Sağlık ve Eğitimde Kadın Emeği Yüzde 60…

MUSTAFA SÖNMEZ

Meral Tamer, 31 Temmuz ve 2 Ağustos’ta Milliyet’teki köşesinde, kadın istihdamı ile ilgili bir araştırma aktardı, ilginizi çekmiştir. Prof. Şemsa Özar’ın bir araştırması. Özar’a göre, istihdamda kadının erkeği geçtiği sektör bankacılık olarak kendisini belli etmiş. “Bu sessiz bir devrim! Bankacılık sektöründe artık kadının adı var. Türkiye Bankalar Birliği’nin verilerine göre bankacılık sektörü, istihdamda kadın-erkek eşitliğini sağladı. Sektörün istihdamında kadın çalışanlarla erkek çalışanların sayısı eşitlendi: Yüzde 50-50” diyordu Meral Tamer… Emin olamadım. Benim bildiğim, bu devrim çoktandır gerçekleşti, ama bankacılıkta değil, eğitim ve sağlık sektörlerinde. Bu sektörlerdeki istihdamda kadınların payı yüzde 60’ı geçer. Emin olmak için kayıtlı istihdam ile ilgili en güvenilir ve güncel bilgileri veren Sosyal Güvenlik Kurumu’nun Mayıs 2009 verilerine baktım. Önceki bilgim doğrulandı.

8.5 milyon sigortalının istihdam edildiği Türkiye’de kayıtlı istihdamda kadınların payı yüzde 23.6. Bu oran sektörden sektöre değişiyor elbette. Ama alt sektörler içinde istihdamda kadının en ağır bastığı sektör yüzde 64 ile sağlık (veterinerlik dahil) ve 135 bin kadın çalışan var. Her 100 kayıtlı istihdamın 64’ü kadın.

Ağırlığı açısından eğitime bakıldığında 372 bin kayıtlı eğitim sigortalısının da yüzde 59’u kadın. Böyle olunca kabaca, eğitim ve sağlık faaliyetlerinde ağırlıkla kadın emeğinin kullanıldığına tanık oluyoruz. SGK verileri, bekleneceği gibi konfeksiyonda çalışan 356 bin kayıtlı istihdamda da kadın oranını yüzde 46 gösteriyor. Kayıt dışılarla bu oranın yüzde 70’leri bulduğu söylenebilir. Kadın istihdamının ağır bastığı sektörler arasında modern hizmet faaliyetleri dikkat çekiyor. Reklamcılık, bilgi hizmetleri, hukuk ve muhasebe işlerinde kadın istihdamı yüzde 50’nin üstüne çıkabiliyor.

***

Finans işkoluna gelince… Finansta (bankalar, sigorta şirketleri ve diğer aracı kurumlar dahil) kayıtlı sigortalı sayısı 126 bini bulurken 57 bin, yani yüzde 45 kadın istihdamı var. Oran yine yüksek. Memur statüsündeki devlet bankası çalışanları da katıldığında oran Özar’ın TBB verileri üstünden bulduğu yüzde 50’ye yaklaşabilir.

Şemsa Özar’ın finansta kadın emeği vurgusu yerinde ve çok önemli. Ben yine de eğitim ve sağlığın istihdamında kadın emeğinin hakkının yenmemesi ve arka planda kalmaması gerektiğini düşünerek bu sayıları hatırlatıyorum.

***

Yukarıdaki veriler, “işçi” statüsündekileri, yani kayıtlı sigortalıları kapsıyor. Emekli Sandığı aktif sigortalısı yani 2.3 milyon dolayındaki memurlara baktığımızda da istihdamda kadın emeğinin yine eğitim ve sağlıkta yoğunlaştığını görürsünüz. Milli Eğitim Bakanlığı’nın ilk ve ortaöğrenimdeki 635 bin öğretmeninin yüzde 47’si kadın. Keza, Sağlık Bakanlığı’nın 355 bin sağlık elemanından sadece ebe ve hemşirelerin toplamı, bu istihdamda üçte birin üstünde. Diğer sağlık elemanları ile oranın yüzde 40’ları bulduğunu söylememiz yanlış olmaz.

***

Eğitim ve sağlıkta kadın istihdamının ağırlığının, kadına, erkek-egemen toplumda verilen rolle ilgisi var. O da nedir? Annelik… Babanın ve çocukların fiziki ihtiyaçları ve gelişimi için evde üstlenilen rol, işgücü pazarında da sürdürülüyor. Kadına yine sağlıkta bakıcı, yardımcı, eğitimde özellikle okul öncesi ve ilköğrenimde çocukları “büyütme” işi veriliyor. Yani sistem, işine geldiği durumlarda “cinsiyetçi” davranıp “Bunlar kadın işi” deyip kadına istediği kapıları açıyor!.. Eşit eğitimliler arasında kadın emeği, büyük sabır, itaat ya da “prezantabl!” olmayı gerektiren işlerde de tercih ediliyor.

Doğrusu, erkek egemen işbölümü, kadın emeğinden işine geldiği alanda ve pozisyonda yararlanmayı sürdürürken, çoğu kadın da bu rol dağılımına itiraz etmiyor, sorgulamıyor, mücadele etmiyor; onun yerine, verili durumda “mukayeseli avantajı” olacağı alanlara yöneliyor.

Karar sürecini elinde tutan varlıklı sınıfın totaliterliğine son vermek yetmiyor; erkek-egemen rol dağıtıcılığının, karar belirleyiciliğinin de sonunu getirip demokratikleştirmek gerekiyor. Buna da ancak kadınlar öncülük edebilir…

mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr