Ecz. Merve MÜFTÜOĞLU
BÖLÜM 1: MELANOGENEZ
Merhaba, Hipopigmentasyon ve hiperpigmentasyon hastalıkları ve tedavilerinden bahsedeceğim; fakat öncesinde, tedavi ajanlarının etki mekanizmasını anlayabilmek için organizmada gerçekleşen melanogenez aşamalarını anlamamız gerekiyor. Bu sebeple pigmentasyon hastalıkları dosyasının ilk yazısında; bu aşamalarla ilgili özet bilgi vermeye çalışacağım.
Deriye, kıllara ve göze renk veren melanin pigmenti; melanosit hücrelerin içinde bulunan sitoplazmik organel MELANOZOMda üretilir. Melanin üretiminin özelleşmiş melanosit hücreler içerisinde yapılmasının sebebi; üretim aşamasında ortaya çıkan kinonların ve hidrojen peroksitin hücreye zararlı olmasıdır. Melanin üretimi 4 aşamada gerçekleşir ve kompleks sentez basamaklarının son aşamasında melanozom melanin ile dolar ve bu melanin granülleri komşu keratinosite (epidermisin en üst tabakası) aktarılır. Böylece derinin ve kılın renklenmesi sağlanmış olur.1 melanosit 36 keratinosit ile iletişim halindedir. Buna EPİDERMAL MELANİN ÜNİTESİ denir.Bu sentez aşamalarında asıl etkin olan enzim; melanin sentez enzimi olan TİROZİNAZdır.Bu sebeple anne karnındaki bebeklerde ilk çıkan LANUGO TÜYLERİ henüz tirozinaz aktivitesi başlamadığından dolayı renksizdir.
Kıl folikülündeki melanogenez sadece ANAGEN fazda (BÜYÜME FAZI) gerçekleşir. KATAGEN (GERİLEME FAZI) ve TELOGEN (DİNLENME FAZI) fazda yoktur. Saçın yaşla beraber beyazlaması kıl folikülünde melanosit hücre aktivitesinin zamanla azalması ile ilgilidir. Melanositlerde iki tür melanin üretilir. Eumelanin kahverengi-siyah; Feumelanin kırmızı-sarı pigmenttir. Beyindeki melanosit hücrelerde üretilen ise NÖROMELANİN adında farklılaşmış bir moleküldür.Üretilen melanin çeşidini agonist ve antagonistler belirler. Örn; ACTH (Adrenokortikotropik hormon) ve MSH (Melanin stimüle edici hormon) Eumelanin üretimini tetiklerken; ASP (Agouti sinyalizasyonu) Feomelanin üretimini tetikler. İnsan derisinin rengini tüm melanin tiplerinin karışımı oluşturur. Melanosit sayıları tüm cinsiyet ve ırklarda aynıdır. Deri renginin ırksal farklılığını belirleyen temel pigment Eumelanindir. Zira; açık ve koyu tenli kişilerde benzer miktarda Feumelanin bulunur.Fakat kıl renginin oluşmasında deriden farklı olarak eumelanin/feumelanin oranı belirleyicidir.
Melanositler tarafından oluşturulup keratinositlere aktarılan melanin granülleri; üst kısma yerleşip keratinosit hücreleri hem bariyer oluşturarak, hem de gelebilecek U.V. hasarı ya da serbest radikal hasarına karşı koyarak korur.Fakat özellikle foto-koruma anlamında EUMELANİN, FEUMELANİN’den daha efektiftir. Dolayısıyla koyu ten rengine sahip kişilerin deri kanserine yakalanma riski daha düşüktür (30-40 kat).
Melanositlerin melanin üretimi yapmak dışında inflamatuvar yanıtta rol oynadığı da bilinmektedir. Bu sebeple epidermisteki inflamatuvar olayların sonucunda ya fazla melanin üretimi olur (post-inflamatuvar hiperpigmentasyon, ya da melanizasyon baskılanır. (post-inflamatuvar hipopigmentasyon,pitriazis alba)
Melanositlerin görme ve duyma mekanizması ile de bağlantısı vardır.Kulaktaki melanin granülleri denge ve sağlıklı duyma yetisi ile ilgilidir.Beyindeki melanositler potansiyel uyku indükleyici maddelerin üretimini gerçekleştirir. Beyindeki melanin çeşidi NÖROMELANİNin beyinde serbest radikalleri etkisiz hale getirmek ve ağır metalleri bağlayıp uzaklaştırmak ile ilgili görev aldığı bilinmektedir. Melatonin ise isim olarak benzer olmakla beraber; MELANİN tirozin tarafından üretilen bir pigment iken MELATONİN triptofan tarafından üretilen ve melanogeneze direkt etki eden ve vücutta üretilen bir hormondur.Aralarındaki bağlantı ise melatoninin ACTH ve MSH hormonlarının salınımını durdurarak EUMELANİN üretimini yavaşlatabilmesidir.Bu sebeple melatonin hormonunun pigmentasyon üzerine etkileri ile ilgili çalışmalar yapılmış ve kurbağalarda deri renginde değişiklik gösterildiyse de insan deneylerinde pigmentasyonda anlamlı bir değişiklik saptanmamıştır.Ayrıca obez kişilerin adipoz dokusunda melanositlerde melanojenik aktivite artışı vardır.Bunun enflamasyon ile mücadele edip oksidatif stresi azaltmak için arttığı düşünülmektedir.
Melanogenez basamaklarını ve etki eden faktörleri kavradıktan sonra rahatça anlamlandıracağımız pigmentasyon hastalıklarından biri olan VİTİLİGO ile ilgili yazıma kadar sağlıkla kalın.
SEVGİLER…
Ecz. Merve MÜFTÜOĞLU
