Ecz. Sevil Ağalar Altınel
Bebek ve Çocuklarda Aromaterapi ve Güvenli Kullanım
Aromaterapi özellikle cilt problemleri başta olmak üzere, yanık tedavisi, ağrı, stress ve rahatlama vb birçok problemde yardımcı/destek tedavi sağlamaktadır.
Aromaterapi doğru karışımlar, doğru dozlar ve doğru uygulama yolları ile kullanıldığında etkili olabilir ve destek tedavi olarak yerini alabilir. Bu nedenle aromatik karışımlar, konuda eğitimli eczacılar tarafından hazırlanmalı ve uygulanmalıdır.
Aromaterapi ile doğal karışımlar hazırlayarak bebeğimizin birçok problemine çözüm sağlayabiliriz. Ama doğal demek zararsız demek değildir. Bu nedenle bebek ve çocuklarda hazırlanan karışımlarda uçucu yağlar dikkatle seçilmeli ve dozları dikkatle ayarlanmalıdır. Bebek ve çocuklara uygun uçucu yağlar en düşük dozlarda karışımlara girmelidir.
Bebek ve çocuklarda uçucu yağ karışımları ile uykuya hazırlayıcı, çocuğumuzun kaygı ve endişesini giderici, gaz ve kolik problemlerinde yardımcı ve cilt problemlerinde iyileştirici ve rahatlatıcı çözümler sağlayabiliriz.
Uçucu yağlar bir bileşenden değil 5-10-50 farklı bileşenden oluşmakta ve bu bileşenlerin sinerjisi ile etki oluşturularak tedaviye yardımcı olmaktadır. Bu nedenle kullanılacak uçucu yağların veya bileşimlerin kalitesi ve güvenirliliği tedavinin olumlu cevap vermesini sağlar.
Bebek ve çocuklarımıza uygulayacağımız aromatik karışımlarda dikkat edilmesi gereken noktalar:
1- Uçucu yağın kalitesi ( Tağşiş olmaması )
2- Bebek ve çocuk için güvenli uçucu yağların seçimi
3- Bebek ve çocuk cildine uygun sabit yağ seçimi
4- Doğru dozlama (seyreltme )
5- Uygulama yolu ve metodu
6-Uçucu yağların tek başına değil mutlaka sabit yağ ile karıştırılarak uygulanması
7- Kullanılan karışımlarda alkol gibi çocuk cildine zarar verebilecek maddelerin olmaması
PAPATYA:
Papatya binlerce yıldır tedavide çiçeği kullanılan bir bitkidir. Sinirsel kaynaklı sindirim sistemi problemlerinde etkilidir. Düşük toksisite özelliği ile çocuklarda sindirim problemlerinde ve kolik’te kullanılır.
Alman papatyası (matricaria recutita) ve Roman papatyası (Chamaemelum nobile)olmak üzere iki farklı türün uçucu yağları aromaterapide kullanılmaktadır.
Roman papatyasının berrak ve tatlı bir aroması varken, alman papatyası uçucu yağı koyu mavi-yeşil renkte ve acımsı bir kokuya sahiptir. Bu mavi renk içeriğindeki azulenden kaynaklanmaktadır. Azulen çok iyi bir antienflamatuvardır.
Roman papatyası uçucu yağı bebeğin yatışmasını ve sakinleşmesine yardımcı olur.
Papatya, yumuşak uçucu yağlardandır. Bu nedenle bebek ve çocuklarda hazırlanacak karışımlarda sıklıkla kullanılır.
Doğal yatıştırıcı/sakinleştirici etkiye sahip bir bitki olan papatya geleneksel olarak uykusuzlukta kullanılır. Bu nedenle papatya bebek ve çocuklardaki uykusuzluk problemlerinde kullanılabilecek bir yağdır.
Bebeklerde sakinleştirici etki yaparak uyku problemlerinde faydalı olurlar.
İyi bir analjezik , anti-enflamatuvar , anti-spazmotik ve sakinleştiricidirler.
Papatya ve lavanta birlikte bebeklerdeki kolik semptomlarını azaltabilirler.
Bebeklerdeki sinirli ve yaygaracı hali sakinleştirirler.
Papatya , Lavanta ve Gül uçucu yağları karışımı mastit tedavisinde kompres şeklinde kullanıldığında ağrı ve enflamasyonu rahatlatır.
LAVANTA:
Lavanta aromaterapinin baş oyuncularındandır. Hemen hemen her karışıma girebilir. Anavatanı Akdeniz’dir bütün dünyada yetişmektdedir.
Tıbbi Lavanta (Lavandula angustifolia), Spike Lavanta (Lavandula spica, Lavandula latifolia), İspanyol Lavantası, Karabaş out (Lavandula Stoechas) gibi kemotipleri bulunmaktadır.
