.jpg)
Doç. Dr Sevgi PEKCAN
Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi
Çocuk Göğüs Hastalıkları BD.
Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği İnhalasyon Çalışma Grubu Yönetim Kurulu Üyesi
BÖLÜM 3
Diskus
Diskus bir kuru toz inhalasyon cihazıdır. Yani aktif madde akciğer havayollarına iletilecek boyutta partiküller halindedir ve aktif inspirasyon gerektirir. İlaç cihazın içinde şerit şeklinde bir blister yapı içine, her bir doz ayrı olacak şekilde yerleştirilmiştir. Cihaz kullanıma hazırlandığında, şerit blisterden bir doz ilaç, ağızlık parçasının hemen gerisindeki ilaç haznesine boşalır. İnhalasyon ile ilaç akciğer havayollarına iletilir. Cihazın koruyucu kapağı üzerinde sabittir. Dairesel hareketle açılır ve ağızlık parçası ortaya çıkar. Diskus üzerinde her bir uygulamada bir sayı azalan bir sayaç (numaratör) vardır ve cihaz içinde kalan doz sayısını doğru bir şekilde gösterir. Diskus içindeki ilaç bitince yeni bir diskusa geçilir. Yani her cihaz sadece 60 doz kullanım içindir. Diskus kullanıma hazırlanırken (doz yükleme mandalı çevrilirken) blister içindeki tüm dozun ilaç kanalına boşalması için, diskus yatay pozisyonda tutulmalıdır.
Kullanımı: Diskusu yere paralel olarak tutun, cihazın çentiğine başparmağınızı yerleştirip çevirerek koruyucu kapağı açın. Kapak açılınca ortaya çıkan mandalı en son noktaya kadar itin. Öncelikle nefesinizi boşaltın (cihazın içine üflemeyin). Dişler ağızlık parçası üzerine gelecek ve dudaklarınız arasında boşluk kalmayacak şekilde cihazı ağzınıza yerleştirin. Mümkün olduğu kadar HIZLI ve DERİN bir nefes alın. Diskusu ağzınızdan ayırın ve sonra 8 -10 saniye kadar nefesinizi tutun. Nefesinizi YAVAŞÇA boşaltın, diskusun koruyucu kapağını kapatın Hastanın kullandığı DİSKUS kortikosteroid içeriyor ise en son olarak su ile ağzınızı çalkalayın ve gargara yapın. Bu suyu yutmayın.
Turbuhaler: Kuru toz inhaler grubundan bir cihazdır. İlaç bir hazne içinde ve toz halindedir. Kullanıma hazırlandığında sabit dozda ilaç inhalasyon kanalı altına gelir. İnhalasyon manevrası ile ilaç kanal boyunca hareket eder, spiral kanallı ağız parçasından geçerken türbülans hareketi kazanır ve akciğer hava yollarına ulaşır. Turbuhaler içinde kalan ilaç miktarını üzerindeki doz sayacı (numaratör) gösterir. Bu sayaç her 10 doz yüklemede bir ilerler, her 20 doz yüklemede bir ise sayacın rakamı değişir. Doz sayacında kırmızı renkte “sıfır” sayısının görülmesi, turbuhaler içinde ilaç kalmadığına işaret eder. Bazı turbuhalerlerde ise doz göstergesi bulunur. Bu doz göstergede kırmızı renkte bantın görülmeye başlaması, turbuhaler içinde son 20 doz ilaç kaldığı, kırmızı bantın tamamen ortaya çıkması ise ilacın bittiği anlamına gelir. Turbuhaler içindeki ilaç bitince yeni bir turbuhalere geçilir. Yani her cihaz üzerinde yazan doz sayısı kadar kullanım içindir.
Kullanımı: Koruyucu kapağı çıkartın.Turbuhaleri DİK POZİSYONDA tutarak, Doz yükleme bileziğini (tabandaki renkli kısım) önce ileri, sonra “klik” sesini duyuncaya kadar geri çevirin. “KLİK” sesi cihazın kullanıma hazır olduğunu gösterir. Öncelikle nefesinizi boşaltın (cihazın içine üflemeyin). Dişler ağızlık parçası üzerine gelecek ve dudaklarınız arasında boşluk kalmayacak şekilde cihazı ağzınıza yerleştirin. Mümkün olduğu kadar HIZLI ve DERİN bir nefes alın. Turbuhaleri ağzınızdan ayırın ve 8 -10 saniye kadar nefesinizi tutun. Nefesinizi YAVAŞÇA boşaltın, turbuhalerin koruyucu kapağını kapatın. Hastanın kullandığı TURBUHALER kortikosteroid içeriyor ise en son olarak su ile ağzınızı çalkalayın ve gargara yapın. Bu suyu yutmayın.
