliği daha iyi görülmüştür. Ayrıca DHA 4ggün ve 1ggün çalışmalarında 1ggün’ ün daha etkili olduğu bulunmuştur.
v Omega 3 yağ asitleri unipolar ve bipolar depresyonu olan tedaviye dirençli ve eşliğinde mani görülen vakalarda tek başına yeterli değildir. Tedaviye yardımcı olarak kullandırıldığında daha iyi yanıt alma ya da ilaç dozlarını düşürmede yardımcı olur.
v İntihar eğilimi artışı genellikle omega 3 yağ asidine bağlıdır. Otopsi vaka kontrolü yapılan bir çalışmada orbitofrontal kortekste (eylemde bulunmadan önce düşünmemizi sağlayan bölge, birçok psikiyatrik hastalık bu bölgeye bağlı bulunmuştur) bulunan yağ asidi konsantrasyonları farklı çıkmıştır. Kadınlarda orbitofrontal bölgedeki DHA düşüklüğü %32 iken, erkeklerde %16dır.
SAM E
v Yenidoğanların vücudunda yetişkinlere göre 30 kat daha fazla SAM e vardır.
v DNA, protein, fosfolipid, nörotransmitter, antioksidan, glutatyon içeriğine sülfat ve metillme sağlayarak duygudurum bozukluklarında yardımcı olur ama serotonin, dopamin, norepinefrin gibi nörotransmitter üretimine katılır.
v TSA, SSRI, SNRI benzeri etkinlik gösterebilir.
v Sinirlilik en sık görülen yan etkiler arasındadır. Yüksek doz uzun süre kullanımı intihara eğilimi arttırabilir.
v Depresyondaki kişiler yardımcı tedavi olarak kullanılabilir.
v Lohusalık depresyonu olan 30 kadına günde 1600 mg SAM e verilmiştir. Depresyon ve anksiyete oranlarında yaklaşık %70 azalma kaydedilmiştir.
v Gebelik ve emzirme döneminde de güvenle kullanılabilir.
5-HTP
v Triptofanesansiyel bir aminoasit olup 5-HTP’ ye dönüştürülür. Yapısal olarak B6 vitamini ve enzimler varlığında serotonine dönüşür.
v Triptofankonsantrasyonları arttığında serotonin artışı görülür. Serotonin artışını desteklediği için 5-HTP anksiyetede kullanılabilir
v Duygudurum üzerindeki etkinliğini incelemek için ilk çalışma Japonya’ da Osaka Üniversitesinde yapılmıştır. 50-300 mg arasında kullanılan miktarlarda duygudurum problemlerinde düzelme sağlanmıştır.
v Yapılan 4 haftalık çalışmalarda SSRI, trisiklikantidepresan ve 5-HTP kullanımında Hamilton skalasına göre antidepresanlar kadar etkin görülmüştür.
Aminoasitler
v DL-fenilalanin ağrı kesici kimyasalların vücuttan enzimatik yıkımını bloke eder. Bunu enkefalinazinhibisyonu yaparak, beyindeki metenkefalin seviyelerini arttırarak yapar. (opioid ilaçlara benzer etkinlik) Günlük 150-200 mg DL fenilalanin alımında depreyona yardımcıdır.DL-fenilalaninsomatostatin, vozsopressin, melanotropin, ACTH, enkefalin, kolesistokin ve anjiyotensin 2 prekürsörleridir. Preliminer bir çalışmada DL- fenilalanin 40 kişiden 31 inde depresyonu azaltmıştır.
v Trisiklikantidepresanlar ve MAO inhibitörleri beyindeki fenilalanin seviyelerini arttırır. Örneğin deprsyondaki kişilerin idrarındaki fenilalanin seviyeleri azalmıştır.
v DL-fenilalaninlevodopa ile yarışır Parkinson hastalarında dikkatli kullanılmalıdır. Şizofreni hastalarında ve fenilketonürisi olan hastalarda kontrendikedir.
v L-tirozinnoradrenalin ve dopaminprekürsörüdür bu yüzden bir antidepresan etkinliği gösterir.
v Enkefalinler yapısında l-tirozin içerir.
v L-tirozin L-dopa etkinliğini düşürür bu yüzden beraber alınmaması gerekir. Ayrıca tiroid ilacı alan kişilerde zaman farkı verilerek alınmalıdır.
v Yapılan çift kör bir çalışmada imipramine karşı günlük 150-200 mg fenilalanin kullanılmıştır. Tüm katılımcılarda pozitif sonuçlar elde edilmiştir.
v NAC (N- asetilsistein)Glutatyonprekürsörüdür. Beyinde antioksidan ve stres azaltıcı olarak kullanılır. Randomize kontrollü bir çalışmada günde 2ggün NAC verilen hastalarda depresyon, mani, yaşam kalitesi düşmesi gibi parametrelerde tedavinin yan etkilerinde azalma görülmütşrü.
