Av. Ecz. Serhat Salim AKTAŞ
*Eczacıların, Yardımcı Kişilerin Eylemlerinden Kaynaklanan Hukuki Sorumlulukları
Bu yazının konusu, yine genç meslektaşlarımızı bilinçlendirmek için sevimsiz bir konu olarak seçildi. Yazımın içeriği, Türk Borçlar Kanunu madde 66 kapsamında olacaktır. İfa yardımcısının sorumluluğu olan TBK 116 başka bir yazının konusu olacaktır.
Türk Borçlar Kanunu’nda, konu Özen Yükümlülüğü kapsamında değerlendirilmiştir.
“II. Özen sorumluluğu
1. Adam çalıştıranın sorumluluğu
MADDE 66- Adam çalıştıran, çalışanın, kendisine verilen işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermekle yükümlüdür.
Adam çalıştıran, çalışanını seçerken, işiyle ilgili talimat verirken, gözetim ve denetimde bulunurken, zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse, sorumlu olmaz.
Bir işletmede adam çalıştıran, işletmenin çalışma düzeninin zararın doğmasını önlemeye elverişli olduğunu ispat etmedikçe, o işletmenin faaliyetleri dolayısıyla sebep olunan zararı gidermekle yükümlüdür.
Adam çalıştıran, ödediği tazminat için, zarar veren çalışana, ancak onun bizzat sorumlu olduğu ölçüde rücu hakkına sahiptir.”
Eczacı, hekim ve diğer sağlık profesyonelleri tarafından reçete edilen ilaçları hazırlayıp satmak ve hastalara ilaç kullanımı hakkında bilgi vermekle de yükümlü olup, ilacın son tüketiciye (hastaya) ulaşmasında “tekel niteliğinde” hakka sahip bir statüdedir. Eczacılar mesleki faaliyetlerini sürdürdükleri eczanelerde işin doğası gereği zorunlu olarak yardımcı personel çalıştırmak zorunda kalmaktadır. Eczacıların, ilaç ve benzeri ürünlerin satışı nedeniyle sözleşmeden, tüketici hukukundan ya da haksız fiilden kaynaklanan sorumlulukları düşünüldüğünde, eczacılarla birlikte çalışan yardımcı personelin çalıştırılmasında gereken özenin gösterilmesi gerekmektedir.
Eczacıların tedavi sürecinde yapabilecekleri hatalar, aynen hekimin görevini yerine getirirken yapacağı hatalar gibi, hastanın hayatını tehlikeye sokabilecek ve hatta ölümüne yol açabilecek nitelikte olabilir.
Bu derece önemli bir görevi yerine getiren eczacıların elbette gereken özen ve dikkati göstermesi kendilerinden beklenmektedir. Ancak birçok faaliyet alanında olduğu gibi, eczacıların da günümüzde mesleklerini tek başına yürütmeleri mümkün değildir. Özellikle yoğun çalışan veya yüksek cirolu eczanelerde yardımcı personel sayısı ihtiyaca göre artmaktadır. Eczanelerde çalışan “yardımcı/ikinci eczacı”, “kalfa” veya “eczane teknikeri” gibi kişiler de hastalara ilaç temin etmekte, ilaç satışı yapmakta ve ilacın kullanım tarifi gibi konularda bilgi vermektedir. Hatta çoğu kez bu kişiler, hastalara danışmalık da yapmaktadır.
Tüm bunlarla beraber son zamanlarda eczanelerde dermokozmetik türü ürünler ile birlikte OTC (Over The Counter) olarak adlandırılan reçetesiz ilaçların yardımcı personel tarafından satışı durumunda doğabilecek zararlar açısından da eczacının sorumluluğu söz konusu olmaktadır.
Hepimizin bildiği gibi; Eczacılar ilaç sunumunun hatasız, reçete edilme amacına uygun, hastanın gereksinimleri ile uyumlu ve güvenli olmasını sağlar. Reçeteye tâbi olmayan ilaçların ve sağlığa ilişkin tüm ürünlerin hastanın gereksinimlerine uygun, güvenli ve akılcı bir şekilde tedarikini sağlamakla da yükümlüdür. İlaçların kullanımı, saklanması ve imhası ile ilgili potansiyel zarar risklerine karşı gerekli tedbirleri alır. En önemli sorumluluklarından biri ise mesleki etiğe uygun davranması gerekliliğidir. Bilhassa hastaların özel yaşam ve mahremiyetini korumak bu anlamda ciddi önem arz eder.