Aerolizer:
Kuru toz inhaler cihazlardan bir diğeridir. Yukarıda bahsedilen ilk iki kuru toz inhalerden farkı, aktif maddenin yani ilacın, cihaz içinde hazır olarak bulunmaması, cihaza dışarıdan yerleştirilen kapsüllerde olmasıdır. Aerolizer içine yerleştirilen kapsüller cihazın kapsül delme aparatı ile delinir ve inhalasyon manevrasıyla ilaç kapsülden ayrılarak akciğer hava yollarına iletilir.
.jpg)
Kapsüller sadece solunum yolu ile kullanmak içindir. KESİNLİKLE SU İLE YUTMAYIN ! Kapsülleri ıslatmayın, elinizde uzun süre tutmayın, nemden koruyun. Kapsülleri açmayın. Cihaza her uygulamada sadece bir kapsül koyun. Kapsülün dönme sesini duyun, tamamen boşaldığını görün. Güçlü nefes alma ile kapsülün cihaz içinde dönmesi gereklidir. Kapsül dönme sesini duymazsanız, ağızlık parçasını açmadan cihazı sert bir zemine hafifçe vurun ve tekrar deneyin. Uygulamayı tamamladıktan sonra cihaz içindeki kapsülün tamamen boşalmış olduğunu görün. Kapsül içinde ilaç kalmış ise, cihazın mandallarına tekrar BASMADAN bir kez daha güçlü nefes alma ile kalan ilacı uygulayın.
Kombinasyon inhalasyon kapsüller (Combi): Aynı ambalaj içinde iki farklı kapsül ve bir inhalasyon cihazı bulunur. Önce bronş genişletici ilaç kapsülü cihaza konur ve uygulanır. Beş dakika kadar beklenir. Sonra kortikosteroid ilaç kapsülü cihaza konur ve uygulanır. Her iki tür kapsül de SOLUNUM İLE uygulamak içindir, YUTULMAMALIDIR!
Kullanımı: Ellerinizi yıkayın ve iyice kurulayın,cihazın koruyucu kapağını çıkarın, ağızlık parçasını üzerindeki ok işareti yönünde çevirerek açın. İnhalasyon kapsülünü ambalajından çıkartın ve cihazın kapsül yuvasına yerleştirin. Ağızlık parçasını kapatın ve cihazın iki yanındaki mandallara sadece bir kez basın. Öncelikle nefesinizi boşaltın (cihazın içine üflemeyin). Dişler ağızlık parçasının üzerine gelecek ve dudaklarınız arasında boşluk kalmayacak şekilde cihazı ağzınıza yerleştirin. Mümkün olduğu kadar HIZLI ve DERİN bir nefes alın. Nefes alma işlemini tamamladıktan sonra cihazı ağzınızdan ayırın ve 8 -10 saniye kadar nefesinizi tutun. Nefesinizi yavaşça boşaltın
Handihaler: Kapsüllü inhalasyon cihazlarının bir diğer örneğidir. Çalışma presipleri ve uygulama tekniği aerolizer cihazı ile aynıdır. Aktif madde yani ilaç cihaza dışarıdan yerleştirilen kapsüller içindedir. Handihaler içine yerleştirilen kapsüller cihazın kapsül delme aparatı ile delinir ve inhalasyon manevrasıyla ilaç kapsülden ayrılarak akciğer hava yollarına iletilir. Cihazın koruyucu kapağı üzerinde sabittir. Çekilerek açılır ve ağızlık parçası ortaya çıkar.
Kullanımı: Handihaler ‘in koruyucu kapağını kaldırın. Ağızlık parçasını (beyaz) yukarı doğru çekerek açın. Handihaler içinde kapsülü yerleştirmek için bir boşluk vardır, ilaç kapsülünü buraya yerleştirin. Ağızlık parçasını kapatın ve handihaler’in yanındaki yeşil mandala sadece 1 kez bastırın. Bu işlem ile kapsülde delik açılacaktır. Öncelikle nefesinizi boşaltın (cihazın içine üflemeyin). Dişler ağızlık parçası üzerine gelecek ve dudaklarınız arasında boşluk kalmayacak şekilde cihazı ağzınıza yerleştirin. Mümkün olduğu kadar HIZLI ve DERİN bir nefes alın. Bu esnada kapsülün handihaler içinde dönme sesini duyacaksınız. Handihaler ‘i ağzınızdan ayırın ve 8-10 saniye nefesinizi tutun. Nefesinizi YAVAŞÇA boşaltın Ağızlık parçasını tekrar açın ve handihaler’i ters çevirerek içindeki boşalmış kapsülü çıkartın. Ağızlık parçasını ve koruyucu kapağı kapatın.
