Av. Ecz. Serhat Salim AKTAŞ
TCK m.280’de düzenlenen “Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi Suçu” az bilinen, etik tartışmalarda yer alan ve sır saklama yükümlülüğü ile çatışan bir olgu olarak bulunmaktadır.
Sağlık mesleği mensuplarının suçu bildirmek yükümlülüğü karşısında aynı zamanda sır saklama yükümlülükleri vardır, bu yükümlülükler zaman zaman etik tartışmalara neden olmaktadır. Bizim alanımızda çok gündeme gelmeyen, çok tartışılmayan bu konuyu gündeme getirmek istedim. Kapsamlı ve teknik bir konuyu aktarmaya, anımsatmaya çalışırken detaylarda boğulmamaya ve özellikle ilk yazıda genel bir fikir vermeye çalışacağım.
Sağlık mesleği mensubu deyiminden; tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire ve sağlık hizmeti veren diğer kişiler anlaşılır.
TCK Madde 280– (1) Görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Kanun koyucu tarafından konulan bu kural, öncelikle kadına ve çocuğa şiddet, çocuğun cinsel istismarı, uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanımı, satımı gibi birçok olayın aydınlatılmasında önemli rol oynamaktadır.
Bilişim sistemlerinin sağlık alanında da kullanılmaya başlanması, kişisel veriler, sağlık verileri konusu, E-nabız, Gebliz, Aşınet, Teletıp Sağlık Net, Medula gibi programlar sır saklama yükümlülüğü ve suçun bildirilmesi konusunda sınırın nerede başladığı, nerede bittiği konusunda tartışmalar yaratmaktadır.
Elbette yaşanan bu hızlı gelişmeler, sağlık mesleği mensuplarının sır saklama yükümlülüğü bakımından meslek etiği ve ceza hukuku çerçevesinde sorunları beraberinde getirmektedir.
Sağlık meslek mensuplarının, meslek yeminlerinde, deontoloji kurallarında, sır saklama yükümlülüğü, ödev olarak verilmiştir. TCK m.280 de ki suç ise müeyyidesi olan bir ceza maddesidir.
Konunun; Sağlık Hakkı, İnsan hakları Evrensel Bildirgesi, Anayasalarda tanımlanan haklar-ödevler, Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması, İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi kapsamında detayları mevcuttur.
Mevzuatımızda, kamu sağlığının korunması adına bulaşıcı hastalıkların bildirilmesi, doğum ve ölüm olayları, organ ve doku nakillerinin bildirilmesi, suçla suçlulukla mücadele ve yargı makamlarının etkin bir şekilde çalışabilmesi için suçun bildirilmesi, bilgi ve belge paylaşımı, çocuğun ve kadının üstün yararının korunabilmesi yer almaktadır.
Sağlık mesleği mensubunun kamu görevlisi olup olmamasının bu suçun faili olması açısından önemi yoktur. Özel kurumlarda çalışan, kendi işyerinde hizmet veren sağlık meslek mensupları da bu suçun faili olabilmektedir.
Daha çok hekimlerin ve hemşirelerin karşılaşacağı durumlar gibi gözükse de son yıllarda ilaç eczacılık alanında da aslında suç olan durumlar ile karşılaşılmaktadır. Meslektaşlarımız çoğu zaman ne yapacağını bilmemekte, hasta ile olan yakınlığına bağlı olarak tutum alabilmektedirler. Çocuğunun cebinde bulduğu tableti getiren anneler, ertesi gün haplarının gereksiz ve çok fazla kullanılmasının ardındaki nedenler, çocuk ve kadına şiddet vakaları, cinsel istismar ve her türlü şiddet olayları, reçetesiz şekilde renkli reçetede tabi ilaçların eczanelerimizden alınma talepleri, pek çok ilaç için ilaç suistimalleri, ülkemize kaçak giren ve kaydı olmayan kişilere verilecek ilaç hizmetleri gibi olaylar ile çok fazla karşılaşmaktayız. Burada meslek sırrı ne, suç ne ve hangi durumları adli makamlara bildirmeliyiz?
Yıllar önce İtalyan bir bisikletçi, bir şehrimizde tatil yaparken eczaneye gidip reçetesiz ve nakit para ile 50 kutu eritropoetin içeren ilaçlar almıştı. Bunu İtalya’ya döndüğünde basın ile paylaşmış ve olay olmuştu. Onlar özellikle sporcu sağlığı ve doping kapsamında değerlendirmişlerdi. Bizim açımızdan sorun var mıydı? Varsa, sorun neydi?
Yurt dışına kuralsız ilaç satımı, Kuzey Irak ve Suriye’de Türkiye’den giden ilaçların satılması, terör örgütlerine bu ilaçların ulaşma olasılığı gibi konular, bizim gündemimizde mi, yoksa başımız kuma mı gömülü? Suç, suçlu, ilaç eczacılık hizmeti, etik değerlerimiz, meslek kurallarımız, hastalarımız, sağlık hakkı, ilaca ulaşma hakkı vs. tartışacak konulacak ne çok konu var.
Saygılarımla.
04.09.2024