DHEA ve 7- keto DHEA
v 5-Dehidroepiandrosteron (DHEA) 19-karbonlu adrenal bezler başta olmak üzere gonadlar vebeyinden salınan bir steroid üründür.
v Depresyon tedavisinde kullanımı vardır ancak çok fazla yan etki ve ilaçlarla etkileşimi olduğu için 7-keto DHEA formu tercih edilmektedir.
v Bipolar depresyon ve fiziksel rahatsızlık komorbiditesinde kullanılabilir.
v DHEA’ nın azalması ile majör depresyon görülmüştür.
v DHEA artışı olur ise de depresyon ve disritmi ilk görülen yan etkilerdendir.
St. JOHN’S WORT (SJW)
v Ansiyete üzerine yapılan çalışamalarda etkinliği daha az bulunmuş olup daha çok hafif ve orta dereceli depresyon üzerinde etkilidir.
v Randomize, plasebo kontrollü, çift kör çalışamalarda SJW genel anksiyete bozukluğu, post tavramtik stres bozukluğu, OKB ve fobilere etkinliği görülmüştür.
v İçerisindeki hiperisin ve hiperisin benzeri alkoloidler ile asetilkolinesteraz üzerine etkinlik gösterir.
v Hiperisin, biflavon ve hiperforin kullanımında sedatif etkinlik gösterir. Majör depresyonda etki eden etken maddeleri bunlardır.
v Çok hafif SSRI etkisi bulunmaktadır.
v Sigma 1 reseptörlerine etki eder.
v 23 randomize çalışmanın değerlendirildiği 1757 hastanın katılımcı olduğu bir meta analiz çalışmasında SJW ekstreslerininplaseboya üstünlüğü ve klasik antidepresanlara benzer etkinliği ortaya çıkmıştır. Aynı çalışmada klasik antidepresanların yan etki görüldüğü hasta oranı %52.8 iken; SJW kullanan hastalarda bu oran %19.8’ dir.
v 8 hafta süren başka bir çalışmada 900 mg SJW ekstresi (yeterli gelmez ise bazı hastalarda 1200 mg’ a kadar yükseltilmiştir. ) 1800 mg imipramin ya da plasebo verilmiştir. SJW ekstresi kullanan hastalarda iyileşme görülmüştür.
v Randomize, kontrollü, çift kör bir çalışmada 6 ay boyunca SJW ya da flouksetin verilmiştir. Hamilton skoru ve ZDS’ ye göre iyleşme oranı SJW kullananlarda %50 iken, fluoksetinde %58 olmuştur.
v MAOI etkisine rağmen MAO inhibisyonu yapan ilaçlar ve tiramin içeren yiyecekler ile etkileşimi olmadığı bazı kaynaklarda geçmesine rağmen yine de dikkatli kullanılmalıdır. Ayrıca Serotoninin, dopamin ve noradrenalinsinaptik gerialımına spesifik olmadan etki eder. Adrenerjik reseptörleri downregüle ve 5-HT2 reseptörlerini upregüle eder.
v Sitokrom p 450 inhibe ettiği için birçok ilaç ile etkileşimi vardır.
v Fotosensitivite yapar.
v Sinirlilik, dinlememe, anksiyete ve ajitasyon St. John’ s wort yan etkileri arasındadır.
v Anne sütüne geçer.
v Antidepresanlarla beraber kullanımında serotoninsendromu görülmüştür.
v Plasebo kontrollü randomize bir çalışmada 1800 mg SJW ekstresi, 150 mg imipramin ve 20 mg fluoksetin kadar etkili bulunmuş ve yan etki daha az görülmüştür.