Handihaler içine yerleştirilen kapsülün yandaki mandala SADECE 1 kez basılarak delinmesi gerekir. Mandala birden fazla kez basılması cihaz içindeki kapsülün parçalanmasına neden olur. Bu durumda, inspirasyon sırasında kapsül dönmesi ile tüm inspirasyona yayılan kademeli ilaç salınımı sağlanamaz. Orofaringeal birikim oranı artar.
Easyhaler: Kuru toz inhaler grubundadır. Aktif madde (ilaç) cihazın içinde ve toz halindedir. Doz yükleme haznesine basıldığında, doz ölçüm silindiri 1 doz ilacı inhalasyon kanalına getirir. Hızlı ve derin nefes alma ile toz halindeki ilaç kanal boyunca hareket eder ve akciğer hava yollarına ulaşır. Cihazın koruyucu kapağı ayrı parça halindedir, çekilerek açılır ve ağızlık parçası ortaya çıkar. Easyhaler üzerinde kalan doz miktarını gösteren bir doz göstergesi bulunmaktadır. Doz göstergesi her 5 doz yüklemede bir ilerler ve 10 dozda bir rakam değişir. Doz göstergesinde kırmızı rengin görülmesi easyhaler içinde son 20 doz ilaç kaldığı anlamına gelir.
Kullanımı: Koruyucu kapağı çıkartın ve Easyhaleri DİK POZİSYONDA tutarak, aşağı - yukarı sallayın. Doz yükleme haznesini aşağıya doğru "KLİK" sesi duyulana kadar 1 KEZ basıp bırakın. Bu işlem ile easyhaler kullanıma hazır hale gelecektir. Öncelikle nefesinizi boşaltın (cihazın içine üflemeyin). Dişler ağızlık parçası üzerine gelecek ve dudaklarınız arasında boşluk kalmayacak şekilde cihazı ağzınıza yerleştirin. Mümkün olduğu kadar HIZLI ve DERİN bir nefes alın. Easyhaleri ağzınızdan ayırın ve 8-10 saniye nefesinizi tutun. Nefesinizi YAVAŞÇA boşaltın. Kullanım sonrasında easyhalerin kapağı kapatın. Hastanın kullandığı EASYHALER kortikosteroid içeriyor ise en son olarak su ile ağzınızı çalkalayın ve gargara yapın. Bu suyu yutmayın. Doz yükleme işlemi sırasında cihazı mutlaka DİK POZİSYONDA tutmak gereklidir.
Cihaza yanlışlıkla doz yüklenmiş, birden fazla doz yüklenmiş ya da cihazın içine üflenmiş ise Easyhaler'i, ağızlık parçası sert bir zemine ya da avuç içine vurularak solunum kanalındaki ilaç dışarı atılmalı ve cihaz tekrar doğru dozlamaya uygun hale getirilmelidir.
Twisthaler: Ülkemizde yakın zamanda piyasaya verilmiş olan kuru toz inhaler grubundan bir cihazdır. İlaç cihaz içinde ve toz halindedir. Kullanıma hazırlandığında sabit dozda ilaç inhalasyona hazır hale gelir. Twisthaler üzerinde her doz yüklemede 1 azalan bir sayaç bulunur. Doz sayacında "0 0" “sıfır sıfır” görülmesi, cihaz içinde ilaç kalmadığına işaret eder. Twisthaler cihazı bir folyo ambalaj içinde sunulmaktadır. Bu folyo açıldıktan sonra cihazın en fazla 45 gün süreyle kullanılması gerektiği üretici firma tarafından vurgulanmaktadır. Bu nedenle twisthaler ambalajı açıldığında, o günün tarihi bir yere kaydedilmeli ve doz göstergesi "00" (sıfır) göstermiyor olsa bile 45 günden sonra kullanılmamalıdır. Twisthaler kullanıma hazırlanırken doğru dozda ilaç yüklemesi için cihazın dik pozisyonda tutulması gerekir. Twisthaler içindeki ilaç bitince (0 0) kapak otomatik olarak kitlenir ve boş cihazın daha fazla kullanılmasına engel olur.
