İki tip grip aşısı vardır. En yaygın olarak kullanılan ve ülkemizde de bulunan grip aşısı inaktive (ölü) grip aşısıdır. 2003 yılında canlı zayıflatılmış grip virüsü içeren grip aşısı ülkemizde ruhsat almıştır ancak bu aşının uygulanabileceği gruplar oldukça kısıtlıdır.
Her yıl araştırmacılar ve üreticiler, bir sonraki grip sezonunda hastalık yapması muhtemel grip virüslerine karşı aşı geliştirmektedirler. Grip aşısı 3 tip grip virüsü içerir; 2 adet A tipi ve 1 adet B tipi.
|
Aşı Kimlik Kartı |
|
| Adı: | Grip aşısı |
| Tipi: | İnaktive viral aşı |
| Diğer maddeler: |
Sodyum klorür Potasyum klorür Disodyum fosfat dihidrat Potasyum dihidrojen fosfat Enjeksiyonluk su |
| Saklama Koşulları | 2°C - 8°C arasında saklanır Dondurulmaz |
| Raf ömrü: | 12 ay |
T.C. Sağlık Bakanlığı ulusal sürveyans programında ülkemizde iki referans laboratuvar vardır. Bunlardan İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Viroloji Laboratuvarında 2007–2008 sezonunda gerçekleştirilen çalışmaların sonuçlarına göre; toplam 5 ilden (İstanbul, Bursa, Edirne, İzmir ve Antalya) influenza şüpheli olgudan alınan toplam 355 adet örnek gönderilmiştir. Ayrıca İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları A. Dalı polikliniklerine başvuran 80 hastadan alınan, yine farklı illerden gönderilen 89 örnek incelenmiştir.
2007 - 2008 grip mevsiminde toplam 524 örneğin hızlı test, ELISA ve PCR teknikleri ile yapılan incelemelerinde, 163 örnekte (% 31,1) Influenza virüsü olmak üzere toplam 172 örnekte, klinik tablodan sorumlu etken izole edilmiştir. Bu etkenler tiplendirilerek 111 örnekte (% 21,1) İnfluenza A virüsü, 52 örnekte (% 9,9) İnfluenza B virüsü, 8 örnekte (% 1,5) RSV ve 1 örnekte Adenovirus saptanmıştır. Alt tiplemeleri tamamlanan 40 İnfluenza A suşunun tamamı H1N1 alt tipinde bulunmuştur.
Ülkemizde 2007–2008 sezonunda İnfluenza virüslerinin izolasyon dönemi Kasım ayı ile (48. hafta) başlayıp, Nisan ayının sonuna (18. hafta) kadar devam etmiştir. Geçtiğimiz üç yılda görülene benzer biçimde sezonun ilk haftalarında ağırlıklı olarak izole edilen Influenza A suşları, Mart ayına girildiğinde yerlerini Influenza B suşlarına bırakmışlardır.
Bu bulgular grip sezonunun ülkemizde de uzadığını göstermekte ve gribe karşı aşılamanın Eylül aylarından başlayarak tüm sezon boyunca yapılabileceğini göstermektedir.
Üretici firmalar grip aşılarında kullanılacak olan grip virüsleri yumurtada çoğaltılırlar. Yumurtada çoğaltıldıktan sonra toplanan virüsler inaktive edilir, saflaştırılır ve kullanıma hazır enjektörler içine dolum yapılır. İnaktive (ölü) grip aşısı kolun omuz kısmına (deltoid kasa), kas içine uygulanır. Canlı, zayıflatılmış grip aşısı buruna sprey şeklinde uygulanır. Burundan sprey şeklinde kullanılan canlı grip aşısı sadece 5-49 yaş arası sağlıklı kişilere önerilmektedir. 5 yaşından küçük çocuklar, 50 yaş ve üzerindeki kişiler, yukarıda sayılan altta yatan hastalığı olan kişiler canlı grip aşısı değil, ölü (inaktive) grip aşısı olmalıdır.