PROBİYOTİKLER
v Son dönem çalışmalara göre bağırsaklarımız 2. Beynimizdir
v Depresyonda probiyotik verilen meta analiz çalışmalarının değerlendirilmesinde olumlu sonuçları görülmüştür. (65 yaş üzerine etkisi görülmemiştir)
v Çalışmalarda Laktobasil ve bifidobakteriler kullanılmıştır.
v Etkinlik toksinlerin geçişinin önlenmesi üzerinedir ayrıca daha fazla çalışmaya ihtiyaç olsa da Bifidobakteri sayısının fazla olması omega 3 hücre konsantrasyonlarını artırmıştır.
v Sitokinlerin yaptığı inflamasyonu azaltmış ve nörotransmitter üretimini desteklemiştir.
VALERİANA
v Anksiyete üzerine etkinlik sınırlı ve zayıftır. Daha çok uykusuzluk problemlerinde kullanılmalıdır.
GİNKGO BİLOBA
v Stresin tetiklediği beyin katekolaminleri, serotonin, plazma kortikosteroidlerine etkisi vardır.
v Kullanım dozu %24 ginkgoflavoglikozitleri içeren ekstreler üzerinedir.
v MAO A ve B inhibe eder. (MAO mitekondri dış zarında bulunur ve dopamin, serotonin ve noradrenalininhibe eder.) Bu sayede antistres ve nöroprotektif etki gösterir.
v Asetilkolinestrazlar ile asetilkolin yıkımını azaltır.
v Kan sulandırıcı ilaçlar ile beraber dikkatli kullanılmalıdır
RHODİOLA ROSEA ve GİNSENG
v Her iki ürün de adaprojen ve antistres etkinliği sayesinde başlangıç seviyesindeki depresyonda ve anksiyetede yardımcı olarak kullanılabilir. Ayrıca antidepresan kullanan kişilerde görülen yorgunluk, halsizlik, uyuma isteği v.b. yan etkileri gidermek amaçlı destek olarak kullanılabilir.
v Beta endorfin, triptofan ve serotonin üzerine etkinliği vardır.
v 6 hafta boyunca 340-680 mgg Rhodiolaekstresi verilen bir çalışmada yan etkisi olmadan antidepresan etkinlik görülmüştür.
v RosiridinRhodiola’ nın aktif içeriğidir. MAOA ve MAOB inhibitörüdür. Ginseng ise içerisindeki ginsenoidler ile adaptojen etkinlik gösterir.
LAVENDULA ANGUSTİFOLİUM:
v Aromatik olarak rahatlatma için kullanılır.
v Tek kör, randomize kontrollü bir çalışmada lavanta banyosu yapan bayanlarda duygudurum artış, agresifliklerde azalma ve pozitif görünüş belirtilmiştir.
v Kendini iyi hissetme ve mental performans artırma yönü ile yardımcı olur.
v Aynı zamanda depresyona eşlik eden yorgunluk, kırgınlık v.b. fiziksel şikayetlerin giderilmesinde yardımcı olur.
v Adatojendir yani strese bağlı bozukluklarda vücut fonksiyonlarını normalize eder.
SAFRAN ve ECHİUM
v Kriterleri birbiri ile aynı 9 çalışma gözden geçirildiğinde Stigma ve petalekstreleriplasebodan daha üstün ayrıca fluoksetin ve imipramine eşdeğer bir etkinlik görülmüştür.
v Echium, safran, lavanta, rhodiolarosea ve giingkobiloba tedaviye destek olarak kullanılabilir.
KAFEİNLİ MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ STİMULANLARI
v Kahve , çay, kakao, guanara, yerbamate ve kola nut içeriğinde kafein oranı yüksek ürünlerdir.
v Kafein alımı mental uyarıyı arttırır. Dikkat ve tepki verme süresini arttrır. Yorgunluk ve halsizlik hislerinin giderilmesinde yardımcı olur.
v Adenozin reseptörlerini ve fosfodiaesteraz enzimlerini nonselektifinhibe eder. Bu da merkezi sinir sistemi stimulasyonu ve beyindeki dopamin, norepinefrin ve serotoninseviyerinin artmasına neden olur.
v Letal dozlar: 150-200 mg aralığındadır. Kafein toksisitesemptomlarıanoreksiya, tremor, dinlemememe, kusma, bulantı, taşikardi olarak görülür. Daha yüksek dozlarda kafeinizme sebep olarak anksiyete, sinirlilik, disfori, insomnia, psikomotor aktiviteye sebep olabilir.
