02.Temmuz. 2007 Tarihinde yayınlanan "önemsenmesi gereken bir konu" olarak ortaya koyduğumuz bir araştırma yazımızı tekrarlamakta yarar görüyoruz. İki yıl öncesinden gündeme taşımak istediğimiz saptamalar ve çözüm yollarını bir daha gözler önüne sermek istiyoruz...
Örnekleme Yöntemi Kabul Edilebilinir mi?
Elbette kabul edilebilinir, ancak;
Reçete tanımının ortaya çıkardığı, sağlık karnesi (hak) sahipleri, reçete yazım kuralları, reçetenin karşılanma kuralları ve reçetenin denetlenme kuralları standartları söz konusu ise reçetenin reçete olabilme özelliği adına bu dört boyutununda örnekleme yöntemi adına gözden geçirilmesi şarttır. Bize göre;
Sağlık karnesi sahipliği (hasta); Reçetenin yer aldığı sağlık karnesinin kimin kullanımına verildiği ve kimler tarafından kullanılması gerektiği yasalar tarafından ciddi denetim altına alınması gereklidir. Elektronik ortamlarda sağlık karnesine sahip kişilerin güncel denetimi (maaş dönemleri v.b.gibi) yapılmalıdır. Ve bu karne sahiplerinin durumu, konumu, sağlık başvuruları (rapor-reçete-tedavi) güncellenen veri tabanlarında denetlenebilmelidir.
Reçetenin yazımı (hekim); Sosyal güvence altına alınan kişilere verilen sağlık karneleri bilgisayarlı sistemlerle güncelliği denetlendikten sonra bu kayıtlar üzerinden sağlık hizmeti sunulmalıdır. Diğer taraftan bu belge üzerinde işlem yapacak, yani reçete yazımını gerçekleştirecek hekimin genelde var olan güncellenebilen bir veri tabanından kayıt işlemleri doğrulanmalıdır. Uygulanması istenen tedavide konulacak tanıya karşılık gelebilecek ilaçların yazım kuralları veya reçete yazımına uygunluğu veri tabanı marifetiyle denetlenmesi gerçekleştirilmelidir. Hekimin tanıya uygun ilacı yazıp yazamayacağı, reçete yazımı aşamasında denetim altına alınmalıdır. Uygun tanı hekimin pozisyonuna, ilacı yazabilme koşuluna bağlı olarak kısıtlanabilmeli veya izin verilmelidir. Tanıya uygun veya hastanın ilaç muafiyet raporunun olup olmama durumu, rapor koşullarını ve ilaç kullanım süreleri var olan sistemlerden ekran görüntüleri ile reçete yazım aşamasında gözlenebilmelidir.
Reçetenin karşılanma kuralları (eczane); sağlık karnesi ile hak sahibi, eczaneye baş vurduğunda sonlandırılmış ve kayıt altına alınmış bir belge olan reçetenin yazılı hale getirilmiş şeklini ekranda da görülebilmelidir. Hekim tarafından yazılmış reçete görüntüsü, T.C kimlik no’su sisteme girilerek aynı anda ekrana yansıtılılmalıdır. Veri tabanlarından hak sahipliği, reçete yazılma koşulları onaylandıktan sonra ilaçlarını hastaya verip eczane tarafından ilaçları verildi tespiti ile hasta (hak sahibi) hanesine ve eczane adına elektronik ortamda kayıt yapılmalıdır. Eczane reçeteye sadece ilacın barkodunu iliştirerek ilacı hastaya verdiğini kuruma belgelemelidir.
Reçetenin denetlenme kuralları (kurum); tüm du aşamalardan geçip elektronik ortamda kayıt altına alınan reçete bilgilerinin, sadece reçete ve ilaç barkodları birebir gözle karşılaştırılması yeterlidir. Tüm bunlara rağmen denetlenme kusursuz yapılmak isteniyorsa; ilacın üretici, dağıtımcı, sunucu ve kullanıcı bilgileri ilacın üzerinde var olan barkod diyagramları ile kayıt altına alınabilinir. İlaç üreticisi tarafından üretim tarihleri ve dolum numaraları, hangi dağıtım kanalına hangi fatura ve tarihte verildiği kayıt edilebilir. Dağıtım kanalının stoklarına üretici bilgileri ile giren ilacın hangi tarih, fatura ile sunucuya ulaştırıldığı tekrar ilaç barkoduna kayıt edilir. Sunucudan, kayıt altında tutulan reçete karşılığı hangi hak sahibine ilacın verildiği de elektronik alanda kayıt altında tutulabilir. Bu yolla, mali kayıt dışı ilaç, sahte ilaç, sahte küpür yolsuzluklarınında önlemi alınacaktır. Son aşamada istenirse kullanıcı üzerinden denetimi gerçekleştirilebilinir.
Hasta, hekim, eczane, kurum bütünselliği içinde herbirinin sorumlulukları ve şartları değerlendirilmeden, yapılacak uygulamalar tümü ile taraflıdır, tümü ile kasıt içermektedir, tümü ile siyasi yatırım amaçlı ve göstermeliktir. Bu koşullar altında örnekleme yöntemi tüm sistemi kapsayan standartlar, altyapı çalışmaları oturtulmadan uygulanmaya çalışılması, yeni yanlışları ve yeni uygunsuzlukları getirir ve hali hazırda sistemin tüm ilaç maliyet yükünü çeken biz eczacıların açıkça zararınadır.
Bir diğer yönüyle de örnekleme yöntemi, geneli kapsamayan, rastgele oluşabilecek ve sistemin içinde olan diğer unsurların yapabileceği (hasta-hekim-kurum) hatalarını da eczaneye ödetmektedir.
Sonuç olarak; bu hali ile uygulanmak istenen örnekleme yöntemi, biz eczacılara daha da geç, daha da az ödemeler için bir gerekçe olmaktan öteye geçemeyecektir. Tüm bu nedenlerden ötürü dayatılmak istenen örnekleme yöntemi yanlıdır, yasal boşluklar içermektedir ve kabul edilemez.
Eczacının Sesi Yazı Kurulu
Kaynak: TIKLAYIN
