Hiperpigmentasyon nedenlerini ve çeşitlerini bir önceki yazımızda konuşmuştuk. Bu yazımızda özellikle kadınlarda en önemli cilt sorunlarından olan ve yaygın görülen bir hiperpigmentasyon türü olan Melazma’yı konuşacağız.
Melazma, sıklıkla alın, yanaklar, üst dudak ve çenede düzensiz açık ve koyu kahverengi lekelerle karakterize edinilmiş bir hiperpigmentasyon bozukluğudur.
Melazmanın histolojik özellikleri arasında hem epidermal hem de dermal melanin içeriğinde artış bulunur. Ek olarak, çoğu çalışma melanositlerde kantitatif bir artış göstermez; ancak hücreler belirgin ve uzun dendritler ve daha bol melanozomlarla genişler. İlgili cildin ek özellikleri arasında solar elastoz ve artmış mast hücreleri, dermal kan damarları ve vasküler endotel büyüme faktörünün ekspresyonu bulunur.
Melazmanın en önemli nedeni hormonal değişikliklerdir. Bazı hormonlardaki dalgalanmalar melazmaya neden olabilir, bu nedenle hamilelik sırasında sıklıkla görülür. Melazma ayrıca doğum kontrol hapları kullanımına başlandığında veya bırakıldığında veya hormon replasman tedavisiyle birlikte de görülebilir.
Diğer sebepler, UV ışınına maruziyet, genetik yatkınlık, güneşe hassasiyeti artıran ilaçlar (oral retinoidler, bazı antibiyotikler gibi) nedenli de olabilmektedir.
Güneş ışığına kontrolsüz maruziyet, altta yatan sebep ne olursa olsun melazmayı tetikleyebilir ve şiddetlendirebilir. Yalnızca güneş ışını değil ısı ve görünür ışık da melazma sebebi olabilir. Geniş spektrumlu ve görünür ışığa karşı da koruma sağlayacak güneş kremlerinin kullanılması gerekmektedir.
Topikal Tedavi Seçenekleri
Melazma tedavisi sabır isteyen bir süreçtir. Tedavi oral, topikal veya kombinasyon olabilir. Doğrudan güneş ışığından kaçınma ve geniş spektrumlu bir güneş koruyucusunun düzenli kullanımı her zaman gereklidir. Bu yazımızda topikal tedavi ajanlarından bahsedeceğiz.
Topikal tedavide amaç melanogenezi çeşitli basamaklardan engelleyerek melanin oluşumunu inhibe etmektir. Bu farklı şekillerde olabilir. En sık görülen şekli tirozinaz enziminin inhibasyonu şeklindedir.
Hidrokinon
Hidrokinon, dihidroksibenzen olarak da bilinir, yapısal olarak melanin öncüllerine benzeyen bir hidroksifenolik bileşiktir. Tirozinaz enzimini inhibe ederek DOPA'nın melanin'e dönüşümünü engeller.
Aynı zamanda melanositlerin zar yapısını da etkiler ve sonunda tüm melanositlerin nekrozuna neden olur. Dünya çapında en sık reçete edilen depigmente edici ajandır. Genellikle melazma tedavisinde %2 ile %5 arasında değişen konsantrasyonlarda ve günde bir kez uygulanarak kullanılır. Çoğu hastada iyi fakat geri dönüşümlü sonuçlar elde edilir. Hidrokinon tedavisinin depigmentan etkileri 5-7 hafta sonra belirgin hale gelir.
Tedavi en az 3 ay en fazla 1 yıl sürdürülmelidir. Hidrokinon ayrıca ek faydalar için güneş kremleri, topikal steroidler, retinoidler ve glikolik asitler gibi diğer ajanlarla kombinasyon halinde de formüle edilir.
Hidrokinon'nun yan etkileri, doza ve tedavi süresine bağlıdır. En yaygın komplikasyon tahriştir; diğer yan etkiler arasında eritem, yanma, kolloid milium, iritan ve alerjik kontakt dermatit, tırnak renginde değişiklik, geçici hipokromi ve paradoksal postinflamatuar hipermelanoz bulunur.
Fizikokimyasal olarak farma kalite hidrokinon, ışığa ve havaya maruz kaldığında kararan ince, beyaz ya da beyaza yakın iğneler halinde bulunur. Oksidasyona duyarlıdır ve oksitlediği formülasyonların rengini kahverengiye döndürür. Rengi değişen formülasyonlar kullanılmamalıdır.
Bu özellikleri ile formülasyon olarak zor bir madde olan hidrokinon için formülasyon önerileri yazımızın sonunda…
Retinoidler
Retinoidler, ilk olarak hidrokinon ile kombinasyon halinde penetrasyon artırıcılar olarak kullanılmış, ancak daha sonra melanogenez üzerinde kendi etkileri olduğu keşfedilmiştir.
Retinoidler, melanizasyon sürecinin birçok aşamasını etkiler. Tretinoin, epidermal hücre dönüşümünü artırarak pigment kaybını hızlandırır ve melanositlerin keratinositlerle temas süresini azaltır. Retinoik asit (RA), UVB ile indüklenen pigmentasyonu tirozinaz aktivitesini azaltarak baskılar.
Steroidler
Melanogenez üzerindeki etkileri tam olarak anlaşılmamış olsa da kortikosteroidlerin prostaglandin ve lökotrien gibi mediatörlerin sentezini inhibe ederek bu süreci etkiledikleri düşünülmektedir.