En çok kullanılan türü Tıbbi Lavanta (L.Angustifolia ) cinsidir. Hemen hemen her uçucu yağ ile uyumlu güvenli bir uçucu yağdır.
İki ana bileşeni Linalol ve Linalil asetat dır. Bu iki bileşenden dolayı antimikrobiyal, analjezik, antienflamatuvar, antispazmotik, antibakteriyel, antifungal, antiviral, sinir sistemi yatıştırıcı ve sakinleştirici etkilere sahiptir.
Bebek ve çocuklarda lavantanın sakinleştirici, ve rahatlatıcı etkisinden yararlanılır. Bebeklerde masaj yolu ile kullanılarak sakinleşme ve uykuya hazırlama sağlanabilir.
Lavanta yağı ayrıca çocuklarda böcek ısırmalarında ve kaşıntıyı azaltmak içinde kullanılır.
ÖKALİPTUS:
Avusturalya’da aborjinler tarafından bitkisel ilaç olarak enfeksiyonları ve ateşi düşürmek amacı ile ‘tütsü’ olarak kullanılmıştır. 1900 lerde Alman botanikçi tarafından tüm dünyaya tanıtılmıştır.
Eucalyptus globulus, Eucalyptus radiate, Eucalyptus citrodora ve Eucalyptus divesgibi birçok kemotipi olmasına rağmen çocuklarda tercih edilen türü Ökaliptus (Eucalpytus radiata) dır. Çocuklarda nefesin açılmasına yardımcı olur.
Ökaliptus doğal bir ekspektorandır ve solunum yolları tıkanıklıklarında çözücü rol oynar. Bu etkisi nedeni ile kışın soğuk havalarda ökaliptus gözde bir uçucu yağdır.
Eucalyptus globulus erişkinlerde tercih edilir. Eucalyptus globulus erişkinlerde güvenle kullanılan bir uçucu yağ olmasına rağmen çocuklarda özellikle 2 yaşın altında kullanılmamalıdır.
MANDALİNA:
Citrus reticulate dan elde edilir. Mandalina uçucu yağı aynı lavanta gibi sakinleştirici etkiye sahiptir. Lavanta uçucu yağından irrite olan veya etki alınamayan bebeklerde gece kullanım için iyi bir alternatiftir.
Tatlı bir kokuya sahip olan mandalina fototoksik etkisinin olmaması nedeni ile portakal uçucu yağına tercih edilir.
ÇAY AĞACI:
Melaleuca alternifolia anavatanı Avusturalyadır. Çay ağacı doğal bir antimikrobiyal, antifungal ve dezenfektantır. Bebeklerde sabit yağ ile karıştırılarak pişiklerde ve mantar enfeksiyonlarında kullanılabilir.
Çocuklarda kullanmadan evvel patch testi yapmak uygun olur. Çay ağacı güçlü bir etkiye sahip olduğundan sabit yağ içine çok düşük oranda uygulanmalıdır. Örneğin 1 damla çay ağacı yağı 10 ml sabit yağ.
VANİLYA:
Vanilla planifolia’nın anavatanı Meksika ve Orta Amerika olarak bilinmektedir…
Bebek ve çocuklarda rathatlatıcı, sakinleştirici, ve huzur içinde uyumaya yardımcı olarak kullanılabilir. Diffuser ile kullanılabilir. Ayrıca spazm giderici etkisinden de masaj yolu ile fayda sağlayabilir.
Uçucu yağların sabit yağ içinde seyreltilmesi bebek ve çocuklarda büyük önem taşımaktadır. Güvenli olabilecek sınır bebek ve çocuklarda % 0.5-1
olurken erişkinlerde %2-5-10 arasında değişebilmektedir.
*Patch test: Sabit yağ içinde seyreltilen uçucu yağ bebeğin ayağına az bir oranda sürülür. 24 saat bekletilir.
- Eğer ciltte kızarıklık, enflamasyon veya dokunulduğunda ağrı gibi bir reaksiyon oluyorsa karışım kullanılmaz.
- Eğer ciltte bir bir reaksiyon görülmez ise kullanıma başlanabilir...
Bebek ve çocuklarda güvenle kullanılabilecek sabit yağlar:
Sabit yağlar tek başına bile etkili bileşimler içerirler bu nedenle bebeklerde ve çocuklarda oldukça etkilidirler.
