Bazı besinler ilaçlarla birlikte tüketildiğinde etkileşim göstermekte. Mesela, greyfurt suyu, düzenli alınan ilaçlarla etkileşime girerek ciddi yan etkiler oluşturabilmekte. Greyfurt suyu ile ilaç kullanırken doktor tavsiyesi dışına çıkılmamalı ve ilacın prospektüsü dikkatli bir şekilde okunmalı.
İlaçların bir kısmı CYP3A4 enzimi tarafından parçalandığı için kandaki konsantrasyonlarında azalma olabilmektedir. Bu azalmayı telafi edebilmek ve ilaçlardan beklenen etkiye ulaşabilmek için gerekenden çok daha fazla etken madde kullanılması gerekmektedir. Bu da hem hastaların fazla kimyasal madde almalarına neden olmakta hem de ilaç fiyatlarının artmasına neden olmaktadır. Greyfurt bu enzim sistemini bloke edebildiği için bu olumsuzlukları da azaltabilmektedir. Bu amaçla greyfurt içerisindeki CYP3A4 enzimini inhibe eden maddeler yani narinjin ve psoralen sentetik olarak üretilmiş ve değişik ilaçlarda denemeler yapılmıştır. Örneğin AIDS için kullanılan ilacın kandaki konsantrasyonunun 40 kat arttırılabildiği gözlenmiştir. Greyfurtun bu olumlu etkisi sayesinde ilacın maliyeti azaltılmış ve hastaya verilen kimyasal madde miktarında önemli bir azalma sağlanmıştır.
Greyfurdun bu olumlu etkisinin yanı sıra ciddi olumsuzlukların da gözlenebileceği unutulmamalıdır. Greyfurdun ilaçların metabolize edilmesi üzerindeki etkisi sonucunda ilaçların kandaki konsantrasyonunun ve bunun sonucu olarakta biyoyararlanımının arttığını belirtmiştik. İlaçların biyoyararlanımı yaklaşık 40 kata kadar artabilmektedir. İlaç aynı dozda alınmaya devam edilirse doz aşımı ve toksik etkiler görülebilmektedir. Tek bir bardak greyfurt suyu içildikten yaklaşık 30 dakika sonra etkileşim başlayabimekte ve etkisi en son greyfurt tüketiminden itibaren yaklaşık 3 gün devam edebilmektedir. Bu olumsuz etkinin olumluya dönüştürebilmesi tamamen ilacın doğru dozda kullanımıyla alakalıdır ve ciddi tecrübe gerektirmektedir. Bu arada greyfurt ve CYP3A4 enzimi arasındaki etkileşim miktarının önemli kişisel farklılıklar gösterebildiği de unutulmamalıdır. Bir insanda ilacın biyoyararlanımı 2 kat artarken diğer bir insanda aynı miktarda greyfurt tüketimiyle çok daha fazla artabilmektedir.
Greyfurt ve CYP3A4 enzimi ile metabolize olan ilaçlar arasındaki olası etkileşimi gösteren tablo :
|
İlaç |
Olası Yan Etkiler |
Artmış Biyoyararlanım |
Yapılması Gerekenler |
|
Amiodarone |
Aritmiler |
Evet |
Greyfurttan kaçının |
|
Quinidine |
--------- |
Hayır |
--------- |
|
Clarithromycin |
--------- |
Hayır |
--------- |
|
Terfenadine |
Aritmiler, Uzamış Q-T aralığı |
Evet |
Greyfurttan kaçının |
|
Buspirone |
Azalmış Psikomotor Performans |
Evet |
Greyfurttan kaçının |
|
Diazepam |
Artmış Sedasyon |
Evet |
“ |
|
Midazolam |
“ |
Evet |
“ |
|
Triazolam |
“ |
Evet |
“ |
|
Amplodipine |
Taşikardi, hipotansiyon |
Evet |
Greyfurttan kaçının |
|
Felodipine |
“ |
Evet |
“ |
|
Nifedipine |
“ |
Evet |
“ |
|
Nimodipine |
“ |
Evet |
“ |
|
Diltiazem |
--------- |
Hayır |
--------- |
|
Verapamil |
--------- |
Hayır |
--------- |
|
Ethinyl estradiol |
Bilinmiyor |
Evet |
Yan etkileri gözlemleyin |
|
Progesteron |
Bilinmiyor |
Olası |
Yan etkileri gözlemleyin |
|
Prednisone |
--------- |
Hayır |
--------- |
|
Atorvastatin |
Miyopati baş ağrısı rabdomyaliz |
Evet |
Greyfurttan kaçının |
|
Cerivastatin |
“ |
Olası |
Yan etkileri gözlemleyin |
|
Lovastatin |
“ |
Evet |
Greyfurttan kaçının |
|
Pravastatin |
“ |
Evet |
“ |
|
Simvastatin |
“ |
Evet |
“ |
|
Saquinavir |
Bilinmiyor |
Evet |
Yan etkileri gözlemleyin |
|
Cyclosporine |
Renal / Hepatik disfonksiyon, artmış immünsüprasyon |
Evet |
Greyfurttan kaçının |
|
Tacrolimus |
|
Evet |
“ |
|
Carbamazepine |
Uyuşukluk, ataksi, mide bulantısı |
Evet |
Greyfurttan kaçının |
|
Clomipramine |
Uyuşukluk, Solunum depresyonu |
Evet |
Yan etkileri gözlemleyin |
|
Phenytoin |
--------- |
Hayır |
“ |
|
Carvedilol |
Bradikardi, hipotansiyon |
Olası |
Yan etkileri gözlemleyin |
|
Methadone |
Solunum depresyonu, hipotansiyon |
Olası |
“ |
|
Sildenafil |
Baş ağrısı, yüzde kızarıklık, dispepsi |
Olası |
“ |
|
Theophylline |
--------- |
Hayır |
--------- |
|
Warfarin |
--------- |
Hayır |
--------- |
Yukarıda belirtilen çalışmalarda görüldüğü gibi bazı ilaçların greyfurt suyu ile birlikte alınması yan etkilere sebep olmakta. Greyfurt suyu ilaçların kan dolaşımındaki etkisini artırma özelliğiyle belki ileride rutin kullanılan ilaçların dozlarının azaltılarak daha az ilaç tüketilmesine sebep olacak.
Konuyu Hazırlayanlar: Dr. Fikret ÖZGÜR, Prm.Özkan ONAN
Referanslar;
1. Bailey DG, Spence JD, Edgar B, Bayliff CD, Arnold JM. Ethanol enhances the hemodynamic effects of felodipine. Clin Invest Med 1989;12: 357–62.
2.Lown KS, Bailey DG, Fontana RJ, Janardan SK, Adair CH, Fortlage LA, et al. Grapefruit juice increases felodipine oral availability in humans by decreasing intestinal CYP3A protein expression. J Clin Invest 1997;99(10):2545–53
3.Malhotra S, Bailey DG, Paine MF, Watkins PB Seville orange juice–felodipine interaction: comparison with dilute grapefruit juice and involvement of furocoumarins. Clin Pharmacol Ther 2001;69(1):14–23
4.Kane G, Lipsky J. Drug–grapefruit juice interactions. Mayo Clin Proc 2000;75: 933–42.
5.www.cmaj.ca/cgi/content/full/167/3/279/T129