v Kafein içeriği olmayan merkezi sinir sistemi stimulanları:Khat, Yohimbe, Efedra
Ve dygudurum bozukluklarında yardımcı olabilecek diğer yöntemler aşağıdaki gibidir:
1. Ayurvedik ilaçlar
2. Homeopati
3. Akıl, beden, ruh yaklaşımları
4. Yoga ve meditasyon
5. Egzersiz
6. Akapunktur
Hangimizin hayat boyu kendi kahramanlığını hissettiği ya da hissetmediği zamanlar olmadı ki böyle… Bir bakmışız derdin içindeyiz, bir bakmışız ne dert kalmış ne tasa… Kendimize ait mevsimlerimiz olmuş… Ama hepsi bizim kurduğumuz dünyada bizim yarattığımız anlardan ibaret…
Bir zamanlar herşeyi bilen bir bilge yaşarmış.Ne sorsan cevap verirmiş ve herşeyi doğru bilirmiş.
Onu çekemeyen biri demiş ki:
-Ona öyle bir soru soracağım ki kesinlikle bilemeyecek.
Ne soracaksın? diye sorduklarında ise:
-Elimde bir kelebek var. Ölü mü diri mi? diye soracağım. Eğer diri derse elimi sıkıp öldüreceğim. Ölü derse de elimi açp bırakacağım uçup gidecek.
Çekemeyen kişi bilgenin yanına gidip ve sorar
-Elimdeki kelebek ölü mü diri mi?
Bilgenin cevabı şu olur:
-O SENİN ELİNDE...!
Evet,herşey sizin elinizde. Kimseyi suçlamayın. Bazen yapılacak en iyi şey ne düşünmek, ne merak etmek, ne hayal etmek, ne de kafaya takmaktır. Sadece derin bir nefes alıp ve her şeyin en iyi olacak şekilde gelişeceğine inanmaktır.
Sadece şunu hatırlayın: ‘Düşlerinizi gerçekleştirmeniz imkansızdır’ diyenler zaten kendi düşlerinden vazgeçmiş insanlardır.”
Grant Cardone
İstekleriniz sizi siz yapan şeylerdir, isteklerinizden vazgeçmeyin.
İstediğiniz herşeyin sizi bulması dileğiyle…
seymasahin_ecz@gmail.com
Kaynaklar:
1. SyAtezazSaeed, MD; Richard M. Bloch, PhD; Diana J. Antonacci, MD. HerbalandDietarySupplementsforTreatment of AnxietyDisorders. AmFamPhysician 2007; 76: 549-56. American Academy of FamilyPhysician.
2. PatrıckHolford. Depression: thenutritiionconnection. PrimaryCareMentalHealth (2003)1: 9-16
3. Gene Bruno, MS. Depression A Role of DietarySupplements in It’ s Treatment. Pharmacology&Pharmacy, 2014, 5, 966-981 Published Online September 2014 in SciRes.
4. McCarthy, C.E.,Candelario, D.M. andLiu, M.T. (2014) Anxiety-InducingDietarySupplements: A Review of HerbsandOtherSupplementswithAnxiogenicProperties. Pharmacology&Pharmacy, 5, 966-981.
5. Caitlin E. McCarthy, Danielle M. Candelario, Mei T. LiuAnxiety-InducingDietarySupplements: A Review of HerbsandOtherSupplementswithAnxiogenicPropertiesDepartment of PharmacyPracticeand Administration, Ernest Mario School of Pharmacy, Rutgers, TheStateUniversity of New Jersey, Piscataway, USA
6. AlternativeMedicineRewievvolume 12 number 4. December 2007
7. Shaheen E Lakhanand Karen F Vieira. ReviewNutritionaltherapiesformentaldisorders. Publıshed 2008 7:2
8. NaseemAkhtarQureshi, Abdullah Mohammed, Al-Bedah. MoodDisordersandcomplementaryandalternativemedicine: a literatürereview. NeuropsychiatricDiseaseandtreatment 2013:9 639-658
9. PaolaBozzatello, Elena Brignolo, Elisa De Grandi and Silvio Bellino. ReviewSupplementationwithomega 3Fayyt acids in PsychiatricDisorders: A review of Literature Data. Journal of Medicine 2016 5;67.
10. RuixueHuang, Ke WangandJianan Hu * ReviewEffect of Probiotics on Depression: A SystematicReviewand Meta-Analysis of RandomizedControlledTrials. Nutrients 2016, 8, 483
11. Alison C Bested , Alan C Logan* and Eva M Selhub. Intestinalmicrobiota, probioticsandmentalhealth: fromMetchnikoffto modern advances: Part II – contemporarycontextualresearch. Bested et al. Gut Pathogens 2013, 5:3