Güçlü (betametazon %2) ve çok güçlü steroidler (klobetazol propionat %0,05) özellikle hidrokinon ve tretinoin ile kombine tedavide daha iyi sonuçlar vermiştir.
Glikolik Asit:
Glikolik asit, cilt aydınlatma amacıyla %5-10 konsantrasyonlarında kullanılır. Epidermal yeniden şekillenme ve hızlandırılmış deri dökülmesi yoluyla pigment dağılımını artırır ve tirozinaz inhibisyonu ile melanin üretimini azaltır. %10 glikolik asit ve %4 hidrokinon kombinasyonu, melazma tedavisinde etkili bulunmuştur.
Niasinamid
Nikotinamid (3-piridin-karboksamid) olarak bilinen niasinamid, niasinin (B3 vitamini) fizyolojik olarak aktif amididir. Niasinamidin keratinositler ve melanositler arasındaki etkileşime müdahale ederek melanogenezi inhibe ettiğini göstermiştir. %2 niasinamid kullanan klinik çalışmalar, 4 haftalık tedaviden sonra hiperpigmentasyonun toplam alanını önemli ölçüde azalttığını ve cilt açıklığını artırdığını göstermiştir.
Kojik asit
Kojik asit (5-hidroksi-2 hidroksimetil-4-piron), belirli Acetobacter, Aspergillus ve Penicillium türlerinden elde edilen doğal olarak oluşan hidrofilik bir mantar ürünüdür. Serbest tirozinaz üretimini engelleyerek hiperpigmentasyonu azaltır ve aynı zamanda güçlü bir antioksidandır. Kojik asit (KA), %1 ila %4 arasında değişen konsantrasyonlarda kullanılır.
Hiperpigmentasyonu farklı yolaklardan etkileyen ve yan etkileri ilk ajanlara oranla daha az bulunan mevcut kullanılan ve çalışmaları devam eden birçok ajan vardır.
Bunları inceleyeceğimiz sonraki yazılar için takipte kalınız.
Kligman (HTTN) Formülasyonu
Hiperpigmentasyon deyince ilk akla gelen formüllerden biri Kligman formülüdür. Uzun yıllar kullanılan bu formül dirençli hiperpigmentasyon dahil olmak üzere oldukça etkili bir kombinasyon tedavi seçeneğidir. Yıllar içinde etki ve yan etki çalışmaları ile modifiye edilmiştir.
Her iki formülde de taşıyıcı olarak “Hidrofilik Merhem” kullanılmıştır. Hidrofilik Merhemin içeriğine baktığımızda şu maddeleri görüyoruz; metil paraben, propil paraben, sodyum lauril sülfat (SLS), propilen glikol, stearil alkol, beyaz vazelin ve saf su.
Hepimizin bildiği gibi yan etkilerinden dolayı kullanmaktan kaçındığımız SLS, metil paraben gibi maddeleri içeren bir taşıyıcının, leke tedavisi gibi bir tedavide yer alması, tedavinin seyrini olumsuz olarak etkileyecektir.
HTTN, formülü ise, geleneksel Kligman formülünün modifiye edilmiş versiyonlarından biridir.
HTTN formülasyonunda kullanılan baz, Nourivan™ Antiox antioksidan bazıdır. Nourivan™ Antiox, hidrokinon gibi kolayca oksitlenebilen aktif bileşenleri stabilize etmek için bir antioksidan içeriğiyle formüle edilmiş, kullanıma hazır bir krem bazıdır. Majistral formülleri yüksek standardizasyonuna ve güvenlilik ile hazırlanmasına olanak tanır. Nourivan™ Antiox, yüz ve vücut uygulamaları için uygun, yumuşak ve narin bir dokuya sahiptir.
Ayrıca metil paraben, propil paraben, sodyum lauril sülfat (SLS), propilen glikol içermediği için geleneksel formüle göre hasta uyuncunu ve tedavinin etkisini artırır.
“Hastalık yoktur, hasta vardır” yaklaşımının mutlaka kullanılması gereken alanlardan biri olan LEKE TEDAVİSİ ile ilgili Traneksamik asit içeren güncel majistral formülleri bir sonraki yazımızda paylaşacağız.
Özellikle sorulan formüllerin klinik çalışmaları ve hazırlanışlarını yazı dizimizde görmek istiyorsanız bize egitim@galenikecza.com.tr adresinden ulaşabilirsiniz.
Sağlıkla kalın…
Ecz. Gaye KARAATA Ecz. Yağmur Aras
Galenik Ecza Pazarlama Direktörü Majistral Teknik Uzmanı
Referanslar
Indian J Dermatol. 2009 Oct-Dec; 54(4): 303–309. doi: 10.4103/0019-5154.57602: 10.4103/0019-5154.57602
Ogbechie-Godec OA, Elbuluk N. Melasma: an Up-to-Date Comprehensive Review. Dermatol Ther (Heidelb). 2017 Sep;7(3):305-318. doi: 10.1007/s13555-017-0194-1. Epub 2017 Jul 19. PMID: 28726212; PMCID: PMC5574745.
Neagu N, Conforti C, Agozzino M, Marangi GF, Morariu SH, Pellacani G, Persichetti P, Piccolo D, Segreto F, Zalaudek I, Dianzani C. Melasma treatment: a systematic review. J Dermatolog Treat. 2022 Jun;33(4):1816-1837. doi: 10.1080/09546634.2021.1914313. Epub 2022 Mar 23. PMID: 33849384.
Lütfen; Eczacınızın Ayarlarıyla Oynamayın!!! 
