Av. Gülden KARAGÖZ ÖNDER
Takviye Edici Gıda Reklamlarında
Aldatıcı Unsurlar ve Yasal Düzenlemeler
Son zamanlarda gerek sosyal medya üzerinden gerekse televizyon kanalları vasıtasıyla özellikle bitkisel ürünler, takviye edici gıdalara ilişkin reklamalar yapılmakta, bahsi geçen ürünlerin kullanımıyla tüketiciler nezdinde gerçeğe aykırı olarak mucizevi sonuçlar elde edileceği yönünde ifadelere yer verilmektedir. Bu nedenle günümüz reklamlarının çoğu, tüketicisine ürünün sağlayacağı temel yarar yerine tüketiciyi ikna etmeye odaklı, hazza yönelik, soyut faydalar sunmaktadır. Ayrıca ürünleri tanıtmak için ünlü kişilerin (celebrity) kullanımının, dünya çapında popüler bir reklam tekniğidir. Bu nedenle Türkiye’de yürürlükte olan takviye edici gıdalar ile ilgili hukuki yaptırımları ele alarak daha detaylı konuyu ele alacağız.
İlgili düzenlemeler şöyledir:
Aldatıcı veya saldırgan nitelikteki ticari uygulamalar haksız olarak nitelendirilmiş ve haksız ticari uygulamalar yasaklanmıştır. Haksız ticari uygulamaların reklam yoluyla gerçekleştirilmesi durumunda ise ticari reklamlarla ilgili hükümler uygulanacak ve denetimi Reklam Kurulu tarafından yapılacaktır. Reklam Kurulu; ticari reklamlarda uyulması gereken ilkeleri belirleme ve haksız ticari uygulamalara karşı tüketiciyi korumaya yönelik düzenlemeleri yapma, bu hususlar çerçevesinde inceleme ve gerektiğinde denetim yapma, inceleme ve denetim sonucuna göre durdurma veya aynı yöntemle düzeltme veya idari para cezası veya gerekli görülen hâllerde de üç aya kadar tedbiren durdurma cezası verme hususlarında görevlidir.
Takviye Edici Gıda Şikâyetleri ve Reklam Kurulu Kararları incelendiğinde ürünlerin genelde:
Cinsel Ürün, Cinsel Ürün Başka firmaya ait tescilli bir marka adının kullanılması, Gıda (balık yağı), Gıda (çeşitli bitkiler), Zayıflama Ürünü, Zayıflama Kombini, Gıda (probiyotik), Gıda (propolis) olduğu görülmektedir.
Yapılan incelemede karar gerekçeleri olarak gıda takviyesi niteliğindeki söz konusu her iki ürünün de “tıbbi ürün” gibi tanıtılması, bilimsel olarak ispata muhtaç ve mevzuatta izin verilen sağlık beyanının dışında ifadelerle tüketicileri yanıltması olarak ifade edilmiştir.
Çocuklara yönelik takviye edici gıda ürününün reklam içeriğinde, çocuklar tarafından diledikleri zaman, istedikleri kadar tüketilmesinin olumlu bir davranış olacağına yönelik ifadeler kullanılmıştır.
Çalışma kapsamında incelenen Reklam Kurulu Başkanlığı tarafından yayınlanan Basın Bültenleri’nde sıklıkla kullanılan tüketiciyi yanıltıcı/aldatıcı ifadeleri şöyle sıralamak mümkündür:
“Kansere karşı koruyucu, kanseri baskılayıcı ve tedavi edici özellikleri olduğu görülmüştür.
Diyabet (şeker) kan şekerini düzenlemeye yardımcı olur. Günlük şeker ihtiyacını dengeler.
Güçlü ve hızlı yağ yakar.1 ay içerisinde 12 kiloya yakın zayıflamanızı sağlar.
%85 oranında akciğerlerinizi sigaradan temizler.
Kısırlık tedavisine yardımcı olur.” v.b. ifadeler kullanılarak,
· Takviye edici gıdaların bol tüketilmesinin olumlu ve faydalı bir davranış olacağı,
· İspata muhtaç ifadelerle düzenlenen reklam içerikleri (ruhi sıkıntıları giderir, beden ve zihni gücü arttırır, mikropları arındırır, kalbi kuvvetlendirir, yağ yakımını sağlar, enerji verir, ödem atılmasına yardımcı olur vb.),
· Gıda takviyesi niteliğindeki ürünün tıbbi bir ürün olarak tanıtılması ve tıp literatüründe “hastalık” olarak tanımlanan sağlık problemlerini tedavi ettiği izleniminin yaratılmaktadır.
Kurul gerek televizyon gerekse internet ortamı üzerinden tüketicilere yönelik yapılan reklamları titizlikle değerlendirmekte ve bu reklamlardaki ihlâllere yönelik idari para cezası, reklam durdurma cezası gibi yaptırımların uygulanmasına karar verebilmektedir.
Özetle, bitkisel kaynaklı olup da farmasötik forma getirilmiş ürünlerin (ilaç ve ilaç etkisi gösteren ürünlerin) tamamının sadece Sağlık Bakanlığı onayıyla ‘sadece eczanelerden’ halka ulaştırılması düşünülebilir.
Aksi takdirde takviye edici gıda adı altındaki zayıflama haplarının veya çaylarının ya da macun veya toz gibi bunlara benzer ürünlerin insan sağlığına verdikleri zararlara ilişkin haberleri duymaya, olayları yaşamaya devam edeceğiz.
Arabulucu Avukat Gülden KARAGÖZ ÖNDER
Önder Hukuk Bürosu
Tel : +90 216 474 12 44
Fax : +90 216 474 12 46
Cep: 0 533 931 1353
gulden.karagoz@ozguronderhukuk.com
