.jpg)
Prof.Dr. Canfeza SEZGİN
İç Hastalıkları ve Tıbbi Onkoloji Uzmanı
İlaç ile zehri ayırt eden en önemli faktör dozdur.
Tuz hayati önemdedir ama aşırı tüketildiğinde ölüme neden olur.
Nasıl Etki eder?
Kanser hastaları tarafından bize sık olarak sorulan sorulardan birisi Küba’ da bulunan mavi akrep zehrinin kanseri tedavi edip etmediği hakkında bilgidir.
Kullanılan akrep cinsleri Rhopalurus junceus başta olmak üzere Mesobuthus martensii (Buthus martensii), Tityus cambridgei, Odontobuthus doriae, Tityus discrepans, Mesobuthus eupeus, Leiurus quinquestriatus ve Androctonus crassicauda’ dır.
Çeşitli türlerden akrep zehirlerinin içinde bulunan bileşenler laboratuvar ve hayvan çalışmalarında anti-kanser etkiye sahip bulunmuştur. Bununla birlikte mavi akrep zehri başta olmak üzere akrep zehrinin insanlarda kanser tedavisi olarak etkili olduğu bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.
Temel etkilerini sinyal ileti sisteminde önemli rol oynayan iyon kanallarının işlevini bozarak gösterir. Disülfid içeren peptitler sinir sistemine toksik etki gösterirken disülfit içermeyen peptitler de diğer biyolojik etkilerden sorumludur. Disülfit içermeyen peptitlerin sağlık sorunlarında kullanımı ile ilgili yoğun çalışmalar yürütülmektedir.
Mavi akrep zehri için kanser hastalarında etkili olduğu iddiası ile internet ortamında öne sürülen iddialar ile satışı yapılan Escozine, Escozul ve Vidatox (çok seyreltilmiş homeopatik versiyonu) gibi ticari ürünler bulunmaktadır. Bu ürünlerin etkinliğinin kanıtı olarak çoğunlukla kişisel anlatımlara ve düzgün yapılmamış deneylere dayanan tartışmalı kaynaklar referans gösterilmektedir. Bu tür referanslar bireyleri yanıltabilir ama bilimsel kabul görmeyen yayım veya bulgulardır.
Pubmed bilimsel yayın platformunda Küba’ dan kanser ile ilgili yapılan çok sayıda bilimsel çalışma olmasına rağmen akrep zehiri ile tedavi olmuş bir hasta sunumu bulunmamaktadır. Bunu ilaç firmalarının engellemeleri olarak görmek büyük bir hatadır. Çok sayıda bilimsel dergi bağımsız karar vermektedir. Bitki, mineral ve doğal bileşenlerin kanserde yararı ile ilgili çok sayıda hasta sunumu ve klinik çalışma yayımlanmıştır. Porsuk ağacı, Cezayir menekşesi, deniz yosunu, Çin mutluluk ağacı ve streptomiçes bakterisinden elde edilen doğal bileşenler kanser tedavisi ilacı olarak kullanılmaktadır. Maalesef onlarca yıldır kullanılan mavi akrep zehri ile ilgili vaka sunumu dahi bulunmamaktadır.
Meksika’ da yapılan çalışmalarda akrep zehrinin Parkinson hastalığı olan hayvanlarda beyinde dopamin düzeyini arttırarak fayda sağlayabileceği gözlenmiş ve araştırmalar devam etmektedir. Fakat halen ilaç olarak etkili bir preparat geliştirilmemiş olup bu konuda etkili ilaçların yerine kullanılmamaktadır.
Mavi akrep zehrinin kökeni olan Küba’da hükümet, 2009 yılında Escozul kullanımını yasaklamıştır. Satışı serbest olan aktif bileşenini çok seyreltik bir solüsyonda içeren homeopatik versiyonunun kanseri tedavi ettiği ya da önlediği ise gösterilmemiştir.
Akrep zehrinin özellikleri daha kaliteli çalışmalarla araştırılmaya başlanmış ve ilaç geliştirme çalışmalarına devam edilmektedir. Sadece mavi akrep değil İsrail ve Meksika gibi ülkelerde bulunan akrep cinslerinin zehirleri, yılan zehri, arı zehri dahil hayvan zehirlerinden ilaç geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bundan dolayı diğer akrep zehirleri gibi mavi akrep zehri bileşikleri de ilerleyen zamanlarda elde edilip geliştirilerek kanser tedavilerinde kullanılabilir. Ancak şu an için etkili bileşeni elde edip uygun dozunun belirlenmesi için çok daha fazla bilimsel çalışmaya gerek duyulmaktadır.
Ülkemizde akrep çeşitleri bulunmasına rağmen bilimsel çalışmalar çok azdır. Çoğunlukla zehrin olumsuz etkileri ile ilişkilidir. Bu konuda özel – üniversite işbirliği ile ARGE yapılarak ülkemizde bulunan hayvan zehirlerinden ilaç geliştirilmesi projelerinin yapılması gereklidir.
İleri sürülen kullanım alanları
Ağrı kesici
Birkaç laboratuvar çalışması akrep zehrinin ağrı gidermede yardımcı olabileceğini göstermiştir ancak insan çalışmaları bulunmamaktadır.
İltihap giderici
Bu yönde kullanımını destekleyen hiçbir bilimsel kanıt yoktur.
Bağışıklık sisteminin uyarılması
Laboratuvar çalışmaları akrep zehrinin; çeşitli maya, bakteri, mantar ve virüslere karşı etkili olabilecek özelliklere sahip olduğunu göstermiştir. Fakat bağışıklık sisteminin arttırdığını gösteren somut çalışma bulunmamaktadır. Daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
Radyasyon Yan Etkileri
Bu yönde kullanımını destekleyecek bilimsel bir kanıt yoktur.
Hastalara uyarılarımız
Akrep zehri kanser hastalarına henüz klinik çalışması olmayan, insanlarda etkili olduğuna dair bir verisi olmayan Escozin ve Vidatox içeren ürünler şeklinde ticari olarak sunulmaktadır. Onların kullanımıyla insanlarda kanseri iyileştirdiğine dair bilimsel hiçbir kanıt yoktur. Bu nedenle tıbbi tedavinin yerine kullanılmamalıdır.
Şu an halen hayvan zehirlerinin içerdiği çok sayıda doğal bileşenden hangisinin kanser ilacı olarak geliştirilmesi gerektiği konusunda araştırmalar yapılmakta olup kanserde etkili bir şekilde kullanılmasına kadar ciddi araştırmalar yapılmaktadır.
Yan etki
Kanser hastalarına ticari olarak sunulan hayvan zehirleri klinik çalışmalarda denenmemiş ve bilgiler yetersizdir. Bundan dolayı yan etkileri belirsizdir.
Kaynaklar:
1. https://www.mskcc.
2. Chaisakul J, Hodgson WC, Kuruppu S, Prasongsook N. Effects of Animal Venoms and Toxins on Hallmarks of Cancer. J Cancer. 2016 Jul 15;7(11):1571-8.
3. García-Gómez BI, Coronas FI, Restano-Cassulini R, Rodríguez RR, Possani LD. Biochemical and molecular characterization of the venom from the Cuban scorpion Rhopalurus junceus. Toxicon. 2011 Jul;58(1):18-27.
4. Fu YJ, Yin LT, Liang AH, Zhang CF, Wang W, Chai BF, Yang JY, Fan XJ. Therapeutic potential of chlorotoxin-like neurotoxin from the Chinese scorpion for human gliomas. Neurosci Lett. 2007 Jan 22;412(1):62-7.
5. https://www.