Eczane teknikeri ve kalfalar; eczacının gözetimi ve sorumluluğu altında, eczaneden sunulan reçeteli ve reçetesiz ilaç, tıbbi ürün, kozmetik müstahzar ve sağlıkla ilgili diğer ürünlerin temininde, saklanması ve sunulmasında görev almaktadır. Eczanede satışa sunulan ürünlerin son kullanma tarihlerini kontrol etme ve stok takibi yapma, eksik ilaçların tespiti ve siparişinin verilmesi ile ilgili kayıtların tutulması görevlerini yürütmektedir. Eczanelerde bulunan cihaz ve laboratuvarın gerekli bakımlarını ve işlevselliğinin devam ettirilmesini sağlamak da eczane teknikerinin işleri arasındadır. Bunların yanında, eczacı tarafından eczanenin idari ve mali konularında kendisine verilen işleri de yürütmekle vazifelidir. Bu çalışanlar, bir tür eczacının asistanıdır ve eczacının denetim ve gözetiminde mesleğini ifa eder. Eczanelerde ciddi ağırlığı olan bu çalışanlar, ilaç sektöründe hizmet vermek üzere gerekli bilgi ve donanıma sahip olmalı, reçetelerdeki ilaçların hazırlanarak doğru bir şekilde sunulmasını sağlamalıdır.
Türk Borçlar Kanunu’nun 66. maddesine göre adam çalıştıran (Eczacı), çalışanın kendisine verilen işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermekle yükümlüdür. Burada “özen” kelimesinden kasıt iş verenin (eczacı) emri altında çalışanların üçüncü kişilere zarar vermemesini sağlamak adına gereken bütün dikkat, denetim ve özenin yerine getirilmesi gerektiğidir. Bu nedenle, adam çalıştıranın kusurlu olup olmamasına bakılmaksızın bir kusursuz sorumluluk türü söz konusudur. Eczacının denetim ve gözetimi altında çalışan kişinin (yardımcı personel) sebep olduğu zararlardan eczacının sorumlu tutulmasının sebebi, bu kişileri çalıştırmak suretiyle onlardan yararlanmalarıdır. Yardımcı personelin vazifesini ifa ederken zararın ortaya çıkmış olması aslında işverenin özensiz davranmış olduğunu bir karine olarak kabul edilmektedir.
Adam çalıştıranın (eczacı) sorumluluğuna başvurabilmek için çeşitli şartların da var olması gerekmektedir:
Bunlar;
*adam çalıştıran ile çalışan arasında bir çalıştırma ilişkisi bulunması,
*üçüncü kişinin bir zarara uğramış olması,
*zararın çalıştırılan kişinin vazifesini görürken hukuka aykırı bir fiili nedeniyle ortaya çıkmış olmasıdır.
Yukarıda sayılan üç koşulun gerçekleşmesi ve uygun illiyet (nedensellik) bağının da bulunması durumunda adam çalıştıranın sorumluluğuna başvurulabilir.
Peki eczacıların bu sorumluluktan kurtulma yolu var mı?
Eczacının sorumluluktan kurtulabilmesi için, çalıştırdığı personelin seçimi, bilgilendirilmesi, denetimi ve talimat verilmesinde gerekli objektif özen ve dikkati gösterdiğini ya da bunu göstermiş olsa bile zararın doğumuna engel olamayacağını kanıtlaması gerekmektedir.
İyi personel seçimi, eğitimi, görev ve sorumluluk sınırları ve görev yaptıkları sırada dikkat ve özen. İşin püf noktası bunlar sayın genç meslektaşlar.
Özetle; TBK m. 66 gereği adam çalıştıran konumundaki eczacı ve çalıştırılan konumundaki eczane çalışanlarına verilen bir işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermekle yükümlüdür.
Bu tür fiillerin işlenmesinde eczane çalışanlarının kusurlu olup olmadığının ise önemi yoktur. Buradaki sorumluluk türü kusursuz sorumluluk olarak kabul edildiği için eczacının hiçbir kusuru bulunmasa dahi ortaya çıkan zararın tümünden sorumlu olacaktır. Hatta zararın hafif veya ağır bir kusur olması da önemsizdir.
04.04.2025
*Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 09.11.2021,10.15337,6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Kapsamında Eczacıların Yardımcı Kişilerin Eylemlerinden Kaynaklanan Hukuki Sorumlulukları, Dr. Öğr. Üyesi Mehmet DOĞAR
Simurg Biziz! 