Gripten korunmak isteyen herkes grip aşısından faydalanabilmektedir. Ancak her yıl grip aşısının özellikle önerildiği gruplar vardır:
• 50 yaş ve üzerindeki kişiler
• 6-59 ay arası çocuklar (influenzaya bağlı hastaneye yatma riski yüksek olduğu için)
• Kronik (uzun süreli) bir hastalığı olan ve uzun süreli bakım ünitelerinde kalan kişiler
• 6 aylık veya daha büyük olan ve kalp hastalığı, akciğer hastalığı, astım, böbrek hastalığı, diabet gibi metabolik hastalık, anemi (kansızlık) ve diğer kan hastalıkları gibi uzun süreli ciddi sağlık problemleri yaşayan kişiler. 6-18 ay arası ve uzun süreli aspirin tedavisi alması gereken kişiler (grip geçirmeleri durumunda Reye sendromu riski taşırlar)
• Grip sezonunda hamileliklerinin 4. ay ve daha sonrasında olan hamileler
• Gribin komplikasyonları açısından yüksek risk taşıyan kişilerle (6 aylıktan küçük çocuklarla aynı evde yaşayan kişiler de dahil olmak üzere) temas eden aile bireyleri, sağlık çalışanları
Grip aşısının dikkate alınması gereken diğer gruplar:
• Acil servis çalışanları, itfaiyeciler ve polisler
• Nisan ve Eylül ayları arasında güney yarımküreye veya yılın herhangi bir döneminde tropik bölgelere yolculuk yapacak kişiler
• Okul ve üniversitelerde okuyan öğrenciler ve çalışan kişiler
• Gribe yakalanmak istemeyen herkes
Çocuklara grip aşısı uygulanırken erişkinlerden farklı olan özel uygulamalar vardır. 9 yaşından küçük ve ilk kez grip aşısı olacak çocuklar en az dört hafta arayla iki kez grip aşısı olmalıdır. 6 aylıktan 3 yaşına kadar olan çocuklara grip aşısı yarım doz (0.25 ml) uygulanmalıdır. Grip aşısı her yıl bir kez uygulanmalıdır çünkü oluşturduğu bağışıklık bir yıl içinde azalır ve her yıl grip aşısının içeriği değişir ve o yıl içinde hastalık yapması muhtemel grip virüslerini içerir.
Grip aşısı Eylül ayından başlayarak tüm grip sezonu boyunca uygulanabilir. Bu aylar içinde aşılanmak genellikle grip salgınının en yoğun olduğu aylar olan Aralık sonundan Mart başına kadar olan dönemde korunmayı sağlayacaktır. Bununla birlikte bu dönemde grip aşılamasını gerçekleştiremeyen kişiler gecikmiş olmakla birlikte Şubat-Mart aylarında bile grip aşısı olabilir ve fayda görebilirler. Yolculuk yapan kişiler tropik bölgelerde yıl boyunca,
güney yarımkürede ise Nisan-Eylül ayları arasında grip sezonu olduğunu unutmamalıdırlar.
Salgınları önlemede en önemli faktör bakımevlerinde kalan kişilerin ve çalışanların ve grip açısından yüksek risk grubunda olan kişilerin her yıl grip aşısı ile aşılanmasıdır. Grip açısından yüksek risk taşıyan grupla temas eden doktorlar, hemşireler ve hastane, uzun
süreli bakımevi, poliklinik gibi sağlık hizmeti veren tüm kuruluşlarda çalışan personel hedef gruptur. Bu kişilere canlı grip aşısı uygulanmamalıdır. Bu gruplara sadece inaktive (ölü) grip aşıları uygulanmalıdır.
Grip salgınlarının pik yaptığı dönemler ve aşı kullanımı aşağıdaki şemada belirtilmiştir.
Kronik, altta yatan hastalığı olan kişiler aşılandı ise, bu kişilerle temasta olan, aynı evde yaşayan kişiler de grip aşısı olmalıdır. Yüksek risk grubunda bulunan kişiler (altta yatan hastalığı olanlar gibi), 65 yaş ve üzerindeki kişiler, 6 aylıktan küçük bebeklerle aynı evde yaşayan kişiler her yıl grip aşısı olmalıdır. Doğumdan iki yaşa kadar olan tüm çocuklarla aynı evde yaşayan kişiler, küçük çocuklar hastalığı çok ağır geçirdikleri için onları hastalıktan korumak amacıyla her yıl grip aşısı olmalıdır.
Hamile kadınların grip aşısı olması güvenilirdir. Hatta grip sezonu içinde 14 haftalıktan büyük sağlıklı hamile kadınların grip aşısı ile aşılanması önerilmektedir. Hamile kadınlar gribe bağlı ciddi komplikasyonlar (istenmeyen sonuçlar) açısından daha fazla risk altındadır. Yakın zamanda yapılan bir klinik çalışmada gribe bağlı hastaneye yatma riski 14 haftalık veya daha büyük sağlıklı hamile kadınlarda, hamile olmayanlara kıyasla dört kat daha fazladır.
Tıbbi açıdan yüksek risk taşıyan grupta bulunan hamile kadınlar (örneğin, astım, kalp hastalığı gibi herhangi bir hastalığı olan hamile kadınlar) hamileliklerinin dönemine bakılmadan grip sezonundan önce aşılanmalıdırlar.