TATLI BADEM YAĞI:
Prunus amygdalus, anavatanı Asya ve Akdeniz bölgesidir. Bebek bakımı için vazgeçilmez bir yağdır. Tatlı badem yağı tarih boyunca cilt güzelliği için kullanılmıştır.Badem yağı cilt sağlığına sayısız fayda sağlarken saç sağlığı için de önem taşımaktadır. İçeriğindeki güçlü bir antioksidan olan E vitamini, vitaminler ve antioksidanlar sayesinde cilt ve saç sağlığında sık kullanılır. Badem yağı hamilelik sırasında karın bölgesine uygulandığında, doğum sonrası çatlakların oluşmasını engellediği bilinmektedir. Bebek cildi için idea bir sabit yağdır.
SIZMA ZEYTİNYAĞI:
Olea europaea, Dünya tarihindeki en önemli, en eski ve kadim bitkisel yağdır. Anavatanı akdenizdir.
Oleocanthal, sızma zeytinyağında bulunan doğal fenolik bileşiktir. Terapötik etkinliği birçok kronik enflamatuvar hastalıkta gösterilmiştir. Bebek cildinde nemlendirici ve rahatlatıcı etkisi ile uçucu yağ karışımına sinerjistik etki oluşturur.
SUSAM YAĞI:
Sesamum indicum, tedavi amaçlı kullanılan en eski tohum yağıdır. İlk olarak Afrika ve Hindistan’ın bazı yerlerinde kullanılmıştır.
Susam yağında vitamin E, omega 6, omega 9 vitaminleri sesamol ve sesamolin adlı antioksidanlar bulunur.
Taşıdığı yağ asitleri açısından yeri,zeytinyağ ile soya yağı arasındadır. Susam yağı, içerdiği yüksek oleik asit (Omega-9) oranı ve antioksidanlar nedeniyle ısıya, tere ve ışığa karşı oldukça dayanıklıdır.
Hydrosol:
Uçucu yağ elde edilirken buharın taşıdığı yağ bir miktar suya karışır. Damıtma sonrası uçucu yağ toplanır , geriye kalan su hidrolat olarak tanımlanan sadece suda çözünen maddeleri içeren çiçek veya bitki suyudur. Hidrolatların litresinde ortalama 0.1-0.5 gr uçucu yağ bulunur. Hidrolatlar yumuşak içeriği ile bebek ve çocuklarda rahatlıkla kullanılabilir.
Hidrolatlar bebek altını temizlemede kullanılabilir. Özellikle papatya , lavanta veya gül hidrolatları bebek cildini temizlerken, cildin yatışmasına , bezden oluşan kızarıklığın azalmasına yardımcı olur. Cildi sakinleştirir, cilt ph dengesini düzenler.
BEBEK ve ÇOCUKLARDA AROMATERAPİ UYGULAMA YOLLARI
Oda Spreyi:
Lavanta , mandalina vb sakinleştirici, uykuya hazırlayıcı uçucu yağları distile su veya hidrosol içine koyarak bebek odasında rahatlatıcı bir ortam oluşturulabilir.
Diffuser:
Seçilen uçucu yağı ev ortamında su bazlı bir diffuser kullanarak verebilir. Diffuserın su bazlı olarak çalışması bebek için önem taşır. Eğer sadece uçucu yağ ile çalışan bir diffuser ise bebek için ağır olabileceğinden istenmez. Bebekler için her yarım saatte 5 dk diffuser çalıştırması yeterli olmaktadır.
Masaj:
Bebek için en önemli tedavi edici, rahatlatıcı etki, dokunma ile sağlanır. Yeni doğan bebeğe günlük yıkama sonrası uygulanacak masaj, bebeği ebeveynine dokunma ile daha da yakınlaştırdığı gibi rahatlama ve güven de sağlar.
Yeni doğan bebeklerde özellikle ‘rush hour ‘denilen günün sonuna doğru 17.00- 19.00 arası beliren ani ağlama krizlerine neden olan gaz sancılarında masaj yolu ile aromaterapi karışımının uygulanması bebeğin rahatlamasına yardımcı olur.
Banyo:
Bebek banyosuna, tek bir damla lavanta veya papatya uçucu yağını 5ml badem veya sızma zeytinyağı ile karıştırarak uygulayınız. Bebek sakinleşerek ve rahatlayarak huzurla uyuyacaktır.
Bebek ve çocuk odasının doğal içeriklerle temizlenmesi:
Bebek ve çocuk odasının doğal içerikli ürünlerle temizlenmesi çocuğun kimyasallara doğar doğmaz maruz kalmasını engellemenin bir yoludur.
Çocuk odasının duvarları ve camları sirkeli su ile silinebilir. Yerler arap sabunu ile temizlenebilir. Arap sabunu hayvansal ve bitkisel bileşiklerin bir araya gelmesiyle elde edilmektedir. Arap sabunu içeriği bakımından temizlik işlerinde kullanılmaktadır. Geleneksel olarak ülkemizde kullanılan fakat unutulan doğal bir temizlik yöntemidir.
