Yrd. Doç. Dr. Murat DOĞAN
Gluten, buğday, arpa ve çavdarda bulunan bitkisel bir proteindir. Bazı bireylerde gluten tüketilmesi hassasiyet veya çölyak hastalığının gelişmesine sebep olabilmektedir.
Çölyak genel olarak proksimal ince bağırsak mukozasında meydana gelen sistematik, enteropatik ve immün aracılı bir hastalıktır. Yaşam boyu süren bu hastalık besin emiliminin azalmasına sebep olmaktadır. Çölyak hastalığından ilk olarak 10.000 yıl önce Orta Doğu’da buğdayın düzenli kullanımıyla birlikte ilk kez söz edilmiştir. Kapadokyalı Aretaeus tarafından M.S. ikinci yüzyılda Çölyak hastalığına benzer semptomların bahsedildiği bildirilmiştir. Çölyak hastalığı tam olarak 1888 yılında İngiliz patolog Samuel Gee tarafından tanımlanmıştır.
Çölyak birden fazla biyolojik sistemi etkilediği için multifaktöriyel bir genetik hastalıktır. Gluten tüketimi reaktif oksijen türlerinin oluşmasına sebep olarak hücresel hasar meydana getirebilmektedir. Yaşamın her evresinde ortaya çıkabilecek olan çölyak hastalığı çocukluk döneminde meydana geldiğinde gelişim geriliği, uyku problemleri, iştahsızlık, kilo kaybı, ishal gibi sonuçlar meydana getirebilmektedir.
Buğday gluteni gibi tahılların ve tahıl proteinlerinin alınması ile birlikte hassasiyetli bireyler ortaya çıkmaktadır. Hassasiyetli bireylerde ince bağırsakta bulunan villus çıkıntılarının zarar gördüğü ve bağırsak mukozasında meydana gelen değişikliklerin besinlerin emilimi ve sindirimini engellediği kanıtlanmıştır. Bu sebeple emilimin az olması çocuklarda mikro besin eksiklikleri ve demir eksikliği anemisi gibi rahatsızlıklar meydana getirmektedir. Çölyak hastalığı sessiz de ilerleyebildiğinden dolayı özellikle çocuklarda takibi ve erken teşhis konulması gelişimsel olarak büyük önem teşkil eder.
Çocuklarda meydana gelen çölyak hastalığı tedavi edilmediğinde veya tedaviye geç başlanıldığında hastada Demir, Folik Asit, A, B6, B12, D, E ve K vitaminleri, Bakır ve Çinko eksikliği görüldüğü ve bu eksikliklerin tedavi sırasında ek olarak giderilmesi gerektiği belirtilmektedir. Giderilmediği takdirde fizyolojik, nörolojik ve psikolojik etkiler görülebilmektedir.
Çocuklarda görülen büyüme geriliği için %14 oranında çölyak sebep gösterilmektedir ve büyüme geriliği çocuklar için çölyak hastalığının erken belirtilerinden biridir. Bununla birlikte obezite hastası çocuklarda da çölyak hastalığı görülebilmektedir. Çölyak hastalığını tedavi etmek için ömür boyu süren bir diyetle yaşamak gerekir ve bu diyet yeşil sebzeler, baklagiller, et, balık gibi demir ve folik asit açısından zengin besinlerden oluşmalıdır. Çölyak hastaları için beslenmenin makro ve mikro besinlerin günlük alım miktarlarına göre ayarlanması büyük önem teşkil eder. Çocuklarda ise gelişimsel açıdan problem yaşanmaması için çocuğun günlük ihtiyacı olan tüm besin kaynaklarının farklı seçeneklerle destek sağlaması gerekir.
Çölyak Hastalığı Belirtileri
Çölyak Hastalığı Tedavisi için
Çölyak Hastalığı Tedavi Edilmezse
Bilimsel Referanslar