Grip aşısı çok güvenilir bir aşıdır. Grip aşısının (inaktive, ölü grip aşısının) en sık görülen yan etkileri aşının uygulandığı bölgede görülen ağrı, kızarıklık veya şişliktir. Bu reaksiyonlar geçicidir ve aşılanan kişilerin %15-20’sinde görülmektedir. Grip aşısı ile aşılanan kişilerin %1’inden azında ateş, titreme ve kas ağrıları gelişebilir. Bu reaksiyonların görülme ihtimali daha önce hiç grip virüsü veya aşısı ile karşılaşmamış kişilerde daha fazladır. Grip aşısından sonra bu tarz yan etkilerin görülmesi gribe yakalanıldığı anlamına gelmez. Bu yan etkiler sadece 1-2 gün devam eder ve kendiliğinden düzelir. Grip aşısına bağlı ciddi yan etki çok nadirdir. Bu reaksiyonlar aşının içeriğindeki herhangi bir maddeye karşı alerji (örneğin, şoka sokacak kadar ciddi alerjisi olan kişilerde) sonucunda gelişebilir.
|
İnaktive Grip Aşısı |
|
| Endikasyonları: | Özellikle gribe bağlı komplikasyon riski yüksek kişilerde |
| Kontrendikasyonları: | Bileşenlere karşı hipersensitivite ve şiddetli febril hastalık (düzelince yapılır), hamileliğin ilk 3 ayında, yumurta allerjisi olanlar (anaflaksi gelişen vakalar) |
| Uygulama şeması: | Eylül ayından başlayarak tüm grip sezonu boyunca |
| Yan etkiler: | 24-48 saat içinde iyileşen ve tıbbi müdahale gerektirmeyen lokal yan etkiler |
| Pozoloji: |
- Yetişkinler ve 36 aylıktan büyük çocuklarda : 0,5 mL - 6 aylıktan 35 aylığa kadar olan çocuklarda : 0,25 mL - Daha önce aşılanmamış çocuklara, en az 4 haftalık bir aradan sonra ikinci doz verilmelidir. |
Grip aşılarının gripten koruması o sezonda salgın yapan grip aşılarının, aşının içerisinde bulunan virüslerle uyuşmasına, aşılanan kişinin yaşına ve sağlık durumuna göre değişmektedir. 65 yaşından büyük kişiler ve herhangi bir hastalığı olan kişilerde bağışıklık sisteminin zayıflamasına bağlı olarak grip aşısının etkinliği de bir miktar azalabilmekle ve grip hastalığının oluşmasını tam olarak önleyememekle birlikte grip aşısının komplikasyon ve ölümleri önlemede etkin olduğunu bilmek önemlidir.
Bu yaygın yanlış anlama pek çok kişinin grip aşısı olmamasına neden olmaktadır. Enjeksiyon şeklinde uygulanan inaktive (ölü) grip aşısı sadece ölü grip virüsü parçaları içermektedir ve gribe neden olamaz. Aşılanan kişilerin %1’inden daha azında hafif ateş, kas ağrısı gibi grip benzeri bulgular gelişebilir ancak bu yan etkiler grip hastalığı değildir ve grip hastalığındaki gibi değildir. Grip aşılaması Eylül ayından başlayarak tüm grip sezonu boyunca. Grip aşısı olduktan sonra koruyucu bağışıklık 1-2 hafta içinde ortaya çıkar. Eğer Aralık ayı ve daha sonrasında hala grip aşısı olunmamışsa geç kalındığı düşünülmeden aşı uygulanabilir.
Ancak grip salgınlarının ülkemizde genellikle Aralık ayı ortalarında başladığı ve aşının koruyuculuğu başlayamadan önce gribe yakalanma ihtimali olabileceği unutulmamalıdır.
Grip pek çok insan için ateş ve soğuk algınlığı bulguları içeren tüm hastalıkları içermektedir. Bu kişiler herhangi bir virüs hastalığına yakalanırlarsa hemen grip aşısını suçlamakta ve grip aşısına bağlı olarak grip olduklarını ya da grip aşısı korumadığı için grip olduklarını düşünmektedirler. Grip aşısı sadece grip virüslerinin oluşturduğu “grip hastalığını” önlemektedir. Diğer virüslerin neden olduğu “tüm soğuk algınlıklarını” önlemez.
Genel olarak, inaktive (enjeksiyon şeklinde uygulanan) grip aşısı daha önce yaptırdığı grip aşısına karşı veya yumurtaya karşı ciddi derecede alerjisi olan (yiyeceklerin içerisindeki az miktarda yumurta ile dahi şoka sokacak kadar ağır) kişilere uygulanmamalıdır.
Diğer yandan canlı, zayıflatılmış ve burundan uygulanan grip aşısı sadece 5-49 yaş arası, herhangi bir hastalığı olmayan ve hamile olmayan kişilere uygulanabilir.
Yumurtaya karşı çok ciddi alerjisi olan (hayati tehlike yaratacak kadar) veya grip aşısının uygulanmasından sonra ciddi bir alerjik reaksiyon gelişen kişiler grip aşısı olmamalıdır. Grip ve komplikasyonları (istenmeyen sonuçları) açısından risk altında olan ve alerjisi olan kişiler, grip aşısına karşı alerjik reaksiyon ihtimali olup olmadığı veya alerjik hassasiyetlerinin azaltılması konusunda hekimlerine danışmalıdırlar. Orta veya ciddi hastalık geçirmekte olan kişiler, grip aşısını hastalıkları düzelene kadar ertelemelidirler.