Çocuk odasındaki yüzeylerin ve oyuncakların temizlenmesinde; lavanta, limon, ökaliptus, çay ağacı uçucu yağları 6 şar damla olarak 5 litre ılık arap sabunu ile karıştırılır ve yüzey temizliği yapılır.
Ayrıca yüzey temizliğinde antibakteriyel özellikli kekik suyuda kulanılabilir.
Bebek konak:
Sızma zeytinyağı veya tatlı badem yağı içine 1 damla sandalağacı veya ıtır uçucu yağı konur. Şampuan öncesi bebeğin saçlı derisine hafifçe masaj yapılarak uygulanır.
Bebek pişik:
Bebeğin alt bezi temizlendiğinde hydrosol kullanımı tavsiye edilir. Alt bezi değişiminde gül hidrosolü sıkılarak cilt sakinleştirilir.
Kalendula sabit yağı içine lavanta ve alman papatyası eşit oranda toplam da % 0.5 -1 olacak şekilde eklenir. Masaj yapılarak uygulanır.
Gaz masajı:
30 ml tatlı badem yağı
Roman papatya 1 damla
Lavanta 1 damla
Vanilya 1 damla
Karıştırılarak bebeğin karın bölgesine saat yönünde masaj şeklinde uygulanır.
Diş çıkarma:
Bebeklerde diş çıkarma 4-7. aylar arasında başlar. Bebeğin en hassas dönemlerinden biridir. Bu durum için topikal kullanım olarak sadece iki uçucu yağ papatya veya lavanta tavsiye edilir.
Sızma zeytinyağı içine 0.5 papatya yağı karıştırılıp, bebeğin alt veya üst çenesine masaj yapılarak sürülür. Bebeğin rahatlaması sağlanır.
Morarma:
Ölmez çiçek hidrolatı içine ölmez çiçek uçucu yağı konularak moraran bölgeye uygulanır. Ölmez çiçek çok iyi bir hematom gidericidir.
Referanslar:
• Cates, T. H. (2012, October 12). Get your child to sleep naturally
• naturopathic.org/article_content.asp?article=768
• Çetinkaya, B., & Başbakkal, Z. (2012). The effectiveness of aromatherapy massage using lavender oil as a treatment for infantile colic. International Journal of Nurse Practitioners, 18(2), 164-9
• ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22435980
• Kemper, K. (2015, November 21). Aromatherapy
• healthychildren.org/English/health-issues/conditions/treatments/Pages/Aromatherapy.aspx
• Lawless, J. (2002/2013). The encyclopedia of essential oils: the complete guide to the use of aromatic oils in aromatherapy, health, and well being. San Francisco, CA: Conari Press.
• Safety information. (2016)
• naha.org/explore-aromatherapy/safety/
• Srivastava, J. K., Shankar, E., & Gupta, S. (2010). Chamomile: A herbal medicine of the past with bright future. Molecular Medicine Reports, 3(6), 895–901
• ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2995283/
• What is aromatherapy? (2016)
• Woorwood, V. A. (2000). Aromatherapy for the healthy child: More than 300 natural, nontoxic, and fragrant essential oil blends. Novato, CA: New World Library.
· Forham, P. (2010, December 25). Ten natural remedies relieve teething pain
· naturalnews.com/030829_teething_natural_remedies.html
· Lawless, J. (2013.) The Encyclopedia of Essential Oils: The Complete Guide to the Use of Aromatic Oils in Aromatherapy, health, and Well Being. Newburyport, MA: Red Wheel/Weiser.
· Markman, L. (2009). Teething: Facts and fiction. Pediatrics in Review, 30(8), e59-e64
· pedsinreview.aappublications.org/cgi/content/full/30/8/e59
· Mayo Clinic Staff. (2015, January 29). Teething: Tips for soothing sore gums
· mayoclinic.org/healthy-living/infant-and-toddler-health/in-depth/teething/art-20046378?pg=1
· McIntyre, G. T., & McIntyre, G. M. (2002, March 9). Teething troubles? British Dental Journal 192(5), 251-255
· nature.com/bdj/journal/v192/n5/full/4801349a.html
· Safety information. (2016)
· naha.org/explore-aromatherapy/safety/
· Swanson, W. (2015, November 21). How to help teething symptoms without medications
· Teething: 4 to 7 months. (2015, November 21)
· healthychildren.org/English/ages-stages/baby/teething-tooth-care/Pages/Teething-4-to-7-Months.aspx
· Woorwood, V. A. (2000). Aromatherapy for the healthy child: More than 300 natural, nontoxic, and fragrant essential oil blends. Novato, CA: New World Library.
Eczacının Sesi/ Farmazi Akademi
