“Bilmeden aldatmak cahillikten,
bilerek aldatmak ahlaksızlıktandır.”
(Aromatik Adam-A. Miandji)
Eczacılık dünyasının yakından tanıdığı Eczacı Anooshirvan Miandji yazdığı çocuk ve felsefe kitaplarına, multidisipliner birikiminden yararlanarak etkileyici bir “epistemik roman” ekledi: Aromatik Adam.
Romanın girişinde, daha başta “Epistemik Roman” denilmek suretiyle okuyucunun bilim felsefesi ağırlıklı bir dünyaya sokulacağının işareti veriliyor. Roman bir yandan heyecanlı ve bir solukta okunan gizemli bir polisiyeye doğru akarken, bir yandan da felsefenin ana yataklarından birisi olan bilginin edinilme ve yararlanma biçimi üzerinden yürüyor.
Bu ana izlek, “etik” yani bilim ahlakı ile bilimsel yöntem ve bilginin toplum yararına kullanılması ilişkisinden hareketle serpilerek büyüyor. Elbette toplumsal bilinç, meslek ahlakı, toplumun sahte bilim afyonuyla uyuşturulması, iletişim araçlarının ahvali gibi çok sayıda yan konu da giriyor işin içine.
Yazarın hem eczacılık, hem felsefe eğitimi alması, sosyal bilimler ve fen bilimleri ilişkisini doğru bir yerden yakalamasına ve olayı/olguyu anlaşılır biçimde aktarmasını sağlıyor. Kitabın en kıymetli yanlarından birisi bu olsa gerek.
Romanın en kritik ve en önemli mesajı ise 54. sayfada kahramanlardan birine söyletilen şu sözdür: “Toplumun bilim algısı, bilimin kendisi kadar önemli bir konudur.” Zamanın ruhunu ne denli güzel özetliyor değil mi? Ortaçağ dehlizlerinde gezinen bir bilim, siyaset ve yönetsel anlayışın egemen olduğu bu ülkede güncelin, günümüzün hikayesidir bu.
Anooshirvan Miandji ya da tüm dostlarının samimi söyleyişiyle Şirvan, eczacılıkla ilgili yazdığı öncü ve çok satan kitaplarından sonra “Süzme Felsefe” isimli kitabındaki aforizmalarıyla adeta bir sosyal medya fenomeni… Adını anarak ya da -maalesef- anmadan sayısız aforizması sosyal medyada paylaşılıp duruyor. Etkileyici sözleri, spor kulüplerinden okullara kadar afişlere, pankartlara yazılıyor. Şirvan çalışkanlığını; sosyal medyanın hemen her mecrasında aktif olarak gösterdiği gibi, koronavirüs salgınından önce bitmek bilmez enerjisiyle okul konferanslarında, kitap günlerinde de etkin biçimde gösteriyordu. Yazdığı çoksatar çocuk kitaplarının ünü ise uluslararası boyutlara ulaşmış durumda.
Aromatik Adam romanı boyunca “şapkalı ya da aromatik bir adam” üzerinden hızla okunan bir hikaye yanında toplumsal analizler de çarpıcı. Örneğin romanın sosyologu, “Biz şapkalı adamla mı uğraşalım, onun üzerinden birbirini dolandıran toplumla mı?” diye soruyor. Yine “Risk algısı düşük toplumlar tedbirsiz olur, sürekli aynı hatayı yapıp farklı sonuçlar beklerler” diyor.
Aromatik Adam romanında olayları araştıran savcı ile sosyolog olan hocası arasındaki diyalogu defalarca okumak gerekiyor. Örneğin sosyolog hoca, savcıya “…Bak kıymetli öğrencim, doğru iş yapıp ünlenmek ile ünlenmek için doğru iş yapmak arasında fark var. İlkinde içsel bir değer var, ikincisinde itici güç ünlenmektir, ünlenince doğru bırakılır. Güzel konuşan herkes güzel insan değildir...” diyor.
Yine fizikçinin bilginin kaynağı üzerine açıklamaları… Ya da televizyon açık oturumlarıyla köpürtülen şarlatanlık ya da pseudoscience (sahtebilim, sözdebilim) örnekleri. Mesela Miandji’nin ironi zekasının ürünleri olarak ortaya çıkan “ders çalışma merhemi”, “özlem merhemi” “iş merhemi” gibi şarlatanlık örneklerini görünce, anlatının yerini ve zamanını kolaylıkla kavrıyorsunuz.
Roman, savcının şarlatanlık örneği bir şapkalı adamı araştırmaya başlamasıyla güzelleşiyor ve uçuyor… Ve kanımca asıl o zaman epistemik roman oluyor.
“Her fizikçi eninde sonunda felsefenin kapısını çalar” diyor romanda bir karakter… Sadece fizikçi mi her iş, her meslek, her insan çalmalı… Yoksa etik yoksulu, neyin nereye, neden gittiğini anlamayan klasik bir işgören, bir makina dişlisi, bir kukla olmaktan ileri gitmez yaşamımız.
Anooshirvan Miandji’nin bu zamanda, bu ülkede “kendisini rahatsız eden şeyler” için yazdığı bu romanı okumanızı diliyorum. Gerçi belli bir yaşın üstü için ümidim yok ama hiç değilse gençlere özellikle okutmak gerekiyor.