Kullanımı: Twisthaleri kullanıma hazırlarken renkli kısmı aşağıya gelecek şekilde dik tutun, koruyucu kapağı çevirerek çıkartın. Bu sırada renkli kısımdaki sayacın bir sayı geri gittiğini göreceksiniz. Bu cihazın kullanıma hazır olduğunu gösterir. Öncelikle nefesinizi boşaltın (cihazın içine üflemeyin). Dişler ağızlık parçası üzerine gelecek ve dudaklarınız arasında boşluk kalmayacak şekilde cihazı ağzınıza yerleştirin. Mümkün olduğu kadar HIZLI ve DERİN bir nefes alın. Twisthaleri ağzınızdan ayırın ve 8 -10 saniye kadar nefesinizi tutun. Nefesinizi YAVAŞÇA boşaltın, Twisthalerin koruyucu kapağını bir "klik" sesi duyuncaya kadar çevirerek kapatın (kapak üzerindeki çizgi ile sayaç aynı hizaya gelmelidir). En son olarak su ile ağzınızı çalkalayın ve gargara yapın. Bu suyu yutmayın. Nefesinizi yavaşça boşaltın
Çocuklarda inhalasyon yolunun seçimini belirleyen en önemli faktör yaştır. Hastalığı kontrol altına alınamayan çocuklarda en önemli ve en sık karşılaşılan nedenin, ilacın yanlış inhalasyon tekniği ile kullanımı olduğu unutulmamalıdır. Her kontrolde çocuk uzun süredir izleniyor olsa bile, ilaçlarını nasıl kullandıklarını göstermeleri istenmelidir. Bunun için piyasada mevcut tüm ilaçlardan ve inhalasyon cihazlarından birer örnek polikliniklerde hazır bulundurulmalıdır. Bunların hepsi çocuklarda başarılı bir astım inhalasyon tedavisi için gereklidir.
|
Inhalasyon Cihazı |
Yaş |
|
Maske ile küçük hacimli nebülizer Agızlık parçası ile küçük hacimli nebülizer Maske ile hazne ve ölçülü doz inhaler Hazne ve ölçülü doz inhaler Kuru toz inhaler Ölçülü doz inhaler Solunumla aktive olan ölçülü doz inhaler Solunumla aktive olan nebülizer |
3 yas ≥ 3 yas < 4 yas ≥ 4 yas ≥ 5 yas ≥ 5 yas ≥ 5 yas ≥ 5 yas |
Temizlik
ÖDİ cihazlarının plastik bölümleri en az haftada bir kez temizlenmelidir
Kuru toz inhaler cihazlar: KTİ cihazların doğrudan su ile temas edecek yöntemlerle
temizlenmemesi gerektiği öncelikle vurgulanması gereken önemli konudur. Ayrıca, bu cihazlar daima nem almayacak şekilde muhafaza edilmelidir. KTİ temizliği konusunda kesin veriler olmamakla birlikte, üretici firmalar ağızlık parçasının temiz kuru bir bezle periyodik olarak temizlenmesini önermektedir.
– Nebülizer cihazlar: Evde kullanılan nebülizer her uygulama sonrasında temizlenmelidir. Uzun süre temizlenmeyen ve o şekilde kurumasına izin verilen nebülizerin tamamen temizlenmesi daha zordur. Kullanımdan hemen sonra nebülizeri çalkalamak ve yıkamak, enfeksiyon riskini azaltmada başarılı bir yöntemdir. Kistik Fibrozis Vakfı rehberine göre128 nebülizer parçaları her uygulama sonrasında sıcak su ve sabunla dikkatlice yıkanmalıdır. Tablo 18’de jet nebülizerin temizlenmesi ile ilgili talimatlar verilmektedir. Mesh ve ultrasonik nebülizerler üretici firma tavsiyelerine uygun olarak temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Ayrıca, temizleme sırasında mesh nebülizerin gözenekli levhasına dokunulmaması gerektiği unutulmamalıdır.
Hazneler: ÖDİ cihazlarla birlikte kullanılan hazneler, ilk kullanım öncesinde ve daha sonra belirli aralıklarla üretici firma talimatları doğrultusunda temizlenmelidir. Dezenfeksiyon: Kontaminasyonu en aza indirmek için nebülizer parçalarının periyodik dezenfeksiyonu ve parçaların yenilenmesi tavsiye edilmektedir. Her üretici kendi cihazı ile ilgili farklı dezenfeksiyon yöntemi önermektedir. Bu nedenle dezenfeksiyon işleminde üreticiye özel talimatlar uygulanmalıdır. Dezenfeksiyon sonrasında kullanılmış olan solüsyonun parçalardan tamamen temizlenmesi de çok önemlidir. Hastaların uygulayabileceği farklı dezenfeksiyon yöntemleri şunlardır:
Nebülizer parçalarını;
1. 5 dakika süreyle kaynatmak. Bu uygulama sonrasında parçaların tekrar çalkalanması gerekli değildir.
2. 1 birim çamaşır suyu, 50 birim su içinde 3 dakika süreyle bekletmek.
3. 70’lik izopropil alkol içinde 5 dakika süreyle bekletmek.
4. %3’lük hidrojen peroksit içinde 30 dakika süreyle bekletmek.
5. 1 birim distile beyaz sirke (fermente etanol), 3 birim sıcak su içinde 1 saat süreyle bekletmek (kistik fibrozis hastalarında bu yöntemin uygulanması önerilmez).
Hasta nebülizer cihazını yukarıda tanımlanan yöntemlerden birisi ile haftada bir veya iki kez dezenfekte etmelidir.
SON
